Alþýðublaðið - 23.10.1942, Blaðsíða 4

4
ALÞYÐUBLA0IO
Föstudagur 23. októb«r 1942,
fUþijðnblaMð
ÚtgefaadL Alþýðuflokkurúui.
Riistjóri: Stefán Pjetursson.
*•
Rltetjóm og afgreiðsia í Al-
þýðtxhúsinu við Hverfisgötu.
Bímar ritstjómar: 4901 og
4802.
f tmar afgreiðslu: 4900 og
4806*
VerÖ í lausasölu 30 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.£.
„Hllistefna" Frn-
sóknarflokksins.
TÍM3NN ræðir í ritstjórnar-
igrein í gærdag um stjórn
málaviðhorfið eins og það mun
verða eftir þessar kosningar.
Kemst ritstjórinn að þeirri
niðurstöðu, að á næstunni muni
aðeins þrjár stefnuir eigast við
hér á landi: stefna Sjálfstæðis-
flokksins, kommúnista og Fram-
sóknarflokiksins, en stefna þess
eíðastnefnda er þarna 'kölluð
„ímillistefna.“ Greinarhöfundi
finnst það af einhverjum ástæð-
um hagkvæmt fyxir málstað
sinn að minnast ekki á stefnu
Alþýðuflokksiiis, jafnaðarstefn-
una, sem berst fyrir víðtækum
þjóðfélagsumbótuan og jöfmm
auðsins, á grundvelli lýðræðis
og frelsis. Þegar nánar er að
gætt þarf engan að furða á því,
að forystumönnum Framsóknar
flokksins er ekki um það að
ræða margt um þessa stefnu —
nú orðið.
Fraansóknarmenn hafa raun-
ar ííka ósköp litla átyllu til
þess að tala digurt um kosninga
úrslitin. Fylgi þeirra hefir sízt
vaxið og þeir tapa þingsætum.
Að vísu eru sum þeirra þing-
sæta í tvímenningskjördæmum
iþar sem Framsóknarmenn höfðu
áður of marga þdngfulltrúa mið-
að við aðra flokka, sökum úr-
eltrar kjördæmaskipunar. En
þeir hafa líka tapað víðar.
Kommúnistum eykst fylgi í
sveitakj ördaamunum og hafa
þó Framsóknarmenn hælt sér
af því, að í sveitum gæti
kommúnisminn ekki hreiðrað
um siig söikum skeleggrar for-
göngu Framsóknar í málefnum
sveitanna. Hún hefir misst þá
áðstöðu að vera stærsti þing-
flokfcurinn, og að þessu öllu
athuguðu virðist hin þráttlofaða
„millistefnau ekki vera eins sig-
urstrangleg og Tíminn vill vera
láta.
Framan af taldi Framsóknar-
flokkurinn sig frjálslyndan
vinstri flokik, og sýndi það í
ýmsu. Alþýða sveitanna setti
traust sitt á flokkinn og honum
jókst ört fylgi. í ýmsum hags-
munamálum. alþýðunnar til
sjávar og sveita var samvinna
milli Framsóknar, flokks
bændanna og Alþýðuflokksins,
flokks verkamannanna í bæjun-
um. í»að sást á mörgu, að kjós-
endur .beggja flokka kunnu
þessu samstarfi vel.
Svo gerist það fyrfr nokikrum
árum, að Framsókn lýsir því
yfir, að hún sé ekki lengur
vinstri flokkur, heldur ,4nilli-
A félagsmálapðlitikin rétt á
sér?
fleira. Eða ýmis konar trygg-
ingar, gegn sjúkdómum, slys-
um, örorku og atvinnuleysi, og
getur þá bæði verið um það að
ræða að lögbjóða þær eða
styrkja þær með framlögum eða
jafnvel hvort tveggja. Það tal-
ar sínu máli, að i þeim löndum,
þar sem alþýðutryggingar
standa á háu stigi, eru útgjöldin
til fátækrafraimfæris að sama
skapi lægri.
