Alþýðublaðið - 02.10.1942, Síða 4
ALÞYÐUBUÐIÐ
Föstudagnr 2. október 194&
fUf><j$trbUdið
ÚtgelaadB: AIþýff*fi*k kurinn.
Rttstjóri: Stefán rjetorasen.
Ritstjóra og afgreiSsla t Al-
þýðuhásinu við Ht eríisgótu.
Sírrtar ritstjórnar: 40S1 og
4902.
simnr afgreifitilu: 1980 og
4909.
Veró í lausas»u 30 aura.
\'
AlþýöuprentsniiSjau h.f.
PÉTUR SIGURDSSON:
24 stunda dagbókarefni.
Tieudr titiar.
ÞAB iná með sarmi segja,
að tvennir hafi verið tím-
arnir í afstöðu kommúnista til
setuliðs'v InnunníU,- hér á lsndi.
Um áramótin 1940 og 1941
var húsbóndi þeirra Stalin enn
í vináttubandalagi við Hitler á
móti Bretum. og bandamönnum
þeirra. Þá kölluðu kommúnist-
ar hér setuliðsvinnuna land-
ráðavinnu og æstu upp til verk-
falis í henni, enda þótt engihn
ágreiningur væri um kaup og
kjör við setuliðsstjórnina þar
eð hún fór þá í öllu eftir þeim
samningum, setn í gildi voru
milli verkamanna og íslenzkra
atvinnurekenda. Þetta er öllum
enn í svo fersku minixi, þótt
aldrei væri nema vegr.a dreifi-
bréfsins fræga, sem kommún-
istar gáfu þá út, í sambandi við
verkfallið, til brezku hermann-
anna, þar sem skorað var á þá,
að óhlýðnast yfirboðuium sín-
um. Þá var nú ekld verið að
hugsa um „málstað banda-
manna“, „baráttuna gegn fas-
ismanum“, né landvamimar
hér hjá okkur!
En nú er öldin önnur. Nú er
Stalin kominn í stríð við Hitler,
að vísu ekki af sjálfsdáðum né
af neinum sýnilegum áhuga fyr
ir „baráttunni gegn fasLsman-
um“. En þrátt fyrir það er hann
nauðugur viljugur orðinn banda
maður Breta og Bandaríkja-
manna. Og þegar iþannig er
komið, eru kommúnistar nú
ekki alveg á þvi, að gera verk-
fall í setuliðsvinnunni, sem
þeir kalla nú landvarnavinnu
í stað landráðavinnu. Þó að
setuliðsstjómin þverskallist
vikum saman við því að semja
við verkamenn, eftir að samn-
ingar hafa tekizt milli þeirra
og íslenzkra atvhmurekenda um
mikla kauphækkun og kjara-
bætur, hvetja kommúnistarnir
verkamenn til þess að halda á-
fram að vinna hjá se-tuliðinu
fyrir hið gamla lága kaup. Og
þegar setuliðsstjómin eftir
langt þóf gefur út valdboð um
kaup og kjör verkamanna í
setuliðsvinnunni, leggja komm-
únistar alveg niður skottið,
beygja sig auðmjúklega fyrir
valdboðinu, selja . samningsrétt
verkalýðsins þannig af hendi
við hinn erlenda atvinnurek-
anda og réttlæta slíkan undir-
lægjuhátt sinn með slagorðum
um „landvarnirnar“, „málstað
bandamanna" og „bsráttuna
gegn fasis®iímum“!
Jú, það vantar svo sem ekki
ábyrgðartilfhmlnguna hjá kom-
múnistum, hinum „nýábyrgu,"
eins og þeir eru nú kallaðir —
ÞEGAJR kunnugir menn hitt-
ast, þá er jafnan spurt:
„Hvað er í fréttvm“? „Ekki
neitt“, segir hinn vanalega, og
þó vita flestir menn ósköpin ,
öll og kunna frá mörgj. að s-egja
Ég skrifa dagbók. Þó ekld nógu
rækilega. Hér er til dnemis of-
urlítið af því efni, sem ég hefi
1 dagbókinni síðústu 24 klukku-
stundimar:
*
Meðal annara frétta segja
blöðin frá bílstjóra, er seldi
tveimur piltum áfengi. Þeir
voru farþegar hans. Þeir not-
uðu tækifærið, er bQstjórinn
fór út úr bílnum til þess að
þeysast áfram, óku yfix1 alllt
sem fyrir varð og seinast í
st,rand og gengu frjá hílnum
hálfeyðilögðum, stálu öðmna bíl
og bjuggu til nýtt ævintýri.
