Alþýðublaðið - 04.10.1942, Blaðsíða 4
ALÞTÐUBLAÐIÐ
Sunnudagur 4. október 1942.
Ú^afandi: AíþýðuOokliurúua.
Sltstióri: Stefán Pjotnrsson.
líitstjórn og afgreiðsla í Al-
^ýðukúsiau við Hverfísgðtu.
Símar ritstióraar: 49ðl og
4902.
Símar aCgreiðslu: 4909 og
4906.
Verö í lattsasöiu 30 aura.
Alþý ðupren fsmiðj an h.t'.
Reriublaðið I bosa-
iflPsbrððaBSfi.
ÞAÐ ér auðséð á Morgun-
blaðinu í gær, að nú á að
herða á lýðskruminu um allan
helming fram að kosningunum.
Allir fá fögur fyrirheit hjá í-
haldinu og fortíð flokksins er
uppmáluð þannig fyrir lesend-
unum, að hvergi ber skugga á.
Enn ætlar Sjálistæiðsflokkur-
inn að veifa blekkingadulunni
um „bandaríki allra stéita“
framan í kjósendur, þrátt fyrir
það, að greindari mennirnir í
flokknum geri sér það ljóst, að
þessi loðna óheilindastefna
verður banamein íhaldsins, ef
það snýr ekki við í tíma.
í skrifum Morgunblaðsins er
reynt að bera stórkostlegar
blekkingar á borð, en þær eru
þó furðu ófrumlegar og lélega
úr garði gerðar.
Blaðið veltir fyrst vöngum í
velþóknun yfir afskiptum sín-
um af kjördæmamálinu og
bakkar flokki sínum forystu og
framkvæmdir í þessu mannrétt-
indamáli, enda hafi SjáKstæ'ðis-
flokkurinn jafnan verið þar í
hroddi fylkingar.
Vera má, að margir kjósend-
ur séu miðlungi minnisgóðir, en
svona sljóir, eins og Mgbl. vxll
vera látá, eru menn yfirleitt
ekki. Allir muna það, aö það
var Alþýðuflokkurinn, sem bar
fx-am kjördæmabreytiiigarfrum
varpið, sem síðar var samþykkt
og íhaldið vissi leugi ekkert í
hvom fótinn það átti að stíga,
en dragnaðist loks til þess að
fylgja rnálinu, því að sjálft
hlaut það að bæta hag sinn með
því. Það var því fyrst og fremst
Alþýðuflokkurinn, sem hrinti
kjördæmabreytingunni áleiðis,
enda hefir Alþýðuflokkurinn
frá upphafi barizt fyrir réttlát-
ari kjördæmaskipun.
Litlu heppilegri er sókn
Morgunblaðsins síðar í grein-
inni, þegar það básúnar hástöf-
um vilja Sjálfstæðisflokksins til
að spyrna gegn dýrtíðinni með
ráðum og dáð. Hver trixir nú?
Það væri sannarlega fagnaðar-
efni, ef flokkur ríkisstjórnar-
innar vildi setja á sig rögg og
gera einhverjar skynsamlegar
og öflugar róðstafanir á móti
dýrtíðarfarganinu. En alþýða
manna festir líthm trúnað á
slík fyrirheit, þegar þau eru
borin frám af flokki, sem er
annar aðilinn í verðhækkana-
kapphlaupinu. Alþýðufólkið
mun ekki gleyma því fyrst um
sinn, að einu ráðstafanimar,
sem ráðherrar íhalds og Fram-
sólcnar þóttust geta gert gegn
¥ðla-Steinns
Heimsstyrjðldli er heimsbjrlting.
<i| VAÐ segir þú um stríð-
ið?“ er spuming, sem oft
heyrist og hefir Keyrzt frá þvx
það hófst .Menn bollaleggja um
það fram og aftur og sumir
eru. ineð Þjóðverjum' eða
Möndulveldunum, en aðrir með
Bretum eða Bandamönnum.
Kommúnistar eru með Rúss
um og trúa því að þeirra, og
þeirra einna, muni sigurinn.
