Alþýðublaðið - 24.10.1942, Side 4

4
£Uj>i|$nÍ>UMð
Útgefanði: Al}»ý3nflokkBriim.
Bffstjóri: Steíán Pjetersson.
Wtstjórn og afgreiðsla í Al-
ÍyýÖuhtisiau viíí Hverfisgðtu.
#ímar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Simar afgreiðslu: 4900 og
4208.
Verð í lausasölu 30 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
„Steiktar gæsir“
! i tr — N
BLÖÐ Sjálfstæðisfloksins
berast töluvert á þessa dag-
ana. Á hverjum degi birta þau
aneð sigurhrósi fréttimar af
kosningaúrslitunm, rétt eins og
Sjálfstæðisflokkurinn hefði unn-
íð einhvern stórkostlegan kosn-
ingasigur og væri hvarvetna á
landinu í uppgangi.
Hugsandi menn eiga erfitt
með að skilja þessi mannalæti.
Sjálfstæðisflokurinn beið nýjan,
alvarlegan kosningaósigur hér í
Reykjavík — tapaði yfir 500
atkvæðum til viðbótar við þau
1200, sem hann tapaði við kosn-
ingamar í sumar (miðað við
næstu kosningar þar á undan,
1937). Og víða úti um land
Siefir hann einnig haldið áfram
að tapa atkvæðm, þó að það
hafi ekki verið í eins stórum
stíl og hér í höfuðstaðnum. Það
eru aðeins örfáar undantekning
ar, sem flokkurinn getur hrósað
sér af.
En hvað er það þá, sesm blöð
Sjálfstæðisflokksins miklast
svo mjög af í sambandi við
kosningaúrslitin? Þegar undan
ejrut skilin úrs^itin í tveimur
kjördæmum, á Snæfellsnesi og
Seyðisfirði, sem Sjálfstæðis-
flokkurinn vann í hinum nýaf-
stöðnu kosningum, er það ekk-
ert, sem hann getur hreykt sér
af, annað en það, a§ hann hefir
vegna hlutfallskosninganna í
tvímenningskjördæmunum, sem
ikomið var á með leiðréttingu
kjördæmaskipunarinnar og
kosningafyrirkomulagsins í sum
ar, nú í fyrsta sinn um langan
aldur fengið f jóra þingmenn úr
þessum kjördæmuim — þrátt
fyrir áframhaldandi fylgistap!
Það eru „steiktu gæsirnar“ hans
Magnúsar Jónssonar! Það er
ekki hægt að segja, að Sjálf-
stæðisflokkurinn hafi veitt þær.
Þær komu, eins og Magnús sá
íyW¥i'*Sl'í'{ut T vör, þegar verið
VjEr, að ujndjrbúa leiðréttingu
Ikjördæmaskipunarinnar og
kosningafyrirkomulagsins, fljúg
andi í munn hans. Og þó ekki
eins margar og hann gerði sér
þá vonir um: Hann talaði um
„sex steiktar gæsir.“ En þær
komu ekki neona fjórar! Það
kom engin steikt gæs úr Múla-
sýslunum. Þaðan koma eftir
»em áður ekkert annað en óæt-
if Framsóknarhrafnar.
Þetta er nú, þegar þingsætin
'Á Snæfellsnesi og Seyðisfirði
eru 'undanskilin, allur kosninga-
sigur Sjálfstæðisflokksins!
Nei, blöð Sjálfstæðisfl. hafa
«f engu að miklast. Sá flokk-
«r befir nú að visu fengið þing-
_______________ALÞYÐUBLAÐie ___________
í félagsmðlapólltikin rétí á séi?
Niðíurlag.
EN stnúum oss nú aftur áð
sjálfu viðfangsefninu. Fram-
leiðendum kann að vaxa það í
augum, hvað þeir verða að
leggja fram til trygginga, t. d.
til slysa- eða sjúkratrygginga.
Ef engin trygging væri, er þó
vel hugsanlegt, að kostn. þjóð-
félagsins af framfærslu þeirra,
sem slasast eða veikjast, og að-
standenda þeirra yrði margfald-
ur á við þau iðgjöld, sem fram-
leiðendurnir greiða. Þennan
kostnað hins opinbera yrði að
heimta af borgurunum, þar á
meðal framleiðendunum, með
sköttum. Iðgjöldin til trygging-
anna eru þess vegna fjarri því
að vera hreinn kostnaður fyrir
framleiðendyr, hvað þá heldur
fyrir þjóðfélagið í heild. Þannig
hefir hvert mál jafnan fleixi en
eina hlið.
