Alþýðublaðið - 06.10.1942, Qupperneq 5

3*riðjudagtir 6, október 1942.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Jan Valtin skrifar um
Uppreisn á meginlandinu?
GJ&EIN sú, $em hér birtist, er eftir Jan Váltin, hinn heims-
fræga höfv/nd hókarinÁar „Úr álöguirí1. Greinin hirtist
npphaflega í tímaritinu „The American Mercury“ og síðar
einnig í tvmaritinu „The Readers Digest“.
Eias og margir munu minnast, sögðu kommúnistar þeg-
ar hin stóra bók Valtins, „Úr álögum“ kom út; að höfund-
urinn væri alls ekki tií. Síðar féllu þeir þó frá þeirri stað-
hæfingu og sögðu, að hann væri njósnari fyrir nazísta. Geta
menn nú af greininni, sem hér birtist, séð, hvemig honum
Iiggur hugur til nazistanna.
EG KOMST AÐ ÞVÍ í fyrir-
lestraför, sem ég fór ný-
iega víðs vegar um Ameríku,
að fLestix Ameríkuœenn álíta,
að þess verði aðeins skammt að
bíða, að íhernumdu þjóðimar í
Evrópu, aðframkoannar undir
oki nazismans, rísi upp og geri
byltingu, þýzki herinn veröi
orðinn svo örmagna, að hann fái
ekki rönd við reist, og áð gagn-
bylting á lýðræðislegum grund-
velli bindi enda á harðstjórn
Hitlei-s, '
Það er að vísu satt, að 200
milljónir Evxópubúa undir oki
Þjóðverja eru manníJeiri en
setuliðhx, sem eiga að halda
þeim undir okinu en það er einn
á hverja sjötíu. En hvernig ætti
til dærnis Frökku.m, sundur-
.þykkum og undirokuðum, að
takast að gera uppreisn? Naz-
istar segja, að þeir geti það ekki.
Uppreisn þeirra yrði þegar í stað
drekkt í blóði. Nazistamir hafa
á réttu að standa.
Ameríkumönnum sést yfir þá
þýðingamdklu staðreynd, að
þegar þjökuð þjóð þarf að þola
hungur og ofbeldi, missir hún
• hæfileikana til þess að gera upp-
reisn. Þreyta og langvarandi
skortur lama mjög baráttuþrek
og uppreisnarhug.
Ameríkumenn virðast ekki
heldur gera sér það ljóst, að
byltingar gerast ekki fyrirvara-
laust, eins og til dæmis orrustur.
Þær em skipulagðar og undir-
búnar út í æsar. í öllum her-
numdu löndum Evrópu verður
að vera hóþur leiðtoga, sem er
æfður í byltingastarfsemi. Hin-
ir undirokuðu andnazistar verða
að fá vopn. Og að lokum verð-
ur þýzki herinn og iðnaðurinn
að hafa orðið fyrir einhverjum
hrakföllum — hermennimir
orðnir heimfúsir og styrjaldar-
þreyttir, járnbrautir skemmdar
og vélar eyðilagðar.
En til þess að ná þessu stigi
þarf að beita öllum aðferðum
byltingaxinnar — fram settum
af Karli Marx og notuðum í
fyrsta skipti með árangri af
Lenin í Bolsévíkabyltingunni
1917. Byltingin 1918, sem batt
enda á hemað Þjóðverja, var lé-
leg stæling á tækni Rússa í bylt-
ingimni .verkföllum, uppreisn-
um og skynditöku mikilsverðra
staða í stærstu borgunum.
Ateeríkumenn og Bretar
verða þegar . í stað að æfa og
læra þessa reyndu tækni við
skipúlagningu byltingar. Ev-
rópsk uppreisn gegn nazisman-
um mun því aðeins heppnast, að
Bretar og Badaríkjamenn kyndi
undir henni.
Bratar hafa þegar að sinnu
leyti sýnt, hvað unnt er að gera,
einkum gegn um útvarpið.
Fyrsta verk þeixra var, að afla
sér hlustenda. Þeir söfnuðu að
sér flóttamönnum f rá hernumdu
löndunum, sem söímdu útvarps-
dagskrá, sem ætluð var löndum
þeirra.
