Alþýðublaðið - 10.10.1942, Blaðsíða 4

£ig«£aaði? Alþý3sLÍiofckurtasi.
Kteiírír Stetán PSetnrsson.
Ritetjórn og afgreiSsla i Al-
þýðubúeimi vi9 Hvérfíagötu.
Sisaar ritetjðrnar: 4801 og
4802.
S%>ar afgrelðslu: 4808 og
4906.
Verð í lausasölu 30 aura.
Al^ýðupreaatsmiðjan hi.
iriaði Jéhans
SæmondssðDar.
I
4' .
ÞAÐ hefir undaníama daga
töluvert verið skrifaS, ekki
Iwað sízt hér í blaðinu, uœ
brjálæði hins innlenda aíurða-
verðs, sem Sjálfstæðisflokkur-
inn og Framsóknarflokkurinn
hafa, í ábyrgðarlausu kapp-
hlaupi um bændafylgið, skrúfað
upp úr öllu valdi, þannig, að til
stórvandræða horfir vegna þar
af leiðandi vaxandí dýrtíðar.
Forystumönnum og blöðum
þessara tveggja verðbólgu-
fiokka hefir orðið svarafátt við
þeirri rökstuddu gagnrýni, sem
Alþýðublaðið og Alþýðuflokk-
urinn yfirleitt hefir haldið uppi,
á hinu ábyrgðarlausa framferði
þeirra. Engu að síður getur það
vel verið, að ýmsir, ekki hvað
sízt pólitískir andstæðingar Al-
þýðuflokksins, eigi erfitt með
,að trúa því, að afurðaverðið sé
komið út í slíkar öfgar og vit-
ieysu, sem hér hefir hvað eftir
annað verið sýnt fram á. Menn
eiga yíirleitt von á ýkjum og
blekkingum í stjómmáladeilun-
um og leggja ekki nema tak-
markaðan trúnað á það, sem í
sambandi við þær er sagt.
En nú hefir afuxðaverðið ný-
lega verið gert að umtalsefni í
merkilegu útvarpserindi af vís-
indamanni, lækni, sem ekki
verður grunaður um það, að
vera með neinn pólitískar; áróð-
ur. Það er Jóhann Sæmundsson
tryggingayfirlæknir, sem hefir
gert það, í útvarpserindi um
mat og matarverð, sein hann
flutti síðastliðið miðvikudags-
kvöld og nú er birt hér í blað-
inu í dag með leyfi hans.
Og hvað er það þá, sem kem-
ur í Ijós við hinn ýtarlega sam-
anburð hans á matarverðinu í
ófriðarbyrjun og nú, þegar
stríðið er búið að standa í þrjú
ár? Það kemur í Ijós, að verðið
á íslenzkum landbúnaðarafurð-
um hefir yfirleitt hækkað þre-
falt til fimmfalt á þessum
þremur árum, þó að fáar er-
lendar matvörur hafi hækkað
meira en tvöfalt til þrefalt á
sama tíma.
Hvaða vit er nú í öðru eins?
Hvaöa skynsamleg ástæða get-
ur verið til þess, að verðlag á
íslenzkum kjöt- og mjólkuraf-
urðum sé skrúfað þannig langt
upp fyrir verðið á hinum er-
lendu matvörum? Hvað annað
getur valdið því, en ábyrgðar-
lausar, pólitískar spekúiasjónir
þeirra flokka, sem eru að keppa
um bændafylgið á kostnað
neytenda í bæjunum?
En þá koma þeir og segja:
MkmwuBLMmm
lóhanii S»Mundssom
Matur og matarverð.
S
NEMMA í nóvember árið'
1939. röskum tveim mán-
GREININ, sem hér birtist, er hið stórfró&lega útvarpser-
indi, sem Jóh. Sæviundsson yfirtryggvngalæknir flutti
í útvarpið síðastliðið miðvikudagskvöld og vdkti mikla at-
hygli útvarpshlustendu.
Sökum. hinna mörgu lærdómsríku tdlna í erindinu mun
margan fýsa að fá einnig tækifæri til að lesa' það í næði.
Mæltist Alþýðublaðið því til þess við höfundinn, að fá erindi
hans til birtingar, og varð hann góðfúslega við þeim til-
mælum.
uðum eftir að styrjöldin skall á,
flutti ég erindi í útvarpið, og tók
ég þax til meðferðar verðlag á
innlendri og erlendri fæðu.
