Alþýðublaðið - 01.10.1942, Blaðsíða 4

AUÞTÐUBLA0IÐ
Fimmtudagur 1. október 1942.
Útgefandi: AljþýgnflokknriBia.
Kitstjóri: Steíáia Pjetnrsson.
Kitstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgðtu-
Símar ritstjórnar: 4801 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 30 aura.
Alþýðuprentsmiðj an hJ.
nntfilBpdaeir.
FLUTNMGS.DAGURINN
fyrsti október er kominn
og bráðabirgðalög ríkisstjórn-,
ar Sjálfstæðisflokksins „til úr-
bóta í húsnæðisvandræðunum“
eru komin. Fullkomið neyðar-
ástand ríkir í húsnæðismálun-
um, aldrei jafnmikið og nú í
sögu Reykjavíkur og hafa hús-
næðisvandræðin þó cft þjakað
reykvíksk heimili. Öllum var
fyrir löngu Ijóst, að vandræðin
yrðu lítt viðráðanleg, allir sáu
að ef takast ætti að afstýra
hörmungum yxði að grípa til
óvenjulegra og róttækra ráð-
stafana nú þegar, ráðstafana
sem myndu ganga nærri rétti
manna og eignarhelgi og sem að
eins réttlættust af því að neyð-
aríímar væru.
Jafnvel iþeir, sem aldrei hafa
viljað gera neitt til hjálpar
ein.staklingunum í þessum mál-
um fundu, að þeir gátu ekki
setið auðum höndum. Bæjarráð
Reykjavíkur lét loksins undan
og skipaði nefnd til að gera
tillögur um úrbætur á neyðar-
ástandinu. I>að var allt af gert
ráð fyrir því að grípa yrði til
alveg sérstakra ráðstafana,
vegna þess að allt var komið í
eindaga. Ekkert hafði verið gert
a£ því sem lagt hafði verið til
í bæjarstjórn — fyr en allt of
seint og þess vegna urðu að-
stæðurnar enn erfiðari.
Nefndinni tókst að semja til
lögur til að leggja fyrir bæjar-
ráð og bæjarráð féllst á þær, að
minnsta kosti var það opinber-
Iega sagt.
En til þess að eitthvað væri
hægt að gera varð ríkisstjórn
Sjálfstæðisflokksins að gefa út
bráðabirgðalög og þau voru
gefin út tveimur dögum fyrir
flutningsdag. Og þegar þau
komu voru þau ekki, nema að
sáralitlu leyti í samræmi við
tillögur ■ nefndarinnar: Sjálf-
stæðismennirnir í bæjarráði
höfðu annaðhvort engin áhrif
á flokksbræöur sína í ríkis-
stjórninni eða þeim var engin
aivara með tillögum bæjarráðs.
Bráðabirgðalögin voru öllum
hinum mörgu húsnæðislausu
sár vonbrigði. Þau báru öll
merki sama káksins. Uppsagnir,
miðaðar við daginn í dag voru
ekki ógiltar, ekki var gefið leyfi
til að taka Júxusíbúðirnar,
þannig að þeir, sem í þeim búa
yrðu að þrengja svolítið að sér
til þess að bjarga þeim sem
ekkert hafa. Ekki var leyft að
taka ónotað húsnæði sem hægt
etr að gera íbúðanhæft. Hins
vegar var bæjarstjóm vísað
Maraldnr GaOmiimdsson: Stefna Alpýðnflokksins
Kaupgjaldið og dýrtíðin
Niðurlag.
Með samningum þeim, sem
gerðir vom í ársbyrjun 1941
og fyrri hluta þess árs fengu
um 20 félög innan Alþýðusam-
bandsins verulegar grunnkaups
hækkanir, auk fullrar verðlags-
uppbótar. Kauphækkunarkröf
um félaganna var þó mjög
stillt í hóf, enda gerðu ýmsir
sér vonir um, að Alþingi myndi
gera ráðstafanir til þess *að taka
stríðsgróðann úr umferð og
stöðva dýrtíðina, ,þar sem allir
vissu, að skattamálin og dýrtíð-
armálin voru höfuðverkefni
þingsins.