Hvert ár, sem liður, telja menn
að xnúni verða síðasta stríðsár-
ið. „JMu verður állt búið í haust,
hvemig sem stríðið fer og
hverjir sem sigra“, sögðu
flestir í vor, En stríðið er ekki
búið enn og nú segja menn:
„Það verður þó alltaf búið í
vetur eða vor og alveg áreiðan-
lega næsta suanar.“ „Þjóðvex-j-
ar þola ekki nýjan vetur í
Rússlandi“. ,3andamenix gera
áreiðsnlega innrás bráðum og
þá er öllu lokið fyrir Þjóðverj-
ur, ef sú innrás tekst“. Hinir
halda aftur á móti að Þjóðverj
ar „moli“ Rússa mjög fljótlega
og fari svo suður á Indland og
nái saman við Japana og þá séu
þeir raunverulega búnir að
legga undir sig heiminn. Þá
verði Engleningar að •hætta og
Ameríka muni semja frið. Á
þennan hátt er bollalagt dag
eftir dag, viku eftir viku og ár
eftir ár. Og þetta er sjálfsagt
ekki eingöngu hér á landi heldur
vafalaust víðast hvar xxm Keim-
inn,
Það er nokkuð að vonuna þó
menn hugsi á þessa leið. Hinn
mikli hraði í sókn Þjóðverja í
upphafi .þessax-ar styrj aldaT
kom. þeirri trú inn hjá mörgum,
að ekkert stæðist sókn þeirra.
Og víst er um það, að enginn
hershöfðingi, ltonungur né
keisari mun nokkru sinni hafa
ráðið yfir jafnstórum bluta af
Evrópu og Hitler gerir nú, bæði
b- inlínis og óbeinlínis.
*
Svona hafa menn talað og
hugsað þau rúm þrjú ár, sem
styrjöldin hefir staðið. Við
hvern. meiriháttar atburð, sem
gerzt hefir, hefir blossað upp
„vissan“ um að nú væri stríð-
ið að verða búið. En alltaf hefir
farið á sömu leið, engin úrslit
hafa fengizt enn.-r.em komið er.
— Og enn geisar^styrjöldin
tryltari og blóðugri en xxokkru
sinni fyr og hvert ríkið af öðru,
sem utan við hafa stað til þessa,
bætist nú í hópinn öðru hvoru
megin, aðeins örfá ríki eru eft-
ir í Suður-Ameríku, og „Sví-
þjóð, Sviss, Tyrkland og Portú-
gal í ófriðarhafi Evrópu og
Asíu.
Það er næsta merkilegt hve
margir menn og konux eru
haldnir af þessari barnalegu
hugsun. Það má þó hverjum
xnanni vera Ijóst, sem um það
hugsar í alvöru, að engar skyn-
samlegar líkur eru til þess, að
núverandi styrjöld geti lokið
fljótlega, nema beinlínis gerist
einhvei’jir yfirnáttúrlegir at-
burðir — kraftaverk, en með
þeim reiknar ekki sú vísindanna
öld, seni vér nú lifum á. Meðan
Rússland er ósigrað stendur
styrjöldin milli. þess og Þýska-
lands með lengri og skammri
hvíldum ,eins og s. 1. vetur, og
jafnvel þó Rússar yrðu sigrað-
ir eða neyddust til að semja
sérfrið, er sýnilegt' að styrjöld-
inni yrði ekki lokið fyrir það.
Ameríka — þ. e. Bandaríkin og
með þeim allar þjóðir Norður-
Mið- og Suðui-Ameríku ásamt
Brezka heimsveldinu mundi
halda styrjöldinni áfram og
þessar' þjóðir ráða yfir þeim
mannafla, auðæfum ,hráefnum
og tækni, sem haldið faar ófriði
áfram í mörg ár enn, og ennþá
er tæklega hægt að tala um að
Ameríkuþjóðirnar séu komnar
í stríð.
Hvernig sem á málið er htið,
er sýnilegt, að það er hreinn
barnaskapur að ætla að því
verði lokið fyr en að mörgum
árum hðnum.
<?■
Þessi skammsýni og skilni.ngs
leysið á því, hver öfl hér eru
raunverulega að verki, skapa
hjá öllum ahnenningi mjög
hættulegan hugsunarhátt. Og
þau skapa hann ekki einungis
hjá alþýðu manna heldur og
1 hjá þeim, sem hafa forustuna
í stjómmálum, fjármálum og
menningarmálum þjóðanna, ef
þeir skilja ekki eðh þessarar
styrjaldar.