En afskipti hins opinbera af
félagsmálum geta verið eðlileg
og sjálfsögð út frá ýmsum sjón-
armdðum en framfærsluskyld-
unni, enda er hún aðeins tekin
sem dæmi. Enginn neitar leng-
ur nauðsyninni á afskiptum
hins opinbera af vinnudeilum,
enda þótt flestir séu þeirrar
skoðuhar, að þeim eigi að vera
mjög ákveðin takmörk sett, sem
ekki megi út fyrir fara nema x
ýtrustu neyð, þegar almennings-
hagsmunum er stefnt í voða
með deilunum og epgin von er
til þess, að samkomulag takist
með deiluaðilum sjálfum. Þau
tilfelli geta komið fyrir, að
fóma verður hinum eðlilega
rétti deiluaðilanna til þess að
gera út um mál sín vegna ann-
arra víðtækari og þýðingar-
meiri hagsmuna.
Eða tökum annað dæmi, sem
akki liggur eins í augum uppi.
Margs konar vinna getur verið
svo hættuleg, að ástæða sé til
að hið opinbera banni hana með
Höfur fengið tilbúin sæng-
nrver,
koddaver,
Sloppa.
kjóla og
S
s
*
s
s
s
s
(horni Baróoastígs og(,
Unnur
Grettisgötu 64
Grettisgötu).
öllu eða leggi á hana há trygg-
ingagjöld. Nú ka m einhver að
spyrja: Á mönmnn e.Jki að vera
það frjálst, hvort þeir vilja
leggja sig í hættu við vinnu,
sem ef tál vill er betur borguð
en önntir, sem á boðstólum er?
í fyrsta lagi má benda á
ábyrgð þessara manna á konu
og börnum og ábyngð þjóðfé-
lagsins á framfærslu aUra þess-
ara einstaklinga, ef iUa fer. En
auk þess rná gera ráð fyrir því,
að venkaimenjnirnir rneti ekki
rétt þá hættu, sem þeir taka
á sig. Skilyrði þeirra, sem sér-
þekkingu hafa á s’iíkum hlut-
um, eru margfai t betri til að
meta áhættuna, og með hlið-
sjón af slíku mati getur hið
opinbera neyðzt til þess að taka
í taumana. Hugsanlegt dæmi er
vinna, sem er óþekkt á einhverj-
um landshluta ,eða virnxa, sem
hefir í för með sér atvinnusjúk-
dóma, sjúkdóma, sem ef til vill
koma ekki fram fyrr en eftir
langan tíma.
Þessi fáu dæmi verða að
nægja um sjónarmið hins opin-
Frh. á 6. síðu.
EGAR rætt hefir verið um
þróun félagsmálanna hér
að framan, hefir jafnframt
verið bent á ýmis félagsleg
vandamál, sem krafizt hafa úr-
lausnar, og ýmsar ástæðux til
þess, að leysa varð þessi vanda-
mál með félagspólitískum at-
höfnum. Áður en lokið er þess-
um almenna inngangi um félags
málin, skal til viðbótar dxepiö
á ýmis sjónarmið til skýringar
og rökstuðnings nauðsyninni á
félagsmálapólití(k og félags-
málalöggjöf.
Eins og jafnan, þegar um er
að ræða þjóðfélagsleg vanda-
mál, er erfitt eða illmögulegt
að fella algildan dóm um það,
vort ákveðnar félagspólitískar
athafnir séu réttar eða gagn-
legar. Þær geta verið það frá
sj ónJairmiði eiinnar stéttar, án
þess að aðrar stéttir líti svo á.
En um ýmis atriði geta þó
menn af ólikum stéttum og með
ólíkum sjónarmiðum verið sam-
mála. Og menn igeta orðið sam-
ferða nokkurn hluta leiðarinn-
ar, þótt vegir skiljist, áður en
að markinu er komið. T. d. má
nefna ýmsar greinar alþýðu-
trygginga. Menn geta verið sam
mála iim nauðsyn þeirra, enda
þótt þá greini á um það, hvernig
eigi að skipta kostnaðinum, sem
þær hljóta að hafa í för með
sér.
En hagsmunir einstaklings-
ins geta einnig rekizt á. At-
virmuxekendur geta haft a. m.
k. stundarhag af mjög löngum
vinnutíma og lélegum aðbún-
aði verkafólksins. Ef það leiðir
hins vegar til þess, að .fólkið
missir heilsxma og vinnugetuna
fyrir aldur fram, og hið opin-
bera verður að taka það’ á
framfæri sitt, er slikur vinnu-
tími'og slíkur aðbúnaður gagn-
stæður hagsmunum þjóðfólags-
ins, jafnvel þótt litið væri á
það eingöngu frá efnahagslegu
sjónarmiði.