Stytting vinnutímans án til-
svarandi kauplækkunar gæti í
fljótu bragði virzt framleiðend-
um í óhag; og því skal ekki neit-
að, að þamnig gæti á staðið, að
svo væri. En það mun þó al-
ment viðurkennt, að í mörgum
tilfellum hafi báðir aðilar
grætt á styttingu vinnutímans,
t. d. úr 12 niður í 10 stundir á
dag. Afköst verkamanna hafa
aukizt meira en se msvaraði hin
um aukna kostnaði, Vitanlega
veltur mikið á því, hvers konar
vinnu er um að ræða. Ef vinnan
útheimtir mikla nákvæmni eða
mikið líkamlegt afl, svo tvö ólík
svið séu nefnd, minnka afköstin
mjög ört og verða því lélegri
sem vinnutíminn er lengri. Auk
þess gengur vinnukrafturinn
fynr úr sér, ef verkamönnum er
ofþjakað með of löngum vinnu-
tíma og kostnaðurinn af fram
færslu öryrkja og gamalmenna
ef til vill fyrir aldur fram, verð-
ur meiri en ella. Segjum, að
hann hvíli að verulegu leyti á
framleiðslunni. Þá verða at-
vinnurekendur einnig að líta á
þann kostnaðarauka og bera
hann saman við hinn, sem leiðir
af styttingu vinnutímans. Þann
samanburð eiga einstakir at-
vinnurekendur ef til vill erfitt
með að gera, og er hér því enn
eitt dæmi um nauðsyn þess, að
hið opinbera láti slík mál til sín
taka. /
Vitanlega ber ekki að skilja
þetta þannig, að stytting vinnu
tímans sé alltaf til hagsbóta fyr-
ir framleiðendur. Það fer allt
eftir aðstæðum í hvert sinn. T.
d. getur tapið orðið meira en
ella vegna þess, að dýrar og af-
kastamiklar vélar verði að
standa kyrrar mikinn hluta sól-
axhringsins; en úr því má oft
bæta, og meira en það, með
skiptingu í vinnuflokka, sem
taka við hver af öðrum. En þetta
dæmi er tekið til þes að sýna,
að jafnvel það, sem í fljótu
bragði gæti virzt framleiðendum
í óhag, getur einmitt verið þeirra
mannatölu í réttu hlutfalli við
sinn kjósendafjölda. En sá kjós-
endafjöldi verður minni og
minni við hverjar kosningar,
kosningar, sem fram fara.
„Steiktu gæsimar,“ eem Sjálf-
hagur, þótt litið væri eingöngu
á það út frá þeirra einkahags-
munum.
Eða tökum barnavernd sem
dæmi. Er líklegt, að framleið-
endur græði eða tapi á henni?
Segjum, að kostnaðurinn sé bor-
inn af skattgreiðendum yfirleitt.
Ef hinn tilætlaði árangur næst,
verður niðurstaðan hraustari og
þolbetri verkamenn.
Borgar verksmiðjueftirlitið
sig fyrir verksmiðjueigendur?
Er það ekki óþarfur aukakostn-
aður, sem lagður er á þá til þess,
að einhverjir skrifstofumenn
geti haft lífsuppeldi sitt af því?
Þannig kann einhver atvinnu-
rekandinn að hugsa. En til eru
óyggjandi skýrslur, sem sýna
mörg dæmi 'þess, að verksmiðju
eftirlitið hefir, auk þess að vera
verkafólkinu til öryggis, sem
vitanlega er aðaltilgangur þess.
beinlínis orðið til stórra hags-
bóta fyrir atvinnurekendur. Ef
birtan er t. d. aukin í verksmiðj-
unum, aukast afköstin. Breyt-
ingin er gerð til þess að vernda
sjón verkafólksins, en hún verð-
ur jafnframt til þess að auka
gróða verksmiðjueigandans.
Hér er stórt og lítt rannsakað
svið, þar sem vinnuverndin og
vinnuvísindin eiga^að mætast.