Gerði ég samanburð á verðinu
á þann hátt, að ég reiknaði út,
hve margar næringarerningar
fengjust íyrir 1 eyri af ýmsum
helztu fæðútegundum, innlend-
um og erlendum. Þá vax allt í
óvissu um f lutninga til landsins,
og margur kveið því, að vér
gætum eigi bjargað oss sjálfir,
ef flutningar tepptust.
Síðan eru nú senn liðin 3 ár,
og margt hefur breytzt á þessum
tíma, bæði um kaupgjald og
verðlag, en segja má, að vel hafi
ráðizt um aðdrætti til landsins,
og 'batur en f lestir hugðu.
Um fátt er nú meira rætt og
ritað en kaupgjald og verðlag.
Mikið rask hefir orðið í þessum
málum síðan styrjöldin hófst,
og er því ekki úr vegi, að gerð-
ur sé samanburður á verðlagi
ýmissa helztu fæðutegundanna
nú, miðað við næringargildi, á
svipaðan hátt og gert var haust-
ið 1939, fólki til glöggvunar.
Fyrst skýri ég frá smásölu-
verði verzlana í Reykjavík 1.
okt. 1939, og til samanburðar er
verðlagið á sömu íegundum nú,
1. október 1942. Hefir skrifstofa
dómnefndar í verðlagsmálum
góðfúslega látið mér tölumar í
Harðfiskur, ópakkaður 2,40- 6,70
Lýsi % flaska 0,65 1,71
Smjörlíki 1,68 4,74
Nýmjóik á fl. 1 lítri 0,42 1,57
Áfir og undanr., 1 lítri 0,16 0,65
Rjómi, 1 lítri 2,55 9,50
Smjör 1 kg. 3,90 18,70
Skyr, 1 kg. 0,80 2,77
Mjólkurostur, 45% 2,89 B4,63
Mysuostur 1,44 5,20
Egg 4,01 18,00
•Nautakjöt, steik 2,57 9,05
Nautakjöt, súpukjöt' 1,83 7,00
Kálfskjöt, ungkálfa 1,33 7,38
Kindakjöt, nýtt 1,45 7,30
Kindakjöt, saltað 1,48 8,00
Kindakjöt, reykt 2,25 11,50
Möjr (í sláturstíð) 130 6,50
Tóig, 1 kg. 1,94 735
Kæfa, 1 kg. 2,98 13,82
Kjötxars, 1 kg. 1,70 7,00
Gulrófur 0,28 1,18
Kartöflur 0,30 1,08
Ef þessar tölur eru athugaðar,
sést, að flestar kornvörur hafa
um það bil tvöfaldazt í verði,
hrísgrjón því nær fimmfaldazt,
en kartöflumjöl og sagó hafa
nálega þrefaldazt í verði. Inn-
fýrir 1 ejTi 1. okt. 1939, en aft-
ari tölumar hve þær voru marg-
ar 1. okt. 1942.)
Rúgbrauö 77 33
Fransbaruð 35 18
Rúgmjöl 90 45
Hveiti 75 43
Haframjöl 71 35
Hrísgrjón 73 16
Sagó 48 17
Kartöflumjöl 50 19
Heilbaunir 36 24
Högginn sykur 51 24
Strásykur 59 28
Kartöflur 20 6
II. Mjóik og nijólkiwafm®ir
Nýmjólk 15 4
Undanrenna 21 5
Áfir 23 6
Skyr 9 3
Mjólkurostur, 45%. 12 2
Rjómi 12 ■ ■ / 3
III. Smjör og feitmeti.
Smjör 20 4
Smjörlíki 46 16
Tólg 47 12
Mör 68 14
Kæfa 13 3
Laogardagtii: 10. október 194£u
IV. Kjöt, fískur og aðrir
eggjahvftugjafax.
Nýtt dilkakjöt 19 *
Saltkjöt . 12 %
Ný ýsa, slægð 10 «
Nýr þorskur, slægður 12 $
Þurrkaður saltfiskur 16 4
Egg 3 0.7
Þessi samanburður sýnir, að
allmiklu. xrtunar á því, hve marg;
ar hitaeiningar fást fyrir 1 eyri
af erlendri og innlendri fæðu.