Önnur hugmynd var hin svo-
kallaða ,lausafréttabarátta“. —
Fyrir atbeina leynilegra sendi-
manna er dreift út uggvænleg-
um fréttum á Þýzkalandi. Til
dæmis komu andnazistar í balt-
isku höfnunum á flot þeirri
sögu til þess að halda þýzkum
húsmæðrum frá því að kaupa
niðursoðinn fisk frá Noregi, að
fiskurinn hefði eitrast á því að
éta lík af þýzkum hermönnum,
sem hefðu xeynt að g^ra innrás
í Sko'tland. Fjörutíu og átta
klukkutímum áður en saga þessi
¥átryg|íingaskrifstofa
ilfisar SigMssoaar
Ií nhj argðtn 1®.
komst á kreik, var hún komin
suður í Múnchen — yfir bálft
Þýzkaland. Fjölskyldur, sem
þó voru orðnar mjög hungrað-
ar, neituðu sér vikum saman
um að borða fiskinn.
Bretar hafa nána samvinnu
við evrópska undirróoursmenn
gegn nazistum. Enda þótt Bretar
kannist auðvitað ekki við það,
fullyrða Þjóðverjar, að menn-
irnir, sem drápu böðulinn Rein
hard Heydrich, landstjóra Hit-
lers í Tékkóslóvakíu, hafi verið
tékkneskir sendimenn, sem
Bretar h;,fa vopnað og sent nið-
ur í failhlífum.
Pólverjar og Tékkar hafa
sennilega fullkomnasta og bezt
skipulágða bakt j aldastarf semi.
Það er hægt að senda boð frá
London til Tékkóslóvakíu og, fá
svai aftur innan 48 klukkutíma.
Bönnuðum blöðum er dreift út
um allt Pólland, Tékkóslóvakíu,
Holland og hertekna Frakkland.
En þessar aðgerðir eru ekki
nærri því nógar. Iiópanir, sem
vinna hin leynilegu undirbún-
ingsstörf undir byltinguna,
þarfnast nauðsynlega efnislegr-
ar aðstoðar. Gegn vélbyssum eru
hamrar þeirra eða heykvíslar
lítils virði. Þeir eru unnvörpum
eltir uppi og drepnár og meðal
þeirra þarf stöðugt ag fá nýja
og nýja leiðtoga.
Það er vel mögulegt að senda
þeim hjalp.- Hin 18 000 mílna
langa strandlengja Evrópu ger-
ir þetta tiltöllega auðvelt. Að
næturlagi er leikur einn að
senda lítil skip, mönnuð ættjarð-
arvinum, sem eru hundkunnugir
bver í sírm heimalandi. Þeir
gætu flutt fyrirskipanir, ráð-
leggingar, vopn, sprengiefni,
senditæki, smá prentvélar og
margt fleira.
1 Beim aftur til hafna banda-
manna gætu menn þessir flutt
skýrslur njósnara og ýmislegar
upplýsingar, sem að gagni
mættu koma með tilliti til þess
að ákveða næstu aðgerðir. Um
þessar mundir eru engir skólar
í lýðræðisríkjunum, þar sem
kenndar eru byltingaraðferðir
og byltingartækni — en þó eru
slíkir skólar nauðsynlegir í
slíkri styrjöld sem þessari. Ein-
ungis lærðir menn í þessari list
geta gert sér vonir um að sleppa
lifandi frá undirróðursstaxfsem-
inni gegn nazistunum.
Ef að gagrd á að koma, verða
skemmdarverkin að vera fjölda-
hreyfing, sem milljónir verka-
manna taka þátt í. Skipanir og
aðferðir við skemmdarverkin
verðpr að senda gegnum útv rp
í Englandi og Ameríku og í
fregnmiðuiíi, sem varpað er yfir
hertekin lönd og borgir.
Það til dæmis, að hleypa
vatni í kornfarm í skipi, veldur
því, að komið þrútnar og farm-
urinn verður þxisvar sinnum
stærri að ummáli og sprengir
skipið utan af sér. Ef vatni er
hellt í benzín, er það ónýtt sem
elösnéytj fyrir flugvélar, drátt-
arvagna og skriðdreka.
Ekki þarf nema Örlitlar leið-
beinigar, vel útbreiddar um öll

Páfirm blessar.
Píus páfi XII. sést hér í fulium skrúða vera að blessa yfir
söfnuð sinn í páfagarði. Nýlega var sendimaður Roosevelts
forseta á fundi páfans.
hernumdu löndin, til þess að
kenna mönnum að eyðileggja
vélar. Hnefafylli af muldu,
gleri, sem fleygt er í oiíu, nægir
til þess að eyðileggja námulyftu
eða eimlest. Ein skófla af sandi
nægir til þess að stöðva gufuvél
í skipi. „Gleymið“ að smyrja
vélamar, og látið þær eyðileggj-
ast á þann hátt. Lokið olíúleiðsl
unum, meðan dælumar exu £
gangi, og þá springa leiðslarn-
ar. Það kemur öft fyrir að
kviknar í tuskum, sem vættai-
eru í olíu og skildar eftir í
skúmaskotum í verksmiðjunum.
