Alþýðublaðið - 01.12.1927, Blaðsíða 2

B
ALÞÝÐUBLAÐI Ð
iLÞÝiÐliiAlli |
kemur út á hverjum virkum degi. |
Afgreiðsla í Alfjýöuhúsinu viö f
Hverfisgötu 8 opin frá kl. 9 árd. í
tii ki. 7 siðd.
Skrifstofa á sama stað opin kl, !
Qh's —10 V9 árd. og kl. 8—9 síðd. |
Simar: 988 (aígreiðslan) og 1294 >
(skrifstofan). >
Verðiag: Áskriftarverð kr. 1,50 á ►
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15 £
hver mm. eindálka. )
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmi&jan í
(í sama húsi, sömu simar). F
Ful í v eMi s áag iiriK ii.
1918 - 1. dezember™ - 1927.
Fyrsti dezember mun ávalt tal-
inn merkisdagur í sögu íslenzku
þjóðarinnar.
Fyrir níu árum var Jo-ks endir
bundinn á mannsaldarianga deilu
við erlenda þjóð um það, hvort ís-
Jendingar ættu sjálíir að vera sínir
eigin forráðamenn éða hlíta for-
sjá hennar og valdboði.
„Ðanmörk og ísíanö eru frjáls
og fullvalda -ribi.“
Svo segir í fyrstu grein sam-
bandslaganna frá 1918.
Þetta er í skemstu máli það,
sem islendingar fengu 1. dez.
1918: Viðurkénningu þess, að þeir
hefðu sjálfir skýlausan og öskor-
inn rétt til að skipa sínum eigin
máium eins og þeir sjálfir kysu.
Fomgismenn þjóðarinnar í
sjálfstæðisbaráttunni höfðu allir,
mann fram af rnanni, kept að
þessu marki. Sumir sáu þetta eitt,
en hinir ágætustu og djúphyggn-
ustu meðai þeirra sáu lengra, —
sáu, að ful 1 vel d i s við urkenningin
að eins er eitt þrepið í þroska-
stiga þjóðarinnar. En ekki voru
þeir á einu máli um það, að þessu
marki yrði að ná. — Nú var þvi
náð. Þess vegna er dagurinn i dag
merkisdagur, eins konar afmælis-
dagur islenzká rikisins.
Þess munu fá dæmi, að þjóð,
sem heíir talið sig ráða yfir ann-
nri þjóð að lögum eða helgað af
f'ornum venjum, hafi gefið ský-
iausa vjðuTkenningu um fullveldi
hennar ótilneydd. Það verður
Dönum æ til stórsóma, hve sann-
gjarnlega þeir kunnu að lita á
málstað íslendinga. Má það á-
reiðanlega mest þakka áhrifum
jafnaðarmgnnaf 1 okksin s dansk a,
sem þar, eins og alls staðar ann-
ars staðar, berst gegn hvers konar
yfirgangi og rangsleitni.
Auðvitað er sáttmálinn við Dani
eins og hver annar samningur
milli tveggja aðilja að því leyti,
að þar hefir verið tékið tillit tál
beggja aðilja. Báðir h,aia orðið
að slaka nokkuð til. Fyrir þvi
eru i margra augum agnúar á
sáttmálanum, og nokkrir töldu þá
svo stórfelda, að þeir kusu held-
«r 1918 að hafna samningnum
og berjast fyrir fullum skilnaöi
við Dani. En stónnikill meiri hluti
þjóðarinnar kaus heldur að ganga
að samningunum.
Enn þá eru eftir* 16 ár af samn-
ingstímanum. Þá gefst þjóðinni
aftur færi á að segja um það,
hvort hún vill breyta samningn-
um, framlengja íihann óbreyttan
eða fá fullan skilnað við Dani.
Hvern kostinn hún velur, er á-
reiðanlega fyrst og fremst undir
því komið, hver þroski hennar og
framför verður á þessum árum.
Auk fullveldisviðurkenningar-
innar hafa sambandslögin haft
tvent í för með sér, sem hvort
tveggja er næsta mikils vert. ■
Fyrst það, að óvildin og kal-
inn til dönsku þjóðarinnar, sem
um eitt skeið var talsvert áber-
andi, má nú heita með öllu horf-
inn. En gagnkvæmt traust og vel-
vild er nauðsynleg undirstaða
bróðurlegra samskifta með þjóð-
unum.
