Alþýðublaðið - 28.10.1942, Blaðsíða 4

4
^tj^nblaMð
A^SoÆMdnuctan.
'MMíétl: Stefán Fjetorssou.
KSfcstjéra og srfííreiðrftei í Al-
þýfukásinw við Hverfíagötu.
Simar rittíijómnr: 4001 og
4902.
&fea»r aftír'SÍffela: 4000 og
4929-
Vferð í iausasöli’. 30 aura.
AlþýðuprentKEaiðjan hl.
lefir framséki
breytt im bigarfar?
MENN 'horfa nú með eftir-
væretingu til hiuna hærri
staSa. Kosningunum er nú lok-
ið og það er líklegt, að stjóm-
arskipti geti orðið innan
skamms. Stjóm sú, er nú situr
feefir ekki þingmeirihluta að
t>aki sór og nýtur ekki stuðn-
fegs annarra flokka en Sjálf-
stæðisflokksins, — nema ef
vera kynni Framsóknarflokks-
ins, þótt vaxla verði mikið byggt
á þingsályktun þess flokks um
stjórnina á síðasta þingi.
Framsóknarmenn og Sjálf-
stæðismenn láta enn dólgslega
hvorir vxð aðra og virðist kosn-
ingaöldurnar enn eigi hafa lægt
umhveríxs þá. Það er þó hins-
vegar augljóst, að mest veltur
á þessum stærstu flokkum um
tnyndun nýrrar stjómar.
Menn ræða nú margt um það,
sín á milli hvaða leiðir séu hugs-
anlegar til stjómarmyndunar.
Eru einkum tvær, sem faer á
góma. Önnur er samstjórn
Framsóknar og Sjálfstæðis-
flokksins. Slík stjórn mundi án
efa hafa litla tiltrú almennings,
þ-ví að vitað er að aðeins mestu
pfturhaidscfl i'ramsóknar
mumdu veljast þar til samstarfs
við afturhaldssömustu menn
íhaldsins. Auk þess hefir al-
menningur 'þegar dæmt stjórn-
málastefr.v síðustu íhalds- og
Framsóknarstjórnar. Til dæmis
hafa þeir flokkar, sem voru á
imóti gsrðardómnum nú 17
þingmenn, en höfðu áður 11.
Aðrir tala >um svokallaða
vinstri stjórn, þ. e. að reynt
verði að koma á samstjórn
Framsóknar, Kommúnista og
«Alþýðufiokksins. Kommúnistar
eru nú þriðji stærsti flokkur
þingsins og þykjast auk þess
vera orðinn lýðræðis- og þing-
ræðisflokkur, svo að líklegt
þykir. að þeir muni verða við-
mælandi, ef fram kæmi tilmæli
um slíka stjórnarmyndun.
Einstakir P’rarnsóknarmenn
skrifa mjög róttækt í falað sitt
um þessar mundir og halda þar
fram stefnu, sem þeir hafa verið
andstæðir síðari árin og bein-
ilínis unnið gegn í verki. En auð-
vitað fer ekki hjá því, að menn
fari að leggja eyrun við, þegar
Firamsóknarmenin lýsa þvi ein-
beittlega yfir dag eftir dag, að
þeir vilji þjóðnýta stríðsgróðann
og stöðva völd milljónamæring-
*nna. Þetta er einmitt stefna Al-
þýðuflokksins, stefna, sem hann
kefir barizt fyrir af harðfylgi
«g fe*tu, en fengið litla áheym
ALÞYÐUBLAÐID • Miðvikudagur 28. október 1M2U
Hneykslissamnfngiir „Féiaga B|ðrnsu:
ÞJónn atrinnnrekendavildsins^
ekkl iðnaðarverkafélsins.
ur að taka það með i reikrJng-
inn að þetta fólk verður like
að facxrga húsnæði. föt, þjómistu
o. fl. þó að það eyði ekki mikltt
í „lúxus“, eíns og þú verður þé
afi áætla þér sjálíum allxifleg®
fúlgu til.
