Tíminn - 01.11.1963, Síða 8

Dr. Björn Þórðarson
fyrrverandi
Dr. juris Björns Þórðarson var
til moldar borinn í dag. Hann lézt
25. okt s.l. nær hálfníræður að
aldri. Með honum er fallinn í val-
inn mikill persónuleiki, sem sett
hefur svip sinn á opinbert líf á
íslandi síðustu áratugi. Björn var
stórgáfaður maður, hámenntaður,
stórbrotinn, skyldurækinn og gagn
vandaðisr maður, sem gerði mest-
ar kröfur til sjálfs sín.
Það varð hlutskipti dr. Björns
Þórðarsonar að vera oddviti og
málsvari þjóðarinnar á mestu ör-
lagastundu og hátíðlegustu tíma-
mótum í sögu hennar á seinni öld-
um, er það kom í hlut hans að
standa á Lögbergi og lýsa yfir
stofnun lýðveldis og endurreists
þjóðveldis. Öllum þeim, sem sáu
hann þar, mun ógleymanleg mikil-
úðug, fyrirmannleg og glæsileg
framganga hans öll.
Fáir menn munu hafa átt eins
ó.'íkorað traust samferðamannanna
til allrar drenglundar og réttsýni,
ekki sízt í dómarastörfum. Hann
var alla ævi dómari í fasi sínu og
framkomu, og lög hans réttsýni
og réttlætiskennd. Þó að dr. Bjöm
Þórðarson þætti alla daga valds-
mannslegur, aðsópsmikili og mjög
formlegur ,í allri framkomu, vissu
þeir, sem höfðu af honum náin
kynni, að hann átti heita lund og
örlátt hjarta, sem miðlaði góðfýsi
og hjálpsemi. Öllum þeim, sem
kynntust honum, þótti mikils um
það vert.
Dr. Björn var djúpskyggn og
heilhuga vísindamaður, og fræði-
mennska hans og ritstörf allt hið
gagnmerkasta verk.
Hann hlaut doktorsnafnbót fyrir
rit sitt um „Refsivist á íslandi frá
1791 til 1925." Hann reit einnig
mikla bók um Landsyfirréttinn
frá 1800 til' 1919 og hlaut fyrir
verðlaun úr „Gjöf Jóns Sigurðs-
sonar". Þá kom á efri árum út eft-
ir hann lítil bók: „Iceland past
and Present", og var þar saman
þjappaður mikill og afar traustur
fróðleikur um ísland, ætlaður
enskulesandi þjóðum. Auk þess
reit hann mikinn fjölda ritgerða
um íslenzka sögu, lögfræði og
stjórnmál í íslenzk tímarit. Síð-
asta verk hans á þessum vettvangi
var formennska Alþingissögu-
nefndar og ritstjóra Alþingissög-
unnar, og vann hann þar hið merki
legasta verk á efstu árum sínum.
Dr. juris Björn Þórðarson var
kvæntur Ingibjörgu Ólafsdóttur
Briem bónda og alþingismanns frá
Álfgeirsvöllum, og er sonur þeirra
Þórður sakadómari í Reykjavík.
f s.l. viku, er Björns Þórðar-
sonar var minnzt á Alþingi, fórust
forseta m.a. orð á þessa leið:
„Björn Þórðarson var fæddur í
Móum á Kjalarnesi 6. febrúar
1879. Foreldrar hans voru Þórð-
ur bóndi þar Runólfsson bónda í
Saurbæ á Kfalarnesi Þórðarsonar
og kona hans, Ástríður Jochums-
dóttir bónda í Skógum í Þorska
firði Magnússonar. Hann braut-
skráðist úr lærða skólanum í
Reykjavík vorið 1902 og lauk lög
fræðiprófi í háskólanum í Kaup-
mannahöfn snemma árs 1908.
Næsta sumar var hann fulltrúi
hjá bæjar- o£' héráðsfógetanúm í‘
Bogense á Fjóni, en kom hingað
heim um haustið,1 settist -að í
Reykjavík og gerðist málflutnings
maður við yfirréttinn. Hann var
settur sýslumaður í Vestmanna-
eyjum 1909—1910, stundaði síðan
málflutning og var jafnframt starfs
maður í fjármálaskrifstofu stjórn-
arráðsins öðru hverju á árunum
1910—1912 og hafði auk þess á
hendi setudómarastörf. Hann var
settur sýslumaður í Húnavatns-
sýslu 1912—1914, settur sýslumað-
ur í Mýra- og Borgarfjarðarsýsl-
um 1914—1915, varð þá aðstoðar-
maður í dómsmálaskrifstofu stjórn
arráðsins, síðan fulltrúi þar til árs-
loka 1919, gegndi dómarastörfum
í forföllum bæjarfógetans í Reykja
vík nokkra mánuði á árunum 1916
og 1917 og skrifstofustjóraembætti
í dóms- og kirkjumáladeild stjórn-
arráðsins 1916—1919, hafði á
hendi fyrir atvinnu- og samgöngu-
máladeild stjórnarráðsins og síðar
atvinnu og samgöngumálaráðuneyt
ið úrskurðun sveitarstjórnar- og
fátækramála 1916—1928. Hann var
hæstaréttarritari á árunum 1920
—1928 og jafnframt útgefandi
hæstaréttardóma, en varð lögmað-
ur í Reykjavík í ársbyrjun 1929
og gegndi því embætti þar til hann
varð forsætisráðherra 16. desem-
ber 1942. Ráðuneyti hans lét af
störfum 21. október 1944. 1945
var hann skipaður formaður Al-
þingissögunefndar og ritstjóri Al-
þingissögunnar, og gegndi hann
þeim störfum fram til ársins 1956,
er þeirri útgáfustarfsemi lauk.