Alþýðuflokkurinn beitti sér
fyrir því að alþingi 1941, að
öllum opinberum starfsmönn-
um yrði greidd full verðlags-
uppbót af allt að 650 króna
mánaðarlaun og fékk það sam-
þykkt þrátt fyrir ríka mót-
stöðu ráðherra Framsóknar-
flokksins og fleiri. Jafnframt
kom hann fram stórfelldri lækk
un á sköttum af lágum tekjum
og miðlungstekj um jafnframt
því sem skattfrelsi stórútgerð-
arinnar var afnumið. Skattar
á hátekjur og stríðsgróða voru
þá og hækkaðar mjög veru-
lega, þótt miklum mun skemmra
væri gengið í þá átt en Alþýðu-
flokkurinn lagði til og allmikill
hluti stríðsgróðans væri felld-
ur undan skatti með því að
að heimila tapsfrádrátt stór-
útgerðarinnar. Alþýðuflokkur-
inn fékk þá og afstýrt því, að
sérstakur launaskattur, 10%,
væri lagður á verkafólk og fast-
launamenn, sem ráðherra Fram-
sóknarflokksins og Ólafur Thors
höfðu komið sér saman um.
Alþingi 1941 samþykkti
einnig lög um ráðstafanir gegn
dýrtíðinni. Voru þar teknar
upp í heimildarformi kröfur
Alþýðuflokksins um útflutnings
gjald af vörum, sem seldar voru
með stríðsgróða, afnám eða
lækkun tolla, hámark flutnings-
gjalda og framlög til að halda
niðri verði á nauðsynjavörum.
En brátt kom í Ijós, að meiri
hluti ríkisstjórnarinnar vildi
alls ekki beita þessum lögum.
Ráðherrar Framsóknar og Sjálf
stæðisfl. vildu alls ekki berj-
at gegn dýrtíðinni. í þess stað
lýóku, þeir iupp baajáttu gegn
kaupinu, baráttu gegn því áð
launastéttirnar héldu fullri
verðlagsuppbót, hvað þá að
þær fengju nokkrar launabæt-
ur, þótt allar aðrar stéttir nytu
aukinna tekna.
Býrtíðarlögin voru lögð á
hilluna. Innlendar vörur: kjöt,
mjólk, smjör kartöflur o. s. frv.,
voru hækkaðar gífurlega í verði
sumarið 1941. Síðar bar Ey-
steinn Jónsson í samráði við
ráðherra Sjálfstæðisflokksins
fram á haustþinginu 1941,
frumvarp um að banna alla
hækkun á kaupi, ekki aðeins á
grunnkaupi heldur líka á verð
lagsuppbótinni. Þegar á reyndi
þorði þó Sjálfstæðisflokkurinn
ekki áð samþykkja frumvarp-
ið vegna andstöðu Alþýðu-
flokksins og var það því fellt.
Hermann Jónasson, sem í
flaustrinu hafði beðizt lausnar
fyrir stjórnina, sá sig
um hönd. Stjórnin tók
aftur við, gaf fyrir hönd ríkis-
stjórnarinnar ný hátíðleg fyrir-
heit um að stÖðva dýrtíðina og
beita nú dýrtíðarlögunum. —
Ekkert var auðveldara en að
efna.þessi loforð. Ríkissjóður
hafði um 17 milljónum kr. í
tekjuafgang. Togararnir seldu
fyrir um og yfir 250 þús. kr. í
hverri ísfisksöluferð.
Efndir urðu þá engar, og
verri en engar. Hermann Jón-
asson lýsti því yfir; að hann
væri ábyrgðarlaus og hækkaði
síðan verð á mjólk stórkostlega
rétt eftir að þingi var slitið.
Ólafur Thors vildi líka sýna
manndóm sinn og karlmennsku
og hækkaði flutningsgjöldin
um 25% í byrjun desember.
Nú var fullreynt, að öll lof-
orð og fyrirheit uim stöðvun
dýrtíðarinnar voru innantóm
orð, fals eitt og fagurgaíi.
Verðlagseftirlitið var einskis
vert kák, afurðir bænda, aðal-
neyzluvörur almennings, voru
hwkkaðar gegndarlaust og án
tilefnis, stríðsgróðmn lék laus-
um hala, atvinnurekendur og
verzlanir rökuðu saman fé,
einskisverðu skrani og óhófs-
vörum var hrúgað inn í landið,
en nauðsynjar til neyzlu, fram-
kvæmda og nýbygginga sátu á
hakanum. Öll viðleitni beindist
í þá átt, að auka gróðann og
halda kaupinu niðri. Aukin
dýrtíð skóp vaxandi möguleika
fyrir auknum gröða. Þess vegna
mátti ekki stöðva hana.
