Alþýðublaðið - 13.10.1942, Síða 4

Alþýðublaðið - 13.10.1942, Síða 4
ALÞYmmLAfttÐ Þriðjtidagvr 13. október 1942L. tJtgefandi: Alþýðttflokknrinn. Kitstjóri: Steíán Pjetursson. Ritstjóm og afgreiðsla í Al- þýðuhúsinu viö Hverfisgötu. Símar ritstjómar: 4901 og 4902. Simar afgreiðslu: 4900 og 4906. Yjrð í lausasölu 30 aura. Alþý0uprentsmi6j an h.f. Kosningarnar i Reykjavik. KDSNENGAiRNAR 18. okt. verða að því leyti alger- lega nýr viðburður hér í Eeykja vík, að höfuðstaðurinn á nú í fyrsta sinn að tkjósa 8 þingmenn En hingað til hefir Keykjavík ekki haft nema 6 þingmenn. iÞað var Alþýðuflokkurinn, sem átti frumkvæðið að þessari réttarbót fyrir Reykjavík. Það var hann sem flutti þetta rétt- lætismál, kjördæmamálið, á síðasta vetrarþingi, og fylgdi því fram til sigurs á sumarþing- inu. Vel mættu Reykvikingar vera þess minnugir, þegar þeir ganga að kjörborðinu komandi sunnudag. Sjálfstæðisflokkur- inn var viikum saman tvístíg- andi í kjördæmamálinu. For- sprakkar hans höiðu myndað samstjóm með Framsóknarhöfð ingjunum til þess að halda niðri kauþi launastéttanná með kúg- unarlögunum frá 8. jan. 1942, gerðardcmslögunum. Og mátti lengi ekki á milli sjá, hvað ofan á yrði í Sjálfstæðis- flokknum: gerðardómsllðið sem umfram allt vildi lafa í stjórnar- samvinnunni við Framsókn, eða hinir, sem vildu standa við yf- irlýsta stefnu flokksins í kjör- dæmamálinu. Og svo mikið er víst, að 'hefði Alþýðuflokkurinn ekki hafirt handa í því máli, þá hefði Reykjavík ekki verið bú- in að fá réttinn til þess nú, ao kjósa 8 þingmenn. Fyxir Sjálf- stæðisflokknuni hefði réttlætis- málið því fengið að sofa löngum svefni enn. * En það var fleira. sem vannst fyrir Reyjkjavik við, það, að Alþýðuflokkurinn tók upp kjör- dæmamálið og klauf með því stjómarsamvinnu Sjálfstæðis- flokksins og Framsóknarflokks- ins. Til þeirrar stj.samvinnu var stofnað í því skyni að halda kaupi laiuiastéttanna, yfir- gnæfandi meirihluta allra Reyk víkinga, niðri, þó að fámennar klíkux atvinnurekenda 'xökuðu saman milljónagróða í skjóli stríðsins. Þegar þessari stjórn- arsamvinnu var sundrað með „fleyg“ kjordæmamálsins, voru . kaupkúgunarlögin og gerðar- dómurinn í raun og veru um leið dauðadæmd, enda liðu ekki nema rúmir tveir mánuðir þar til gerðardómurinn var form- lega úr sögunni sem kaupkág- unardómstóll. Og þar með var þeim þröskuldi úr vegi rutt, sem um hálfs árs skeið hafði Mndrað það, að launastéttir Félagsmálalaútgjöld rikis~ ins siðustu tuttugu ár. VÖXTUR félagsmálaútgjald- anna hefir verið ákaflega ör síðustu tvo áratugina. Þar sem mikill eða mestur hluti þeirra fer til hjálpar hinum fá- tækari stéttum þjóðfélagsins, kynni einhvcr að vilja álykta, að þessi þróun bæri vott um vaxandi fátækt, a. m. k. á meðal hinna miður efnum búnu stétta þjóðarinnar. Þetta mun þó ekki vera ástæðan; á þessu tímabili hefir almenn velmegun aukizt verulega, lífsskilyrðin hatnað, en jafnframt hefir aukizt mann- úðartilfinning þjóðarinnar og skilningur á tilverurétti og kjör um þeirra, sem út undan hafa orðið í lífsbaráttunni og veik- asta hafa aðstöðuna, og síðast en ekki sízt hafa hinar fátækari stéttir sjálfar knúið á um kjara- 'bætur. Þessi vaknandi skiln- ingur og jafnréttistilfinning, á- samt vaxandi getu þjóðarinnar til þess að leggja af mörkum til mannúðarmála, eru án efa aðal- ástæðumar til hinnar miklu aukningar félagsmálaútgjald- anna. Að vísu 'ber því ekki að neita, að einnig hafa risið upp ný félagslég vandamál, sem krafizt hafa úrlausnar, t. d. hirui mikli vöxtur atvinnuleysisins eftir 1930, enda þótt vitanlega ■hafi oft áður komið atvinnu- leysistímabil. Á töflu þeirri, sem hér er birt, er sýnd þróun íélagsmala- útgjalda ríkisins á thnabilinu 1921—r41; þrjú síðustu árin eru áætltmarupphæðir fjárlaganna notaðar, en vafalaust verða hin- ar raunverulegu tölur hærri. Sem heild hafa félagsmálaút- gjöld ríkisins vaxið úr 1 543 843 kr. árið 1921 í 4 426 891 kr. árið 1938. Árið 1921 var vísitala framfærslukostnaðar 331, en ár- ið 1938 262, svo að munurinn er í raun og veru nokkru meiri, þar sem kaupmáttur pening- 5. millj. 