Þannig fer einnig um kola-
farma, sem eru vel byrgðir, ef
slívett er yfir þá vatni á hlýj-
um degi. (Niðurlag næst.)
Saumakona skrifar um tvinnakefli. — Forstjórai og við-
talstími þeirra. — Biíreið á miðri akbráut. — Svefn-
styggur — og ástanáið. — Ein ástandsvísa.
SAÍJMAKONA" skrifar raér:
„Þrátt fyrir þa3, þó að það
sé nn tízka, að kaupa allau sauma-
skap úti, held ég gamla Iaginu vg
sauma allt sem ég get, er heimílið
þarfnast, sjálf. Þetta er búið að
spara okknr mikla peninga á und-
anförnum árum — og gerir það
| enn.
I
l
; EN NÚ LANGAR, mig að segja
þér, af j:ví að ég býst við að þú
gerir lítið að því að kaupa til
saumaskapar, hvernig mín reynsla
er, sérstaklega uppá síðkastið.
Verðið á öllu, sem til saumaskap-
ar þar; ■ • orðið afar hátt. Það
virðist þó - kki vera hærra en á
ýmsum öðmm vörutegundum.
EN VERiIBE) er svo misjafnt að
undrun ;evir. Eg verð næstum að
eyða heilurn degi í búðaferðir til
þess að ná beaía verðinu. Eg skal
nú segja þér dæmi: Eg fór hérna
út í næstu búð — og ætlaði að
! kaupa eitt tvinnakefli. En þegar
i mér var sagt að það kostaði 75
aur' , h. tti 'g við það og fór að
leita. E.f. •• niður í bæ. f einni
i þekkíri verziun kostaði það 65
j aura, í annarri 50 aura — og svo
j fékk ég það hjá Gunnþórunni
fyrir 40 aura!
HVERNIG STENDUR á þessum
mikla verðmismun? Ég hefi tekið
hér dæmi af tvinnakefli, en ég hef
reynt þetta í sambandi við kaup á
ýmsum öðrum vörutegundum. Mér
finnst þetta alveg óþolandi ástand.
„SPURULL" upyr hvort opin-
berir starfsmenn, sem auglýsa é-
kveðinn viðtalstlma á skxlfstof-
um sínum séu ekkl skyldugjr til
þess að vera þá tíl viðtals. Hann
neftiir ákveðinn embættismann,
sem hann hafi verið að eltast við
dag eitir dag, en ekki tekist að ná
í hann.
EG HEFI OFT skrifað um þetta
ófremaarástand. Eg sagði einu
sinni a5 hér í Reykjavik væri regl-
an sú að þao færi eftir metorðum
hverjir mættu bezt á vinnustöðv-
um sínum: Sendisveinarnir bezt en
forstjórárnir verst. Og þetta er
satt. Það er fátt, sem gefur jafn
glögga mynd af spillingu í cpin-
berri embættisfærslu en það hvað
! embættismenn, forstjórar o. s. frv.
telia sér leyfilegt gagnvart ahnenn
ingi.
„HORNBÚI“ skrifar: „Flestum
virðist að best sé að leita til þín
meS sín mál. Getur þú ekki tekið
að þér, að sjú um það, að bílgerra-
urinn, sem lokar gangstéttinni ;*S
ofanverðu við Óðinsgötuna, og
nær auk þess talsvert út á ?.k-
brautina, verði fluttur í burtu.
Það virðist svo, sem eigandanum
j sé sama um þennan bílræíil, og
Bjarna Ben. líka. því að ekki hefir
; hann ennþá skipað götuhreinsur-
unum að taka hann burt og fara
með hann á öskuhaugana?"
„SVEFNSTYGGUR“ kvartar
undan bifreiðaorgi og ólátum á
næturna. Jú, þetta er rétt. En nú
dugír litið að kvarta. Ástandið
veldur miklu hér um. Við gátum
skammast út lir þessu fyrir ástand
íð, og þá tókst að bæta úr því, ea
svo keyrði um þverbak.
„HANNES H AG VRÐIN G UR“
sendi mér nokkrar Btökur nýlegm.
M. á 0. 8ÍÖU