Vér skulum nú líta á nokkur
félagsleg viðfangsefni frá ýms-
um sjónarmiðum. Engin tök eru
á því að gefa neitt heildaryfir-
lit yfir þessi mál í stuttri rit-
gerð; þess vegna verða aðeins
dregin fram einstök dæmi til
þess að skýra eðli og tilgang
félagsmálaistarfseminnar.
í flestum menningarlöndum
eru það skráð eða óskráð lög,
flokikur.“ Og hún lét ekki sitja
við prðin tóm. Flokkurinn kaus
leiðina til hægri, frá Alþýðu-
ílokknum og hagsmunum al-
þýðunnar, — til samstarfs við
íhaldið og Kveldúlf. Mönnum
er Kveldúlfsmálið enn í fersku
minni, þá „kúventi“ Framsókn
frá fyrri yfirlýsingum sínum
og formanns síns um Jenséns-
sonu, og léði spillingunni og
sukkinu stoð sína. Afleiðingar
þeirra málalykta eru orðnar
býsna áþreifanlegar fyrir þjóð-
ina nú.
Framsókn snerist síðan svo
ört til íhaldsáttar, að nú er hún
ekkii einu sinni milliflokkur
lengur, heldur afturhaldsflokk-
ur. Flokkurinn hefir komið
ekki síður harkalega fram við
launsstéttir 'þessa lands en sjálft
HER jer á eftir þriðji
og síðasti þátturinn
úr ritgerð Jóns Blöndáls
um félagsleg vandamál og
félagsmálapólitík.
Greinin er, eins og áður
hefir verið sagt, tekin upp
úr ritinu „Félagsmál á ís-
landi.“
að þeir, sem ekki geta séð sjálf-
um sér farborða né fengið hjálp
nánustu ættingja, eigta rétt á
styrk frá hinu opinbera til þess
að geta framfleytt lífinu. • Á
þessari grundvallarreglu um
samábyrgð borgaramia í hverju
þjóðfélagi byggist fátækrafram-
færsla nútímans. En þjóðfélagið
verðxxr að sýna sparnað á þessu
sviði eins og öðrum með því
að gera ráðstafanir tii þess, að
sem flestir geti verið sjálf-
bjarga og sem fæstir þurfi «að
leita á náðir hins opinbera. Mjög
margar af athöfnum hins opin-
bera í félagmálum má rökstyðja
frá þessu sjónarmiði, þó að eng-
in rök hnígi að þeim.
Hver verður 'afleiðingin af
allt of löngum vinnutíma eða
næturvinriu bama og kvenna?
Þegar til lengdar lætur sjúk-
dómar, örorka fyrir aldur fram,
eymd og fátækt þeirra, sem í
hlut eiga, og að lokum engir
aðrir úrkostir en forsjá hins
opinbejra. Hvafð er því sjálf-
sagðara en að löggjafarvaldið
taki í taumania, ef með þaxf?
Þegar framfærsluskylda hins
opinbera hefir verið viður-
kennd ,er ekki nema eðlilegt,
að naesta skrefið sé það að koma
í veg fyrir, iað svo miklu leyti
sem hægt er, að framfærslunn-
ar þurfi með. Fleiri og fleiri
ráðstafanir hins opinbera og
annarra, sem þátt taka í félags-
málastarfseminni, miða einmitt
að því að koma í veg fyrix, að
það ástand skapist, sem gerir
aðrar og ódýraxi athafnir á sviði
félagsmálanna óhjákvæmilegar.
Til þess eru margar leiðir, og
um það má nefna margvísleg
dæmi. T. d. má nefna ýmsa
þætti vinnu ver nd arinnar og
slysavarnir. Þar geta komið til
greina bönn af hálfu hlns opin-
bera, eins og fyrr var drepið á,
eftirlit t. d. með vélum og um-
ferð, leiðbeiningar og mairgt
íhaldið. Ráðherrar Fraonsóknar
voru á móti launauppbótum,
með launaskatti og snörpustu
frumikvöðlar gerðardómsins
alræmda. Þessvegna trúir eng-
inn frjálslyndur maður 'Fram-
sókn lengur. Þess vegna flýja
margir þeirra nú í blindni sinni
og örvæntingu í náðarfaðm
Brynjólfs, Stalins og dómpró-
fastsins af Kantaraborg.