í stað þess að búast við löngu
stríði og miklum erfiðleikum
undir lok þess ,láta menn reka
á reiðanum og hugsa um það
eitt að hagnast á eiahvern hátt
á hinni líðandi stund. Menn lát-
ast ekki sjá hæítuna eða þótf
þeir sjái hana, þá loka þeir
augxmum og telja sjálfum sér
og öðrum trp um, að öllu sé
óhætt meðan allt fer ekki um
þverbak.
En mesta hindrunin á fram-
farabraut mannkynsíns hefir
ávalt verið, og er enn, skamm
sýnin. Sjóndeildarhringur alls
þorra manna er svo takmarkað-
ur, að þeim virðist næstum
fyrirmunað að átta sig á því,
sem er að gerast, fyrr en svo
seint, að mörgum þeim tæki-
y
dýrtíðinni, voru þær að setja
þrælalög á vinnandi fólkið og
kjör þess. Það er ekki Sjálf-
stæðisflokknum að þaklca, að
gerðardómslögunum var steypt
af stóli. Hann horfði á það og
fékk ekki að gert hversu feginn
sem hann vildi.
Og í kapphlaupinu um verð-
hækkanir á innlendum afurðum
virðist Sjálfstæðisflokkurínn
ekki standa Framsókn að baki.
Hann sýnist hafa sett nýjan
formann kjötverðlagsnefndar
eingöngu til þess að komast
fram fyrir Framsókn í verð-
hækkunum.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir
allltaf verið óspar á kosninga-
loforðin. En svo oft er hægt að
! svíkja loforð, að fólk hætti að
I taka þau hátíðlega.
færum er glatað, sem buðust
á meðan bjargað varð.
Svona hefir þetta ávallt verið
og svona er þetta enn í dag.
jHinn mikilhæfi Norðmaöur,
prófessor Worm-Múller, sem
hár var fyirfir skemmstu, lét
flytja erindi, er hann hafði
samið, í útvarpið hér, að ég
ætla á afmælisdegi Hákonar
Noregskonungs: Erindi þetta,.
sem var alveg afburða snjallt
(og merkilegt er að ekki skuli
hafa verið prentað) hefði átt
að geta vakið íslendinga til
umhugsunar. En ég hefi engan
fyrir hitt, sem af því hefir lært
minnstu ögn. Á einum stað í
erindinu fórust honum orð á
þá leið, að Norðmenn hefðu lit
ið svo á, er stríðið hófst að það
væri venjulegt stórveldastríð,
sem vixrti hlutleysi smáþjóð-
anna og hinn viðurkennda rétt
þein’a og að Norðmenn hefðu
hagað sér samkvæmt ;því. Það
hefi ekki verið fyrr en ráðizt
var á Noreg, að þeir skildu
það, að hér var ekki á ferðinni
venjulegt stríð, heldur var það
heimsbylting, sem fram vax að
fara. Þessi mæti Norðmaður
viðurkendi skammsýni sína og
landa sinna og það að þeir sáu
þetta ekk|i fyr en föiðunlíind
þeirra hafði verið frá þeim tek
ið. Þá fyrst — en fyr ekki
skildu tþessir frændur vorir
eðh þess ófriðar, sem nú geisar.
Þá sáu þeir ,að hér var ekki um
venjulegt stríð að ræða heldur
heimsbyltingu.
’Flestir Islendingar skilja það
áreiðanlega ekki ennþá, að vxð
lifum nú mitt í þeirri stóx'kost
legustu heimsbyltingu, sem
nokkru sinni hefir fram farið
á vorri jörð, og það er mikið
vafamál hvort þeir skilja það
fyrr en öllu er glatað, ætt-
jörð, frelsi og mannréttindum
— þessu, sem kommúnistar og
nasistar skopast að hjá lýð-
ræðisríkjunum og telja fólki
<trú um að sé einskis virði. En
það er ekki prófessor Worm
Muller einn, sem er þessarar
skoðunar. Víða erlendis eru
menn nú að sjá þetta og skilja
betur og betur, að hér er ekki
um stríð að ræða í hinni göir í.u
merkingu þess orðs, heldur um
heimsbyltingu. Merk brezk
kona, Dorothy Thompson, hefir
sagt:
„Stríðið, sem nú geisai', er
ekki Evrópustríð heldur
heimsbylting, sem hafa mun
í för með sér gjörbreytingu
á högum og háttum allra
manna á hnetti vorum“.