Ránnsóknix Ameríkumannsins
Taylors, sem af mörgum hefir
verið talinn fjandmaður verka-
lýðsins, hafa án efa átt drjúgan
þátt í auknum vísindalegum
rannsóknum þessara mála, en
ýmsar þeirra hafa sýnt, að
vinnuvemdin og það skipulag á
vinnunni, sem gefur mest af-
köst og gróða fyrir framleiðend-
uma, geta átt samleið miklu
lengra, heldur en búazt hefði
mátt við að óreyndu. Að vísu
hafa sumar þessar tilraunir
farið fram í þeim anda, að
verkamennirnir höfðu fyllstu
ástæðu til þess að halda, að á
þá væri ekki litið sem annað
en vinnudýr, sem ættu að af-
kasta sem mestu á sem stytzt-
um tíma og fyrir sem minnsta
borgun.
Mörg af viðfangsefnum vinnu
verndarinnar og vinnuvísind-
anna eru þess eðlis, að einstakir
atvinnurek. eiga erfitt með
að leysa þau; ýmis þeirra eiga
bezt heima á rannsóknarstofum.
Til samanburðar mætti nefna
ýms dæmi frá sviði nútíma hús
dýraræktar, t. d. svína- og
hænsnarækt. Nú sjá bændur sér
hag í því að hafa vistarverur
húsdýranna hreinár og upp-
lýstar; sumir ganga svo langt,
að þeir gera meiri kröfur fyrir
húsdýrin en fyrir sjálfa sig og
vinnufólk sitt. En rnyncLi það
ekki eðlilegt og skynsamlegt að
gefa mannfólkinu og vinnuskil-
yrðum þess að minsta kosti eins
mikinn gaum og húsdýrunum?
„Félagsmálapólitíkin er hag-
fræðin um manninn (Menneske-
ökonomi); hún sýnir, hvernig
haganlegast verður farið með
stæðisflokkurinn fær nú úr tví-
menmngskjördæmunum, eru
ekkert annað en uppáhaldsmat-
urinn, sem venjulegt er að veita
hinum dauðadænoda fyxir af-
tökuna.
mannlega hæfileika og krafta til
gagns fyrir þjóðfélagið og fram-
tíð þess,“ sagði fyxrverandi
fjármálaráðherra Daira, Brams-
næs, einu smni í fyrirlestri.
Hverra hagsmuna eiga kaup-
menn að gæta, þegar um er að
ræða atvinnuleysistryggingar,
aðrar alþýðutryggingar eða op-
inbera framfærslu? í fljótu
bragði myndi margur kaupmað-
urinn sennil. ekki sjá annað en
það, að hann yrði að greiða
hærri skatta en ella, til þess að
hið opinbera gæti lagt frarn fé
til styrktar þessari starfsemi.
Á því 'hefir verið vakin sér-
stök athygli, að verzlunarmenn
í Bandaríkjunum hafi til skamt
tíma verið andvígari opinberri
félagsmálapólitík eir í flestum
öðrum löndum; en á það hefir
einnig verið hent, að á þessum
hugsunarhætti 'hafi orðið veru-
leg breyting eftir hina miklu
kreppu undanfarinn áratug.
Hvemig fer þar, sem verkamenn
og aðrir launamenn geta misst
allar tekjur sínar alveg fyrir-
varalaust? Ef kaupgeta almenn-
ings bregzt allt í einu, eins og
'hvað eftir annað hefir átt sér
AÐ eru fleiri en Alþýðu-
blaðið, sem þykir dálítið
broslegt, að lesa sigurhrós Sjálf
stæðisfloklcsblaðanna, oð þá sér-
staklega Morgunblaðsins. yfir
■koíírjirLgaúrshtunum.i Áxni frá
Múla gerir það að umtalsefni í
langri grein í þjóðólfi á miðviku
daginn o gsegir þar meðal ann-
ars:
,,£>að er laerdómsríkt að bera
vonbrigði flokksins, sem er að
vaxa, saman við sigurhrós og
trumbuslátt flokksins, sem mest
a-hroð geldur. Sjálfstæðisflokkur-
inn hafði við þingkosningarnar
1937 55% af öllum greiddum at-
kvæðum í Reykjavík/ Nú hefir
hann aðeins 41 %. Samt kann þessi
hrörnandi flokkur sér engin læti
yfir „sigri“ sínum.
Eftir hverjar kosningar efnir
hann til stórhátíðar til að miklast
yfir ósigrinum!