'Nei,, iháttvirfir Framsóknar-
menn. „'Millistefnan“ ykkar er
nú bara hvellandi bjalla. Það
pýnir hin ofbeldiskenda stjóm-
piálastefna ykkar síðustu árin.
Víst ber að harma það, að þið
hurfuð frá fyrri stefnu. Um-
horfið væri airnað og hollara í
íslenzkum stjórmálahieimi, ef
það hefði ekki orðið.
AÐ voru Alþýðublaðið og
Alþýðuflokksmenn, sem
fyrst bentu á nauðsyn þess að
komið yrði á almenningseld-
húsi hér í bænum. Síðan hús-
næðiseklan varð jafnískyggileg
og nú er, var þetta mál tekið
upp að nýju. Meira að segja
Morgunblaðið, blað bæjarstjórn
aríhaldsins talar ekki óvinsam-
lega um það. Þar stendur:
„Nú er þörf fyrir eldhús, sem
gæti afgreitt daglegt fæði fyrir al-
menning í bænum, vegna húsnæð-
iseklu og fólkseklu, því með ári
hverju fækkar þeim heimilum hér
í bæ, sem geta haft þjónustustúlk
ur til húsverka.
Það væri mörgum húsmæðrum
og heimilum' til stórkostlegs hag-
ræðis, ef afgreiddar yrðu frá
stórri matsölu vel til búnar mál-
tíðir, sem hægt væri að fá send-
ar inn á heimilin á vissum tímum
dags.
Atorkusamir menn, sem taera
gott skyn á matsölu og matargerð,
ættu að taka upp þetta mál. Bæj-
arfélagið ætti að greiða fyrir mál-
inu ,eftir því, sgm frekast er unt,
að komið yrði upp stóru eldhúsi
miðsvæðis í bænum, með rúmgóð-
um veitingasal, þar sem menn
gætu matast, en úr eldhúsinu yrði
einnig sendar máltíðir út um bæ-
inn. Með tiltölulega litlum styrk
frá bæjarins hendi, til þessa fyrir-
tækis, hrinti bæjarfélagið þörfu
máli í framkvæmd.
Með því að hafa reksturinn í
stórum stíl, ætti að mega fá fæði
þarna fyrir tiltölulega lágt verð,
og með því að hafa eftirlit með
matargerðinni ætti að mega
tryggja það, að hér yrði selt og
framreitt holt og kjamgott fæði.
,Svo margir hafa nú fjárráð í
þessum bæ, ab ekki ætti að vera
vandi að fá stofnfé í svona álit-
legt fyrirtæki, sem auk þess gæti
notið fyrirgreiðslu bæjarfélagsins."
Eins og menn sjá vill Morg-
unblaðið ekki gera ráð íyrir
nema lítilli fjárhagsaðstoð frá
bænum. En ef blaðið vill í
þessu meira en orð, ætti það
að eiga greiðan aðgang að vini
sínum, Bjarna borgarstjóra, til
þess að greiða fyrir málinu.
*
iíin mikla „alda Sjálfstæðis-
kjósenda“, sem Magnús Jónsson
talaði sem fjálglegast um fyrir
kosningarnar, hefir hvergi ris-
ið hátt nema í augum Magnús-
ar og Morgunblaðsins. Það er
því dálítið broslegt að sjá Mg.-
bl. tala um eininguna í Sjálf-
stæðisflokknum:
„Fyrir Sjálfstæðisflokkinn
skiptir mestu í úrslitum kosning-
anna í Reykjavík, vissan um það,
að flokkurinn stendur heill og ó-
klofinn. Andstæðingarnir þóttust
þess fullvissir, að nú tækist að
kljúfa Sj álfstæðisflokkinn."
Hvaðan eru þessi 1300 atkv.,
sem Múlakvíslin fékk, ef þau
eru ekki frá Sjálfstæðisflokkn-
um, a. m. k. megin hluti þeirra?
Vill Mgbl. ekki skýra það fyrir
háttvirtum kjósendum?