Annað er hitt, að þjóðinni hefir
geíist tóm til að .beina kröftum
sínum óskiftum að innlendum við-
fangsefnum, sem, meðan sjálf-
stæðisbaráttan var heitust, oft
urðu eins konar aukaatriði hjá
st jórnm álaf lokkunum.
Atvinnumálin, bjargræðisvegir
landsmanna og afstaða hins opin-
bera og einstaklinganna til þeirra
skifta nú landsmönnum í flokka.
Viðfangsefni stjórnmálaflokkanna
á nú að vera úrlausn þessara
vandamála. En einmitt við athug-
un þessara mála hlýtur að vakna
hjá öllum hugsandi mönnum þessi
ar í eigin búðum, þá verður
íslenzka þjóðin frjáls og fullvalcla,
Þá, en ekki fyrr.
N| verðhækliii naaðsyáia.
Alþýða iná ekki við henni.
Varnarráðsíafanir nauðsynlegar.
Eins og auglýst heíir verið hér
í blaðinu, hefir ríkisstjómin lagt
bann á mnfiutning ýmsra vöruteg-
unda vegna hættu af gin- og
klaufna-veiki. Sjálfsagt likar öll-
um vel, að yágesti þessum sé
varist :af aiefli. En bannið hefir
víðtækari áhrif. Hörgull verður á
vörunum, sem bannaðar eru, eins
þó fá megi sumar þeirra frá öðr-
um löndum en bannlöndunum, og
aukin eftirspurn hækkar þær í
verði og eins aðrar, sem notaðar
eru í stað þeirra, sem ekki fást.
Er þegar farið að brydda á þessu.
Við þessum afleiðingum banns-
ins verður stjórnin að gera með
þvi t. d. að ákveða hámarksverð
á vörum, sem bannið hækkar i
verði. Alþýða landsins má ekki
við því, ab nauðsynjar hennar,
svo sem smjör (ogsmjöriíki), ost-
ar, egg o. s. frv,, hækki í .verði.
Skopiegisr íirskwrður.
Hinn frávikni sýslumaður Barð-
arstrandarsýslu sendir „Mgbl.‘
úrskurð um stjörnarráðstöfun.
spurmng:
Eru íslendingar í raun og
veru frjáls og iulivalda þjóð?
Er takmarkinu, sem Jón
Sigurðson og aðrir hinir djúp-
hyggnustu forvígismenn pjóð-
arinnar eygðu, náð?
Eigum við að láta okkur
nægja pað, sem fundið er?
Meiri hluti almúgans er hneppt-
ur í jjötra fátæktar og atvinnu-
ófrelsis. Fxelsi og fuilveldi dag-
Iaunamannsins er orðagjálfur eitt,
meðan hann hefir ekki sjálfur ráð
yfir atvinnu sinni og verkfærum.
Frelsi og fullveldi bóndans er
innantóm orð, sé hann bundinn
á skuldaklafa auðvaldsins, með-
an hann ræður ekki sjálfur yfir
afrakstri vinnu sinnar.
Frelsi og fullveldi sjómannsins
er tálbeita ein, meðan útgerðar-
maðurinn og óttinn ’við atvinnu-
leysi skapar honum kaup og kjör.
Atvinnuáþján, hvíldarlaust mat-
arstrit og sífeldur ó-tti við bjargar-
leysi — er þetta frelsið, sem Jón
SiguTðsson óskaði íslenzkri al-
þýðu?
Skáldið Hannes Hafstein sá í
draumsýn:
..síritandi vélar, starjsmenn gTaða,
prúða,
stjómfrjálsa þjóð. með verzlun
eigin búða“.
Þegar draumsýn Hannesar Haf-
.steins er orðin að veruleika, —
þegar vélamar strita í þjónustu
glaðra og prúðra veikamanna, en
ekki til að gefa eigendunum
gróða, — þegar þjóðin annast
sjálf verzíunarviðskifti sin, verzi-
,,Mgbl.“ í dag birtir símskeyti
f.rá Einari M. Jónassyni, fyrrv.
sýsiumanni, sem dómsmálastjóm-
in hefir vikið frá emhætti um
stundarsakir vegna óreiöu í emb-
ættisfærsiu. Hefir Einar sett rétt
út af frávikningunni og úrskurð-
að, að hann telji ■ ,,óforsvaranlegt
að afhenda embættið eða nokk-
uð því tilheyrandi.“ í ástæðum
fyrir úxskurðinum segir E. M. J.