Þetta er kæti pörupiltsins, sem
veit hann hefir unnið til húðflett-
ingar en sleppur með vel útilátinn
kinnhest."
Þannig lítur Árni frá Múla á
,ykosningasigur“ Sjálfstæðis-
flokksins í Reykjavík. Og enn-
fremur segir hann:
„Og þó er sagan ekki fullsögð.
Margir kjósendur þurftu að svala
sér á efstu mönnunum á framboðs
lista SjáLfstæðisflokksins. Mörg
hundruð manna kjósa listann í
þeirri trú, að þeir geti bolað Jak-
ob Möller og Bjarna borgarstjóra
út af listanum. Ekkert lýsir betur
því hörmungarástandi, sem ríkir
innan Sjálfstæðisflokksins, en það
að sumir áhugasömustu flokks-
mennimir gengu eins og grengj-
andi ljón um bæinn til þess að fá
menn til að strika út nöfn þeirra
mannanna á listanum, sem hæst
hafði verið hreykt. Hundruð
roanna merktu við listann aðeins
til þees að lýsa vantrausti & Jakob
MöUer og Bjarna Benediktssyni.
Laugardagw 24. oktéber IMIk
Strengband
(Rullebuk),
2 breiddir, 4 litir.
staö í Bandaríkj imum, þegar
kreppurnar hafa dunið yfir, —
^reiðast vérzlunarskuldir treg»
leg.a og viðskipti stöðvast að
maira eða minn:a leyti. Þett®
verðró ekki rætt nánar hérv
aðeins bent á samhengið; en f
raun og veru er hér um að ræða
eftirtektarvert dæmi um það,
hversu allir borgarar þjóðfé-
lagsins eru hver öðrum háðir I
nútíma þjóðfélagl, þótt þeim sé
það oft og einatt. hvergi nærri
Ijóst.
Hér hafa verið nefnd no.kk'ixr
dæmi um sjónarmið hins opin-
bera og framleiðenda gagnvart
félagsmálapóIitíkinni.En ónefnt
er enn að mestu leyti það, sem
fyrst og fremst hefir verið
lyftistöng hennar, afstaða hinnSi
fátækari stétta sjálfra, sérstak-
Er hægt að hug'sa sér meiri nið-
urlæginngu en þá, að flokksfor-
ustan tekur því með mestu þökk-
um, að menn séu hundruðum *sam-
an ginntir til fylgii: við flokkinn f
þeirri trú, að þeir séu að fyrir-
hyggja að helztu trúnaðarmerm
hans fái sæti á alþingi. Hvað verð
ur um flokk, sem beinlínis Iðg-
gildir slíka „fimmtu herdeild'*
starfsemi innan vébanda sinni > Ofi
eftir allt saman efna svo þeir
útstrikuðu til sigurhátíðar, að
þakka fögrum orðum, þeim, sem
strikuðu þá út, hið mikla traust,
sem sér hafi verið sýnt. Það eru
eitthvað á 8. hundrað kjósendur,
sem þannig þarf að þakka.
Jú, það er ekki að furða þótt
blcð Sjálfstæðisílokksins séta
gleið yfir „sigTÍniun'1 hér í
*Reykjavík!
*
Vísir vax mjög hátt uppi í
gær út af hinum nýju bing-
mönnum, sem Sjálfstæðisflokk-
urinn hefir í knafi kjördæma-
breytingarinnar fengið úx sveit-
unum. Hann skrifar:
„Sjálfstæðisflokkurinn heflr
aldrei staðið á styrkari fótum en
í dag. Sveitirnar .hafa sýnt, að
þær skilja hlutverk sitt. Sveita-
menningin er undirstaða íslenzks
sjálfstæðis. Kaupstaðamenningin
er ávallt eins, ef hún er hrein
kaupstaðamenning. Menn finna
aldrei þjóðarsálina fyrr en út í
sveitirnar kemur. Þar fyrst finnst
hin rótgróna þjóðmenning, — allt
hið fegursta, sem hvert land hefir
að bjóða í hverri mynd sem er.“
Já, sveitirnæ: hafa margt
fagurt og gott að bjóða. En
þetta heíir Sjálfstæðisflofckur-
inn bersýnilega aldrei fundið
eins vel og nú „síðan honum
fóru að berast hinar „steikta
gæsirf' utan af landhygðinni.
Flramh’. á 6. síðu.