Það skal tekið fram, að á
venjulegum tímum, er munur-
inn einnig mjög mikill, og sést
það raunar, ef litið er á tölurn-
ar 1939 út af fyrir sig, en hlut-
fallið hefir raskast miög mikið
síðan, í þá áttina sem síður
skyldi, sem sé að það fæðu-
magn, sem nú fæst af hollasta
matnum, íslenzka matnum, fyr-
ir 1 eyri, er að tiltölu miklu
minna, borið saman við erlendu
fásðuna, en var í stríðsbyrjum
Þessi þróun er varhugaverð
að því leyti, að hætta getur ver-
ið á; að fólk fari að nota meira.
af erlendu fæðunni hlutfalls-
lega en áður var, á kostnað
hinar innlendu. Ef fólk færi að
lifa mest matar á kaffi, brauði,
smjörlíki og mjölmat, er heilsu
þióðarinnar stórkostleg hætta
búin og framleiðslunni stofnað
í voða eða ríkissjóði stórlega í-
þyngt. Auk þess færi flutninga-
þörf með skipum vaxandi, sám-
tímis því, sem skipakostur fer
minnkandi, en kaupgjald og
farmgjöld hækkandi.
Vert er að benda á, að verð
á hrísgrjónum sagó og kartöflu-
mjöli hefir hækkað svo mikið,
að hagur væri að ,ef þessar vör-
ur væru minna notaðar. Vanda-
Frh. á 6. siSu.
té. Verðið er meðaltakverö í 50
matvörubúðum og 15 kjöt- og
fiskbúðum.
Tafla I.
(Fremri tölurnar sýna verðið
í krómim 1. okt. 1939, en aftari
tölurnar verðið 1. okt. 1942.)
Rugbrauð 3 kg. 1,00 2,30
Fransbrauð tí kg. 0,40 0,82
Rúgmjöl 1 kg. 0,40 0,81
Hveiti No. 1 0,48 0,84
Hrísgrjón 0,49 2,22
Sagó 0,72 2,05
Haframjöl 0,56 1,15
Kartöfiumjöl 0,67 1,75
Baunir, heiíar 0,92 1,35
Högginn melís 0,80 1,69
Strácykur 0,69 1,47
Kaffi, óbrennt 2,32 4,18
Kaffi, brennt og malað 3,61 6,90
Kakaó 3,21 6,17
Ný ýsa, slægð 0,47 0,80
Nýr þorskur, slægður 0,38 0,75
Saltf. no. 1, þurrk. 1 kg. 0,65 2,40
Fiskboll. 1/1 d. (1 kg.) 1,45 3,83
Fiskfars 1,00 3,93
Hvað um kaupið? Jú, Jóhann
Sæmundsson minntist einnig á
hækkun kaupsins í sambandi
við hækkun matvöruverðsins.
lendu vörurnar hafa hins vegar
flestar allt að þrefaldazt til
fimmfajdazt í verði, nema
þorskur og ýsa, sem hafa hækk-
að í líku hlutfalii og erlendu
vörurnar.
Þá skal borið saman, hve
mikið næringargild.i, mælt í
hitaeiningum, fékkst fjvir 1
eyri 1. okt 1939 og 1. okt. nú.
Reiknað er í heilum hitaein-
ingum, en brotuin sleppt. Að-
eins þær tegundir eru teknar
með, sem mestu máli skipta. Hr.
Trausti Ólafsson efnafræðingur
hefir góðfúslega látið mér í té
efnagreiningu á kindakjöti,
fiski, kartöflum óg brauðum, og
er næringargildi þesara tegunda
reiknað út á þeim grundvelli.
I. Kolvetnagjafar.
(Fremri tölurnar sýna hve
margar hitaeiningar fengust
né minna en 27 stigum lægri
en hún er!
Loks sýnir læknirinn fram á
það, að þegar í stríðsbyrjun hafi
JÓÐÓLFUR, sem kom út í
gær, birti eina greinina
enn eftir Árna frá Múla, þar
sem Sjálfstæðisflokknum er
lýst á eftirfarandi hátt:
„Andi Jóns Þorlákssonar er vik-
inn frá Sj álfstæði sflokknum. Hin
gömlu slagorð um gætnina, fyrir-
hyggjuna, „kjölfestuna" og „stétt
með stétt“ eru eins og vörumerki á
tómum kassa, innihaldslausir tal-
kækir, sem vekja jöfnum höndum
skop andstæðinga og meðaumkun
vina.