©r niin kanp ÍBækknmn
knáin frnm.
Þegar svo var komið tók Al-
þýðuflokkurinn og verkalýðs-
samtökin upp kröfuna um al-
menna, verulega grunnkaups-
hækkun í samræmi við stefnu
sína, að tekjur launastéttanna
ættu og yrðu að hækka a. m. k.
til samræmis við hina aknennu
aukningu teknanna.
Nokkur af iðnfélögunum hér
austur í Árnessýslu og Gull-
bringu- og Kjósarsýslu til að
leita að húsnæði og svo má reka
utanbæjarmenn út úr húsnæði,
sem þeir kunna að hafa komizt
í á ólöglegan hátt.
Lögin eru gagnslaus. Þau
bæta ekki nema að sáralitlu
leyti úr vandræðunum. Ríkis-
stjóminni hlýtur að hafa verið
ljóst það hörmungarástand sem
nú ríkir meðal hundraða húe-
næðislausra fjölskyldna. Hún
varð að velja um tvo kosti: að
gera eitthvað að gagni fyrir
hina húsnæðislausu, þótt það
gengi eitthvað nærri þeim, sem
hafa húsnæði aflögu, eða þá að
ofurselja hina húsnæðislausu
neyðinni. — Ríkisstjórnin
valdi síðari kostinn. Það er í
samræmi við alla fortíð Sjálf-
stæðisflokksins í húsnæðismál-
um Reykvíkinga.
í Reykjavík riðu á vaðið. Enn
var þó kröfunum um grunn-
kaupshækkun stillt mjög í hóf.
Atvinnurekendur vildu yfirleitt
ganga til móts við félögin, og
fullar horfur voru á, að samn-
ingar myndu fljótlega takast í
þeim iðngreinum, er máli
skiptu.
En þetta mátti ekki ske, þeg-
ar erfiðlega árar má ekki hækka
kaupið, þá þola atvnnuvegirnir
það ekki. Og þegar atvinnurek-
endur stórgræða má heldur
ekki hækka kaupið, því að þá
fá verkamenn aneira ’kaup en
þeim er holt. Með öðrum orð-
um, kaupið má aldrei hækka.
Forsætisráðherrann útvarp-
aði landslýðinn.Nýársboðskapur
hans hljóðaði á þessa leið: Nú
þarf föst og örugg handtök.
Ríkisstjórnin hefir ákveðið að
koma í veg fyrir allar kaup-
hækkanir. Treystið henni, at-
vixmurekendur, gerið enga samn
inga.
Þetta hreif. Sa'mningaviðræð-
ur féllu niður. Vinna stöðvaðist
í ýmsum þýðingamestu iðn-
greinum. Járn og vélasmiðjum
var lokað, skipin lágu óhreyfð
vikum saman og biðu viðgerða.
Blöðin hættu að koma út.
Öllu samstarfi í ríkisstjóm-
inni og milli Alþýðuflokksins
og þeirra annara flokka, er að
henni stóðu í upphafi,var tafar
laust slitið. Alþýðuflokkuiinn
mótmælti á þann ákveðnasta
hátt sem unt var, með því að
taka ráðherra sinn úr stjórn-
inni. Þjóðstjórnarleifarnar
gáfu út lögin um lögþvingaðan
gerðardóm, sem lögðu bann við
öllum grunnkaupsækkunum.
Alþýðuflokkurnn tók iþegar upp
fullkomna andstöðu gegn stjórn
inni og hóf, ásamt verkalýðs-
samtökunum harða baráttu fyr-
ir afnámi gerðardómsins og
fyrir réttindum verkalýðsfélag-
anna til að vinna að kauphækk-
unum.
Þessi barátta Alþýðuflokksins
hefir nú borið þann irangur,
sem til var ætlast. Þjóðstjórnar-
leifarnar giiðnuðu sundur.