Ýmsum nefndarstörfum öðrum
gegndi hann um ævina, var for-
maður húsaleigunefndar Reykja-
víkur 1919—1926, formaður
merkjadóms Reykjavíkur 1919—
1928, í yfirkjörstjórn við prests-
kosningar 1920—1928, formaður
verðlagsnefndar 1920—1921, skip-
aðúr í landskjörstjórj) 1922; for-
maður yfirsk’attanefndar Rpykja-
Víkur 1922—1928, skipaður sátta-
semjari í vinnudeilum 1926 og rík-
issáttasemjari 1938—1942. Forseti
Nemendasambands menntaskólans
í Reykjavík var hann frá stofnun
þess, 1946, meðan honum entist
heilsa, og félagi í Vísindafélagi ís-
lendinga varð hann 1927.
Ljóst er af því, sem hér hefur
verið rakið um opinber störf
Björns Þórðarsonar, að hann hef-
ur notið mikils og sívaxandi trausts
þeirra aðila, sem um veitingu em-
bætta og trúnaðarstarfa hafa fjall
að. Þegar á skólaárum þótti hann
vel fallinn til forustu. Hann var
virðulegur í fasi, skyldurækinn og
traustur, starfsamur og vandvirk-
ur. Hann var lærður og glögg-
skyggn lagamaður og samdi all-
mörg rit og ritgerðir um lögfræði
leg og söguleg efni. Doktorsprófi
í lögum lauk hann við Háskóla ís-
lánds árið 1927. Hann vann mikið
og gott starf við útgáfu Alþingis-
sögunnar og ritaði sjálfur veiga-
mikinn hluta hennar, sögu sjálf-
stæðismálsins 1874—1944. f störf-
um sáttasemjara sýndi hann lagni
og þolinmæði, í embættisstörfum
reglusemi og festu. Gleggst vitni
um þann trúnað og traust, sem
hann naut, ber það, er honum var
á umbrotatímum styrjaldaráranna
falið það vandasama hlutverk að
veita forustu ríMsstjórn, sem sMp-
uð var utanþingsmönnum. Hér
skal ekki dæmt um stefnu og störf
þeirra stjórnar, en fullyrða má,
að Björn Þórðarson vann með sam
ráðherrum sír um af einlægum hug
lagni og festu að framkvæmd þeirr
ar stefnu, sem ríkisstjórn hans
hafði markað sér. Og það féll í
hlut Björns Þórðarsonar að vera
forsætisráðherra á hinni sögulegu
og hátíðlegu stund, er íslenzkt lýð
veldi var endurreist að Lögbergi
á Þingvjjllum 17. júní 1944.
á Þingvöllum 17. júní 1944.
um í persónuleika Björns Þórðar
sonar, sem flestum urðu auðsæir
vegna opinberra starfa hans, virðu
leika þeim og trúmennsku, sem
hann var gæddur. Þeir, sem kynnt
ust honum nánar, þekktu hann að
hvoru tveggja í senn: hátíðleik og
gamansemi, strangleik og góð-
vild.“
HVAR ER HÆTTAN MEST Á
EIDSVOOA I BORGINNI?
„Borgarstjórn Reykjavíkur sam-
þykkir að láta fara fram athugun
um, hvar geti verið mestar hætt-
ur af tjóni í borginni, ef eldsvoða
ber að höndum, einkum þar sem
mikið af eldfimum efnum eru
geymd. Borgarstjórnin felur bruna
málastjórn að gera þessa athugun
við fyrstu möguleika, og gefa
skýrslu um hana og gera tillögur
til úrbóta, ef ástæður þykja til“.
Þessa tillögu flutti Björn Guð-
mundsson, borgarfulltrúi Fram-
sóknarflokksins, á fundi borgar-
stjómar hinn 17. okt. s.l.
„Bruninn mikli í ísaga
í sumar, vakti ýmsa menn til um-
hugsunar um hve geigvænlegt það
er, að vera með iðnrekstur, sem
mikil eld- og sprengihætta er af,
inni í miðri borginni. Að stað-
setja þannig rekstur í íbúðarhverf
um eða þar sem þétt byggð er,
getur haft hinar geigvænlegustu
afleiðingar.