Fréttir líkar þessum eru ekk-
ert sjaldgæfar, og ekki er sjá-
anlegt að ráðandi menn þjóðar-
innar séu þreyttir á þehn, því
óspart er áfengið látið uti. Þeir
sem selja, græða, þeir sem
drekka, skapa ævintýri og sjá
um atvinnu handa lögreglunni;
en við, sem nöldrum um ósóm-
ann, mannskemmum okkur á
því. Allt situr við sama, og of-
beldishugsanir þróast í brjóst-
um manna.
Er ég hafði lesið fréttir blað-
anna, gekk ég niður í bæ. Hitti
kunningja minn á leiðinni.
Mesta sæmdarmann, einn hinna
eldri og virðulegustu borgara
borgara bæjarins. Hann sagði
mér iþessa sögu:
P. Ó. hafði verið óreglumað-
ur, en var hættur að mestu
leyti. P. 0. er landskunntir
maður. Hann sneri sér til þess
embættismanns ríkisins, er sval
ar þyrstum og sagðist tma því
illa að hafa þurran bæ. Þyrfti
að fá nokkrar flöskur. „í til-
efni af- hverju“ ? spurði sá, sem
valdið hafði. „Eiginlega ekki
neinu“, svaraði hinn. „Já, við
skoðum það sem risnu“, sagði
veitandinn, og þar með voru
kaupin gerð. Mér er sagt, að
hvert einasta fyrirtæki geti
fengið risnuáfengi, svo koma öll
afmælin, giftingar og gervigift
ingar, skemtiferðir, reisugildi
o. fl. Fyrirtækin eru mörg á
meðal vor, afmælin ekki síður,
byggingar allmiklar, töluvert
um giftingar, bseði alíslenzkar
og ástandsgiftingar, og svo
gervigiftingar, svo það er engin
þurrð á áfengi. Það er svo sem
enginn ískyggilegur þurkur í
landinu. Áfengisdýrkendur
þurfa ekki að ganga til neinna
alvarlegra blóta þess vegna.
*
Maður nokkur fann upp á því
íyrir nokkrum árum, að eiga
dreng utan hjónabands og laga,
svona rétt að gamni sínu. Það
era alltaf einhverjir til í slíkt
gaman. En svo hirti iþessi mað-
u .* aldrei neitt um. drenginn.
Nú bar svo við að örengurinn
. náði íermmgaraldri, einmitt á
þessum peninga og tækfærisíím-
um. Faðirinn sótti um undan-
þágu. Fékk nokkrar flöskur,
seldi þær háu verði, en kom
hvergi nærri fermingu drengs-
ins, sendi honum ekki einu
sinni heillaóskaskeyti. Föður-
lega að verið. — Ég sel sögima
ekki dýrara en ég keypti hana.
Svo leið nóttin með dýra
drahrna innan veggja, og hávaða
á götunni. Ég gekk enn niður í
bæ.) A3 þeasu sinni snemma
dags. Einn landskunnur em-
bættismaður vék sér að mér á
götunni og færði í tal við mig
rnikið vandamál. En frá þessu
áræði ég ekki að segja ítarlega.
Talið barst að þöríinni á ýmsum
hælum og stofnunum, svo sem
fávitahæli, drykkjumannahæli,
hæli fyrir fávísar meyjar o. fl.
Vöntun á slíkum stofnunum er
mjög tilfinnanleg, en önnur
vontun er þó enn alvarlegrL
Það er vöntun á forstöðumönn-
um og konum, slíkum, sem
mættu kallast forstöðumenn af
guðsn.ið, sem finna til köllunar
brenna af áhuga, sjá takmörk
að kej>pa að. Um þetta er ekki
hægt að tala gálauslega. Þetta
er mikilvægt alvöruznál. Það er
nöpur staðreynd, að þrátt fyrir
allt menntaflóðið, alla skóla og
allan lærdóm, þá er tilfinnan-
lega skortur á hinum útvöldu
mönnum til hinna brýnustu
þjónustustarfa í þjóðfélaginu.