Ráðherrar Framsóknarflokksins
sáu sitt óvænna, gáfust upp,
flýðu af stjómarskútunni og
skildu ráðherra Sjálfsæðis-
flokksins eina eftir. Árás röxnm
ustu afturhaldsaflanna snerist
í undanhald og fulla uppgjöf.
Sjálftæðisflokkurinn gafst upp
við að framkvæma lögin, og
varð loks að biðja alþingi að
afnema þau.
Alþýðuflokkurinn bar fram
á síðasta þingi og fékk samþykta
* (Frh. á 6. síöu.)
ARNI frá Múla, sem nýlega
hefir vent kvæði sínu í
kross, vegur ríú til beggja
handa, og virðist ætla að taka
ákveðnari afstöðu gagnvart
kommúnistum en fyrrverandi
ílokkur hans hefir gert. í grein,
sem Árni skrifar í síðasta blað
Þjóðólfs, er ýmislegt skynsam-
lega sagt um samúð þá, sem
tekizt hefir að vekja með kom-
múnistum vegna vasklegrar
varnar rússneska hersins.
Ámi segir þar:
„Merm litu á hinn rússneska
Golíat eins og hvern annan Mökk-
urkálfa, huglausan risa á veikum
leirfótum, og bjuggust við að hon
um mundi farast líkt og hinum
fyrri Mökkurkálfa, er hann mætti
Hrungni jötni.
Meðan Mökkurkálfa-trúi'n var
ríkjandi, litu menn á Rússa með
ofurlítið meðaumkunar blöhdnu
tómlæti; Síðan breyttist viðhorfið
Eftir því, sem þeim fagnaðarboð-
skap var lengur og skipulags-
bundnar á loft haldið að Rússar
berðust aðeins fyrir lýðræði og
frelsi, snérist tómlætið smátt og
smátt í samúð. Þetta hafa komm-
únistar hagnýtt sér eftir föngum.
En viðhorfið kann enn að eiga eft-
ir að breytast. Ef það kæmi í ljós,
aið rússneski bj^rrtinn teldi sig
til þess fulla getu, mundi einhver
þurfa að víkka bólið sitt og hefði
minnast þess, að skammt er lið-
ið síðan Kuusinen og Kvisling
voru nefndir í sömu andránni. Þá
mundi líka margan iðra þess, að
hafa sagzt í sveit með mönnum,
sem telja sig rækja ættjarðar-
skyldu með því að halda opnu í
hálfa gátt fyrir erlendu valdi. —
Þeir, sem unna frelsi einstaklinga
meira en I orði, telja bitamun en
ekki fjár á einræðisstefnunum. f
þeirra eyrum hafa nöfn Kvislings
og Kuusinens líkan hljóm.“
❖
Vísir birtir furðuléga grein
í gær. Hann hefir allt í einu
uppgötvað það, að kaupdeilur
standi yfir í landinu og jafn-
framt kosningar. Kennir blaðið
Alþýðuflokknuín auðvitað um
þetta hvorttveggja, að því er
virðist. Greinin hefst á eftir-
farandi dómsorðum:
„Frá því á áramótum hefir ekki
á öðru gengið en verkföllum, —
enda hafa tvennar kosningar far-
ið fram á þessu tímabili og þær
þriðju standa fyrir dyrum. Þetta
er gamall vani frá blómaskeiði
Alþýðuflokksins, að efnt sé til
vinnudeilna og verkfalla fyrir
hverjar kosningar, í trausti þess
að flokknum kyfíni áð áskotnast
eitthvert fylgi úr hópi hinna óá-
nægðu, sem ekki koma öllum
kröfum sínum fram.
Það væri nú ekkert á móti
því að blaðið fyndi þeim orð-
um sínum stað, að Alþýðu-
floklzurinn hafi lagt það í vana
sinn að efna til verkfalla fyrir
kosningar. Eða ætlar íhaldið
að fara að hleypa upp sama
blekkingavaðlinum og í prent-
araverkfallinu, þegar það knúði
hina dæmalausu kosninga-
frestun fram? En svo er rétt
að verkalýðsfélögin og verka-
menn muni Vísismönnum þessa
rustasneið. Það er dylgjað um ’
það, að verkföllin séu gerð
vegna flokkshagsmuna, en
ekki þarfar verkalýðsins fyrir
kjarabætur.