Margir, sem sáu brunann £ ísaga,
Tíllaga Björns Guötmindssonar um athugun á því,
hvar mest er geymt af eldfimum efnum.
telja, að það hafi nánast verið
yfirnáttúrleg mildi, að þar varð
ekki manntjón af.
• En það munu fleiri staðir en
gasframleiðsla ísaga, sem geta vald
ið ægilegu tjóni, ef eldur yrði laus.
Við eina mikla umferðargötu eru
staðsettir benzín- og olíutankar
skammt þaðan á aðra hönd, er
mjög mikið af eldfimu efni geymt
í hrörlegu timburhúsi. sem jafn
framt er vinnustaður margra.
Á hina hönd tankanna, í svipaðri
fjarlægð, er annar rekstur, sem
einnig myndi valda miklum eldi
og jafnvel sprengingum, ef eldur
yrði laus. — Enn fremur skal
minnzt á bifreiðaverkstæðin. Af
þeim mun vera allmikil eldhætta
og hafa ósjaldan orðið miklir brun
ar á þeim. En svo mikið frjáls-
lyndi eða gáleysi ríkir í þeim efn
um hér í borginni, að bifreiðaverk
stæði eru staðsett á götuhæð í
stórbyggingum. þar sem fjöldi
manns starfar við ýmiss konar störf
í sama húsinu.
En það er brunamálastjórnarinn
ar að kanna þetta, ef till. verður
samþ. og þetta því ekki rakið nán-
ar. En það er ástæða til að halda,
að á nokkrum stöðum sé teflt of
d.jarft og ég held að það sé fyllsta
ástæða til að láta fara fram hlut-
lausa athugun á málinu. Og virð-
ist þá liggja beinast við, að fela
brunamálastjórn borgarinnar, að
framkvæma hana, og óska jafn-
framt eftir tillögum til úrbóta, ef
ástæður þykja til.
Við búum í vaxandi borg og
margir staðir, sem þóttu út úr fyr-
ir nokkrum áivtugum, eru orðnir
niðsvæðis nú. Það getur því verið
fyllsta ástæða til að flytja ýmsan
iðnrekstur til, einkum þann sem
mikil eldhætt? stafar af. Og lítt
forsvaranlegt tómlæti, að gera það
ekki.
Eg hefi verið að bíða eftir, að
þessu máli yrði hreyft í borgar-
stjórn eða á vegum borgarinnar.
En þar sem það hefir dregizt, er
nú flutt þessi tillaga, sem hér er
til umræðu. Ekki mun ástæða til
að gera sér háar hugmyndir um
samþykkt hennar. Það þykir ekki
henta, og varla rétt lýðræði, að
samþykkja mikið frá okkur minni
hluta-mönnum
En þessi alvöruorð vil ég mæla
til þeirra, sem kynnu að taka að
sér svæfingarhlutverk við þessa
tillögu.
Hugsið um ábyrgðina, — ef ó-
gæfan dyndi yfir. Eldurinn gerir
ekki boð á undan sér, sagði Björn
að lokum.
Geir Hallgrímsson, borgarstjóri
tók til máls, kvaðst vilja að það
kæmi fram í tilefni þessarar til-
lögu, að athugun sú, sem þar væri
talað um, væri sífellt viðhöfð.
Þar væri ekkert lát á starfi bruna-
málastjórnar borgarinnar, sagði
borgarstjóri. Nú væri unnið að
nýrri brunamálasamþykkt fyrir
borgina og frumvarp að henni á
leiðinni.
Björn Guðmundsson kvað gott
að heyra um þá árvekni, en þó
væri hún aldrei of mikil. og það
væri ekki borgaryfirvöldum að
þakka, að stórtjón og manntjón
hefði ekki orðið af ýmsum elds-
voðum. Nærri hefði legið í ísaga,
en svipaður eldsvoði gæti víðar
brotizt út, því að víða væri eld-
fimt efni geymt, jafnvel í þétt-
byggðum ibúðar- og umferðarhverf
um. Það væri réttmætt að sam-
þykkja tillöguna. sagði Björn. Hún
mundi ekki geta gert illt af sér
en varnaðarorð hennar væru tíma-
bær.
SJÖTUGUR:
Jóhann Eiríksson
F. 25. 10. 1893.
Jóhann Eiríks alltaf má
yngri halda en skyldi.
Æskufjörið óskert á
öndvegis í gildi.
Léttur á fæti, lundin góð
laus við hræsnis smjaður.
Inni falda geymir glóð,
gegnum sóma maður.
Enn í fasi keikur klár
karskur, ekkert tefur.
Seglum þöndum sjötíu ár
siglt nú byrinn hefur.
Þinn vinur.
Jón Ben,
8
T f MIN N . föstuúaginn 1. nóvember 1963