Ég játa það, að ég hrökk við,
er hinn reyndi og hátt setti
embættismaður setti mig inn í
þessar staðreyndir. Hér stönd-
um við enn andspænis þeim
veruleika, að í þjóðaruppeldið
heflr eitthvað það vantað, sem
geiúr mönnum Ijóst, hver sé
köllun þeirra, og gefur þeim
sterka trú á mikinn, tilgang.
*
Á leiðinn heim, varð raér
gengið franohjá húsi nokkru.
Þá heyri ég allt í einu yfix
hofði mér: „Manni, manni! Þú
mistir eitthvað"! Ég lét sem ég
heyrði ekki. En köllin mögnuð-
ust og urðu fleirraddaðri. Þá
staldraði óg við og leit upp. Þá
gall við í tveimur eða þremur
yngismeyjum, sem voru komn-
ar næstum hálfar út úr hæsta
glugga hú»sins: „Það var bara
til að fá þig til þess að líta upp“.
Ég spuÁði, hvort þeim liði illa,
bvort bær væru í fangelsi, en
bevrði óglöggt svör þeirra, því
aff þær töluðu margar í einu.
Ég hélt leiðar minnar, en þær
tóku fyrir þann næsta. Þá
mætti ég menníaskólakennara
af Akureyri, sagði honum frá
hættu á siglingaleið og lét hann
sýo halda leiðar sinnar. Jú,
viti menn, þær létu köllum sín-
um rigna einnig yfir hann, en
hann ptóð sig vel Svo fór ég
í kringum þær, komst inn í
húsið og leitaði mér upplýsinga
um dömumar. Þetta var þá að-
eins vinnustofa.
Aumirifeja stúlkumari. Ég
finn nú til með þeim og hefði
farið upp til þeirra og spjallað
við þær, hefðu þær ekki verið
svona margar, en þar sem marg-
ar kvensur tala allar í einu,
verður Ktið úr maílsku minni.
Það er gott að ungar stúlkur
séu kátar, en eitthvað er iþetta
skrítið. Ég er eigtnlega ráð-
laus með svona framkomu
kveirna, og ætlast til annars aí
þeim.
Þá komu til mín góðir gestir.
Einn þeirra sagði mér þessa
hryggilegu sögu: Móðirin var í
hermannaskála, drifin þangað
af ást til hermannanna, —
auðvitað ,en á meðan dó bam
hennar heima hjá henni á sótt-
arsæng sinni. En það má ekki
kasta steini að ásthneigð
kveima. Það eru vondir menn,
sem slíkt gera. Ásthneigð
þeirra er svo rétthá og heilög,
að hana ber að setjr. ofar ætt-
jarðarást, þjóðrækni og ef til
vill móðurást líka.
Það er nú meixi bjargvætt-
urin þetta sögulega hernám
fyrir þann hluta ísl. kven»
þjóðarinnar, sem var í hinu
hörmulegasta karlmannsbxald.
Hugsa sér! Konur svo þ isund-
um skipti fleiri en karlar 1
Reykjavík. Og að leggja sig nið-
ur við það, að vera húsmóðir í
sveit, þar sem fjöldi bænda býr
konulausir. Þaö er alltof
„sveitó“ fyrir konur, sem lært
hafa að mála varir sínar, lakk-
era neglur, réykja sígarettur og
jafnvel taka staup.
Nú barst talið við kaffiborðið
að þrKnaði. Gestur minn hafði
nýlega átt tal við læknisfrú, er
séð hafði mjög sóðalega um-
gengni í einu matsölu- og gisti-
húsi landsins. Þá sagði einn.