Sjálfstæðisflokkurinn hefir ekki
lengur „tröllatrú á skynsemi fólks-
ins“. Hann hefir trú á hugsana-
deyfð og vanafeslu þeirra kjós-
enda, sem fyrir mátt áróSursins
láta blindast af skammsýnni hags-
munavop.
verk sitt að sýna sveitamönnunum,
að Páll Zophoníasson sé ónýtur að
hækka kjötið!
Jakob á svo annrfkt við bílaút-
hlutunina, að hann veit ekki einu
sinni af því, þótt hami leggi fram
milljónatug úr ríkissjóði tii þess
að fyrirbyggja, að kjósendur hans
geti fengið emhverja algengustu
nauðsynjavöru sína, nema með ok-
urverði.
Þessir tveir herrar höfðu barið
fram gerðardóminn, þvert ofan í
ráðleggingar ýmsra flokksmanna
sinna. Þeir lugu því í sjálfa sig og
aðra, að þeir væru að framkvæma
löggjöf, er þeir vissu að aldrei var
framkvæmd frá öndverðu. Þeir
þóttust vera að halda dýrtíðiimi
niðri meðan þeir ve-ru að búa í
haginn fyrir þá stórfelldustu dýr-
tíðarhækkun, sem um getur í ver-
aldarsögunni.
Hann gerir eiruáig ýtarlegan
samanburð á þeirri hækkun. Og
hvað kemur í ljós? Kaupið hef-
ir að vísu hækkað nokkru meira
en flestar erlendar matvörur,
eða rúmlega þrefaldazt (hækk-
að um rúmlega 200%), en ekki
neitt nálægt því eins mikið og
hinar innlendu landbúnðaraf-
urðir, sem hafa þrefaldast, fjór-
faldast og fimmfaldast og eiga
því mestan þáttinn í vísitölu-
hækkun kaupsins. Og í því sam-
bandi sýnir hann fram á, að ef
hinar innlendu afurðir hefðu
ekki hækkað meira en kaupið,
væri vísitalan nú hvorki meira
verð á innlendum matvörum
verið miklu hærra en á erlend-
um, miðað við næringargildi.
Og með tilliti til þess, hvernig
sá verðmunur hafi síðan aukizt,
sé beinlínis alvarleg hætta yf-
irvofandi á því, að þjóðin hverfi
frá neyzlu sinna eigin, hpllu af-
urða, en kaupi í staðinn hinar
erlendu matvörur, vegna þess,
hve miklu ódýrari þær eru.
Skal svo ekki fjölyrt frekar
um erindi Jóhanns Sæmunds-
sonar að sinni, en lesendum
blaðsins aðeins ráðið til þess að
lesa erindið sjálft og hugsa út
í efni þess.
Það eru engin líkindi til þess,
að Jón Þorláksson hefði sem land-
búnaðarráðherra látið Pál Zophon-
íasson fara úr kjötverðlagsnefnd-
inni, af því að hcnuir hefði ckki
þótt verffið nógu hátt!
Það eru engin líkindi til, að Jón
Þorláksson hefði sem fjármálaráð-
herra tekið þegjandi við þingsá-
lyktunartillögu um að verðbæta
allt kjöt, sem landsmenn neyttu
ekki sjálfir, án þess að reyna að
tryggja það, að verðlaginu yrði
stillt í hóf.
En Ólafur og Jakob, þessir ör-
uggu fulltrúar „kjölfestunnar“
láta sér þetta vel lynda. Ólafur
skipar nýjan formann í kjötverð-
lagsnefndina, sem telur það hlut-
Og eftir þessa frammistöðu kem-
ur svo Morgunblaðið eins og hálf-
viti og segir að þarna sé kjölfestant
í þjóðfélaginu!
Menn skapa sér átrúnað í sinni
eigin mynd. Meðan Sjálstæðis-
flokkurinn var skynsamur trúði
hann á skynsemina. Nú trúir harrn
á heimskuna."
Árni frá Múla þekkir' Sjálf -
stæðisflokkinn. Það er því eng-
in ástæða til að efast um, a8
hann lýsi honum rétt. En meðal
annarra orða: Var ekki Árni frá
Múla reiðubúinn til þess að
vera frambjóðandi þessa flokks
við í hönd farandi kosningar, á
lista hans hér í Reykjavík?