það m. a. „móðgun gagnvart kon-
ungsvaldinu“, að konungur hefir
skipað Jónas Jónsson dómsmála-
ráðherra(l).
,,Mgbi.“ birtir úrskurð þennan
athugasemdalaust, og er ekki að
sjá, að það telji þjóðskipulaginu
sínu neina hættu búna af því,
þótt fyrr verandi undirmenn felli
úrskurði um ráðstafanir löglegra
yfirboðara sinna.
I2r*l©iiú rÆésrtl*
Khöfn, FB„ 30. nóv.
Afvopnunarfundur Þjóðabanda-
lagsins settur.
Afvopnunartillögur ráðstjórnar-
fulltrúanna.
Frá Genf er símað: Afvopnun-
arfundur Þjóðabandalagsins var
settur í dag. Lögregian hefir gert
víðtækar ráðstafanir til þess að
vemda líf rússneska fulltrúans.
Menn búast við því, að tiilögur
Rússa fari í þá átt, að þjóðimar
minki allan herbúnað um helming.
Þjóðverjar blyntir tiliögum Rússa.
Prá Beriín er simað: Margir
menn ætla, að Þjóðve'rjar séu
hlyntir tillögum þeim, sem Rúss-
ar ætla sér að bera frarn á af-
vopnunarfundinum í Genf, og
muni þýzku fulltrúarnir verða
stuðningsmenn tillagnanna.
Khöfn, FB., 1. dez.
Fregnir frá Kina.
Frá Lundúnum er símað: Sam-
kvæmt fregnum, er borist hafa frá
Kina, er hin mesta ógnaröld nú í
sjávarhéruðunum nálægt Kanton.
Hafa eitt hundrað menn verið
myrtir þar. Samkvæmt fregnun-
um hafa „Kína-bolsi,víkar“ verið>
þar að verki.
Útleimdar fréttir.
Atv-i»nuleysið.
í Durham-ikolanámunum í Brfet-
iandi voru í byrjun fyrra mánað
ar milli fjörutíu og fimmtíu þús-
uncl kolanemar atvinnulausir.
Atvinnuleysið i Noregi.
15. október voru 21 957 atvinnu-
leysingjar í Noregi, þar af 2 662
konur. Eins og vant er, er at-
vmnuleysið mest meðal iðnaðar-
manna. Þar næst kemur sjómanna-
stéttin með 3 396. Fiestir atvinnu-
leysingjar eru Osló-búar; þeir eru
13 300. í Vestur-Noregi eru 4 400'
atvinnulausir, í Þrændalögum
1800, Norður-Noregi 1700, Suður-
Noregi lítið yfir 500. Frá 15. okt.
til 1. þ. m. óx tala atvinnulausra
um 3000. Fyrir tveimur árum á
sama tíma voru atvinnuleysingjar
5000 færri.
ÍMatala BanmerÍML
(Úr tilk. frá sendiherra Dana.)
Samkvæmt árlega majmtalinu,
er fram fór í júlí í sumar, er
íbúatalan alls 3 475 000, en var
3 452000 árið áður. Samkvæmt
lögum frá í júlí í ár fengu 856
manns fæðingjarétt.
ödbb dacflBBEa vejjinia*
Næturlæluiir
er í nótt Halldór Hansen, Sól-
vangi, dmi 256.
St. Víkingur
heldur árshátíð sína í kvöld ki,,
BVa í Góðtemplarahúsinu.
Árshátíð
,,Framsöknar“ í gærkveldi var
mjög fjölsótt og fór hið bezta
fram. Frú Jónína Jónatansdóttir
setti skemtunina með snjallri
:ræðu, kvennakór söng nokkur
lög, dr. Guðbr. Jónsson las upp
kvæði og sögur, P. O. Bernburg
lék nokkur lög á fiðlu, leikritið
„Upp tíl selja“ var leikið og tókst
vel, og að síðustu var danz stíg-
inn til kl. 31/2. Voru allir nijög
vel ánægðir, og hefir þessi há-
tið kvcnnanna áreiðanlega styrkt
samtök þeirra. Skemtunin verður
að öllum iíkindum endurtekin
næst komandi þriðjudag.