borðgestanna þessa sögu: Tveir
ungir menn voru að snæða f
matsölu einni í Rvík. Þá sting-
ur Óli, sem kallaður er Magga-
don, höfðinu í gegnum rifu á
dyrum eða einhverja lúku og
kallar: „Á ég að skræla meiri
kartöflur“? Óli er sjálfsagt góð
sál og sennlega betri en bæði
ég og margur annar. Flestir
mundu þó sammála um, að aðr
ir séu betur fallnir til eldhús-
starfa. Ungu mennimir hættu
að eta og fóru út. Nokkrum
stundum síðar en þetta samtal
fór fram, tilkynnti útvarpið, að
einu hóteK bæjarins hefði verið
lokað sökurn sóðaskapar. — Hér
gerist þó alltaf eitthvað
Frh. k @. síðu,
fyrir málstað bandamanna nú,
síðan Stalin varð fyrir barðinu
á Hitler, þó að þeir væru fyrir
rúmu hálfu öðru ári eins og út-
spýtt hundskinn í þjónustu
Hitlers, leitandi að tækKærum
til þess að spilla fyrir setuliði
Bretar hér á landi og viðbúnaði
þess til að geta varið landið! En
hvar er ábyrgðartiKinning
þeirra fyrir málstað íslenzkra
verkamanna í baráttunni við er-
lenda jafnt sem innlenda ait-
vinnurekendur?
K 3SNINGABARÁTTA koin
múnista er hafin. Þið vitið
hvernig hún er: Alþýðan á einn
óvin, það er Alþýðuflokkurinn!
Haldið þið, að íhaldsflokkurinn,
flokkur heildsala og stóreigna-
manna, sé hættulegur alþýð-
unni á íslandi? Eða þá Fram-
sóknarmenn, sem harðast gengu
fram í setningu gerðardómslag-
anna? í Þjóðviljanum fáið þið
svar við þessum spumingum:
Sei, sei, nei, íhaldið og Fram-
sókn eru barnaleikur á móts við
bölvaðan Alþýðuflokkinn! AlKr
sannir „sósíaKstar“!! verða að
sameinast um það að tortíma
Alþýðuflpkknum, einkum þó
forystumönnum alþýðusamtak-
anna. Það er sameiningin!
■ Virðinguna fjTÍr lesendum
sínum sýnir Þjóðvilji kommún-
ista m. a. rneð ’þessum orðum
sínum í gær:
„Hver samþykkti að hækka alla
tolla á nauðsynjavörum? Hver var
með því að gera stríðsgróðann
skattfrjálsan og brjála með því allt
verðlag í landinu? — Það var Al-
þýðuflokkurinn.
Og hver óttast nú dóm fólksins,
fyrir öll þessi svik, svo mikið, að
hann reynir að ljúga sig frá fortíð
sinni? — Alþýðuflokkurinn.“
Alþýðublaðið flytur þessi um
mæli „sameiningar“-blaðsins 6-
breytt og ætlar þeim að dæma
þau. -Þau sýna okkur, alþýðu-
fólkinu, einu sinni enn, að
kommúnistar eru hjálparkokk-
ar auðvaldsins, flugúmenn í al-
þýðusamtökunum, sem vinna
að því að tvístra þeim með lyg-
um, rógi og svikum. Alþýða ís-
lands mun fyrr eða síðar dæma
sKka fimmtu herdeKdarmenn
og klofningskempur.
Morgunblaðið heldur áfram
þjóðfélagshugleiðingum sínum,
vegna þess að Alþýðublaðið
hrakti firrur þess um Alþýðu-
flokkinn, fyrir nokkrum dög-
um. En speki Moggans er eins
og áður hvorki fugl né fiskur.
Hér er einn fróðleiksmolmn:
„Sjálfstaeðisflokkurinn lítur hins
vegar á stéttarskiptingu þjóðfélags
ins sem eðlilega þrpun víðtækrar
verkaskiptingar til þess að auica
starfshæfni þjóðarinnar.
Stéttirnar mynda hins vegar
eina samfellda keðju innan þjóð-
félagsheildarinnar; sem grundvall-
ast á samstarfi þeirra.“
Þetta er ésköp failega sagt.
En „samíellda keðjan innan
þjóðfélagheKdarinnar“ er bara
óhugsamdi meðan ein fámenn
stétt situr yfir rétti fjöldans,
býr í lúxus-villunum þegar
fjöldinn stendur húsnæðislaus
á götunni, og sópar að sér millj-
ónum þegar dýrtíðin rýir aðra
inn að skyrtunni. Þess vegna
mun stéttabaráttan halda áfram
unz yfir lýkur. Alþýðuflokkur-
inn mun jafnan vera þar fremsfe
ur í flokki, er alþýðan heimtar
rétt sinn af yfirstéttinni.