4. millj. 3. mÍLTj. 2. miilj. I. rnillj. \m 1923 1925 1927 1929 1931 1933 1935 1937 1935 1939 1940 Línurit f»etta sýnir vðxt félagsmálaútfjalda rikisins 1921—1940. Neöri hiuti [stuölanna sýnir útgjöldin tii heílbrigðismAJa en |efri hlutinn Önnur félagsmálaútgjöld. en 1938 450 þús. kr., útgjöld tíl vinnuvemdar hafa þrettánfald- azt, útgjöldin til vinnulöggjafar voru engin 1921, sama máli gegnir um bindindismálin. Það er að ýmsu leyti fróðlegt að bera saman félagsmálaút- gjöld ríkissjóðs þessi sömu ár, Því miður getur slikur saman- burður ekki orðið nákvæmur vegna þeirra breytinga, sem gerðar hafa verið á bókhaldi ríkissjóðs. Niðurstaðan er því ekki fyllilega nákvæm, en hún er sýnd á eftirfarandi töflu. anna hefjr raimverulega aukizt um ca. 27% á þessu tímabili. Félagsmálaútgjöid ríkissjóðs hafa því fyllilega þreíaldazt frá 1921—38. Langstærsti útgjalda liðurinn 1921 er heilbrigðismál- in, en næst koma eftirlaun og styrktarfé. Séu heilbrigöismálin ekki tekin með, hafa önnur út- gjöld vaxið úr 520 919 kr. 1921 í 3 729 308 kr. 1938, eða m. ö. o. sjö- til áttfaldast. Sé loks einnig sleppt liðnum eftirlaun og styrktarfé, hafa önnur félags- málaútgjold vaxið úr 309 747 kr. í 3 360 408,00 kr., eða hér um bil elleffaldazt á þessum 17 árum. Að vísu er þessi samanburður ekki aiveg fullnægjandi, þar sem nokkur tilfærsla hefir orðið á milli heil'brigðismála og framfærslu- mála, en samt sem áður er vöxt- ur/ annarra félagsmálaútgjalda Reykavíkur og landsins alls fengju þær kauphækkanir og kjarabætur, sem þær áttu fyrir löngu siðferðislega heimtingu á með tilliti til hins gífurlega stríðsgróða, á öllum atvinnu- rekstri. * Með þessa tvo stórsigra að 'baki, sigurinn í kjördæmamál- inu og sigurinn í gerðardóms- málinu, gengur Alþýðuflokkur- inn til kosninga í Reykjavík komandi sunnudag. Hann legg- ur það tmdir úrskurð höfuð- staðarins, hver bezt hafi staðið á verði urn réttindi og hagsmuni hans: Alþýðuflokkurinn, sem knúði fram kjördæmabreytihg- una og afnám gerðardómsins, eða Sjálfstæðisflokikurinn sem fram á síðustu stundu var reiðu búinn til þess að fóma hags- munum Reykvíkinga í báðum málunum fyrir hina eftirsóttu stjómarsamvinnu við Fram- sóknarflokkiun. En í því sambandi vill Al- þýðuflokkurinn vekja eftirtekt allra Reykvíkinga á því, að það er ekki nóg að vinna sigrana; Það verður líka að tryggja þá. Og það geta aðeins kjósendurnir gert með atkvæði sínu. Sú rétt- arbót, sem Reykjavík hefir fengið við kjördæmabreyting- una, verður að vísu vonandi aldrei aftur af henni tekin. En afturhaldsöflin í Sjálfstæðis- flokknum og Framsóknar- flokknum fara ekki dult með þá fyrirætlun sína, að taka hönd- um saman um stjóm landsins á ný eftir kosningar bg reyra launastéttir höfuðstaðarins aft- ur í þrælafjötra gerðardómslag- anna. En hvor.t þeim tekst það — það er ekki hvað sízt undir Reykvíkingum sjálfum komið — undir kosningunum í Reykja vík komandi sunnudag. Viija Reykvíkingar fá nýja samstjórn Sjálfstæðisflokksins og Framsóknar og gerðardóm- inn upp aftur? Ef þeir vilja það, þá kjósa þedr á sunnudaginn annaðhvort lista Sjáfstæðis- flokksins eða Framsóknar- flokksins. En vilji þeir það ekki, 'þá kjósa þeir lista Alþýðu- flokksins, A-listann, og