Greinilegt tákn þess, að ófrið-
urinn nú er ekki stríð milli
þjóða fyrst og fremst heldur
heimsbylting' ,er það, að innan
hvers ríkis gætir meirx og minni
stuðnings við fjandmennina, og
þó alveg sérstaklega meðal lýð-
Frh. á 6. síðu
ARNI frá Múla heldur áfram
að spá samvinnu þeirra
Ólafs Thors og Jónasar J. eftir
kosningarnar, hvað sem öðrum
flokkum líði. En sjálfur virðist
Árni helzt vilja samstjóm allra
flokka, (minna dugir ekki, því
að auðvitað á Múlakvíslin að
taka þátt í stjórninni líka) og
lýsir hann því á eftirfarandi
hátt, hvernig þessari fögru
hugsjón hans var tekið fyrir
nokkru:
„Fyrir rúmu misseri gerði ég
það sem mér var unnt til þess að
koma í veg fyrir áframhaldandi
sxmdrungu þjóðarinnar. Eg lagði
til að allir flokkar yrðu gerðir á-
byrgir um stjóm landsins, en bar-
áttunni slegið á frest. Hvergi var
verulega tekið undir þessa tillögu
mína, nema hér í blaöinu. Komm-
únistar tóku benni ekki alveg ó-
líklega, en flýtti sér þó að bera
fram þau skilyrði fyrir hlutleysi
sínu við slíka stjórn, að engin
líkindi voru til að gengið yrði að.
Alþýðufldkkurinn lét sér fátt um
finnast. Formanni Framsóknar-
flokksins þótti tilefni gefið til að
skrifa um mig óvenju klúrorða
skammagrein. Morgunblaðið tók
þann kost að ausa sér yfir komm-
únista fyrir þá ósvífni, að láta sér
til hugar koma, að nokkur ærleg-
ur maður óskaði að þeir yrðu gerð
ir meðábyrgir um stjóm landsins.
Flokksforystan lét sér nægja föð-
urlegar leiðbeiningar, ofurlítið
þyrkingslegar, ekki alveg ósvipað-
ar þeim, sem ég fékk, þegar' ég
drýgði þá goðgá, að leggja til að
miðstjóm S j álfstæðisflokksina
gengist fyrir því að atvinnurek-
endur byðu fram dálitla kaup-
hækkun, í stað þess að leggja út
í gerðardómsævintýrið."
Það er svo sem auðskilið, að
svo stór strákur, eiixs og Árni
frá Múla, gefur eklci látið sér
lynda „föðurlegar" snuprur Ó1
afs Thors og annarra húsbænda
á Sjálfstæðisheimilinu.
*
Sum dagblöð höfuðstaðarins
eru nú enn einu sinni komin í
hár saman út af því, hyort Jón
heitinn Sigurðsson mundi held-
ur hafa verið kommúnisti eða
íhaidsmaður, og eins og allir
vita, hefir Jónas varla skrifað
svo skammagrein í Tímann að
undanförnu, að ekki haxi verið
talað um Jón Sigurðsson eins
og Framsóknarflokkurinn eigi í
honxmi hvert bejn, Ekki hefir
þó enn fengizt úr þvx skorið með
, öruggum rökum, hvar í floklci
' Jón myndi standa, ef hann væri
nú uppi. Vísir skrifar leiðara um
þetta í gær og gerir sig líklegan
til að hrifsa Jón Sigurðsson af
kommunum. Þar segir:
„Vafalaust myndi hann mörg-
um sinnum bylta sér í gröf sinni,
ef hann heyrði allt, sem á hann
er borið og mætti limi hræra. —
Smáður var hann á þjóðhátíð ís-
lendinga af forystumönnum þjóð-
arinnar, er gengu erinda hins
danska valds, og smánuð er minn-
ing hans hversdagslega enn í dag
Frh. á 8. BÍOu.