engan annan lista en A-listann. en heilbrigðismála gífurlega mikilL Útgjöldin til alþýðu- trygginga hafa t. d. áttfaldazt, útgjöldin til atvinnuleysismála voru engin 1921, 1938 yfir hálfa milljón kr., til byggingarmála alþýðu var varið 6900 kr. 1921, g ^ Cr Sss s» £ 22 u. » :L 2-" p" & ol l a-s- —• w s* 2 3 -2 ©P-S >■ * 'S ' O. r» CX P; o P s* 1 » F 1921 10,574,855 1,545,853 14,62 1922 10,473,235 1,370,107 13,0& 1923 9,316,623 1,280,802 13,75 1924 8,964,906 1,304,333 14,55 1925 12,978,784 1,526,192 11,76 1926 10,868,948 1,867,340 17,18 1927 10,820,157 2,196,285 20,11 1928 11,225,070 2,265,420 20,18 1929 14,660,175 2,041,809 13,93 1930 22,462,354 2,812,931 12,52 1931 17,655,043 2,043,412 11,57 1932 14,148,736 2,503,511 17,69 1933 15,207,920 2,406,588 15,82 1934 18,827,957 3,009,792 15,99- 1935 23,876,389 3,356,909 14,06 1936 18,202^235 3,435,356 18,87 1937 19,658,993 3,542,491 18,02 1938 22,593,380 4,426,891 19,59 1939 19,215,208 4,405,118 22,93 1940 19,974,429 4,620,631 23,13 Að meðaltali eru félagsmála- útgjöldin 13,82% af öllum út- gjöldunum 3 fyrstu ár þessa tímabils, en 21,88% 3 síðustut (Frh. af 6. síðu.> AÐ er ófögur lýsing, sem Þjóðólfur geíur nú á Sjálf stæðisflokknum síðan Árni frá Múla tók við ritstjórn hans. Hér fara á eftir nokkrar setningar úr blaðinu, sem út kom á laug- ardaginn: ,,Nú er þannig komið, að af Sjálfstæðisflokknum verður ekki vænzt neins annars eða meira til viðreisnar þjóðinni heldur en af hinum flokkunum, og það er sann- arlega ekki mikið. Sjálfstæðis- flokkuriim höf göngu sína undir kjörorðinu „Ger rétt, þol eigi ó- rétt!“ Hann hafði meira að segja þessi orð máluð á vegginn yfir ræðustólnum í fundarsal sínum. En honum gekk sorglega illa að breyta eftii þeim. Viðleitni ráða- manna flokksins í þessa átt varð æ fálmkenndari og rneirog meir hikandi. Hriflumennskan læsti sig æ fastar um þá og smaug æ dýpra inn í hugskotin. Þessi einföldu lífs sannindi urðu Láðamönnunum til angurs og ama með hverjum þoku deginum sem leið, og svo var mál- að yfir þau! \ \ Forystulið þessa flokks hefir nú svo gersamlega orðið hriflumennsk unni að bráð, að það er engu lík- ara en forustumennirnir stundi mest að breyta eftir þessum spak- legu orðum öfugum: ger órétt, þol eigi rétt!“ Og á öðrum stað í sama blaði segir: „Haí'a menn orðið þess varir, að Morgunblaðið hefði nokkuð að at- huga við það, að fulltrúi Ólafs Thors í kjötverðlagsnefndinni á- kvað kjötverðið að minnsta kosti krónu hærra en Páll Zophonías- son ætlaði sér? Hafa menn séð að Morgunblað- inu þætti orð á því gerandi, þótt ríkissjóði væri bundinn 10 millj- óna króna baggi til þess að lcaupa kjöt uppsprengdu verði? Minnast menn þess að Morgun- blaðið hafí nokkurn tíma séð blett eða hrukku á gerðardómi þeirra Ólafs Thors og Framsóknar- manna?“ Væri það ekkí rétt fyrir Sjálf stæðismenn, að hugleiða þetta áður en þeir ganga að kjörborð- inu komandi sunnudag? * Það er ekki nýtt að lesa þann Tímasannleika í dálkum Fram- sóknarblaðsins, að Framsóknar- flokkurinn hafi einn allra flokka barizt á móti dýrtíðinni. í Tímanum, sem út kom á súnnudaginn, var þannig sagt frá þessu: „Framsóknarflokkurinn hefir alltaf barizt fyrir verðfestingu til að hafa hemil á dýrtíðinni. Hanrs gerir það enn og mun gera“. Jú, rétt er það, að Fram- sóknarflokkurinn hefir barizt fyrir „verðfestingu11 síðan búið var að hækka verðið á landbún- aðarai'urðum tvöfalt til þrefallt á við kaupgjaldið og erlendar nauðsynjar. En hvar var bar- átta Frámsóknarflokksins á móti dýrtíðinni í stríðsbyrjun, þegar mest reið á? Eða var það Framh. á 6, síðu.

x

Alþýðublaðið

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.