I.
3MMÚNISTAK eru þekkt
ir fyrir amlóðahátt sinn í
verkalýðsmálum þó að ekki
vanti þá gasprið. Ljósasta dæm-
jð er uppgjöf þeirra fyrir vald-
boði ameríksku herstjórnarinn-
ar, sem allir sjá að verkamenn
þurftu ekki að þola, ef félags-
stjórn þeirra hefði staðið í stöðu
sinni, eins og henni bar.
En valdboð setuliðsins og upp
gjöf kommúnista er mál út af
fyrir sig og samningar þeir,
sem iðnverkafólk faér í faænum
á við að búa fyrir atfaeina
kommúnistans í formannssæti
Iðju er annað mál, og það vil
ég gera hér að umtalsefni.
II.
Samningar þessir voru gerðir
í ágústmánuði síðastliðnum eða
áður en flest önnur félög luku
við að gera samninga við at-
vinnurekendur. Skil ég ekki
hvað á (Já, þegar þess er gætt
að iðnverkafólkið bjó við sæmi-
leg kjör, að minst kosti betri
kjör en formaður Iðju samdi
um við Félag íslenzkra iðnrek-
enda, að verkafólk þess skyldi
hafa.
III.
Samkyæmt samningi þessum
fær iðnverkamaður, sem orðinn
er 13 ára gamall kr. 250 00 í
grunnlaun á mánuði, eða með
vísitöhi 210 íkr: 525 00 fyrir
8 stunda vin>nu, jafnt á nóttu
sem degi til kl. 2 eftir miðnætti.
í eftir- nætur- og helgidaga
vinnu fær þessi sami maður á
tímann kr. 3,81. Þetta gildir
fyrstu 3 starfsmánuðina. Eftir
tveggja ára síarf í sömu verk-
smiðju er iðnverkamaðurinn
kominn upp í kr. 390 00 í grunn
laun á mánuði, fyrir sama vinnu
stundafjölda eða með vísitöl-
unni 210 kr. 819 00. Yfir- helgi-
daga og næturvinnu greiðist
þessum manni með kr. 5.91 á
klst. I vinnutímanum eru tvö
kaffihlé, 15 mínútur hvort og
greiðíst ekki fyrir þau.
Verksmiðjustúlka fær, sam-
kvæmt samningnum kr. 150,00
í grunnlaun á mánuði fyrir 8
stunda vinnu,- jafn á nóttu sem
degi til kl. 2 eftir miðnætti,
eða með vísitölu 210 kr.: 3.15. í
..........
eftirvinnu, nætur og helgidaga-
vinnu fær þessi sama stúlka
kr. 2,30 á klukkustunó, Eftir
tveggja ára starf í sömu verk-
fimiðju fær stúlkan kr. 240,00
í grunnlaim á mánuði eða með
dýrtíðarvLsitölunni 210 kr:
504.00. Eftirvinnu, nætur og
helgidagavinnu fær hún greidda
með kr. 3.60 á tímann.
Byrji næturvakt eftir kl: 6
að kveldi skal hún vera 7
stmidir.
Með því móti, sem nú er á
atvinnulífinu er iðnaðarverlca
fólk. að jafnaði ekki. 2 á.r á sarna
stac, enda er það skiljanlegt-
með slíku kaupgjaldi. Munu
fáir endast til þess að vera
fyrstu þrjá mánuð'ina hvað þá
heldur lengur. Að minnsta kosti
er reynzlan þannig.
IV.
Eitt það alh*a svívirðilegasta
í þessum kómmúnistasamningi
er það, að Iðja er með honum
skuldbundin til þess að víkja
úr félaginu öllum, sem ekki
vinna hjá einhverju fyrirtæki
í Félagi íslenzkra iðnrekenda,
og gangi eitthvert. fyrirtæki úr
Félagi íslenzkra iðnrekenda, er
Iðja einnig skuldbundin til
þess að vísa starfsfólki þess úr
Iðju. Þannig hefir Björn Bj pa
son, þessi skeleggi fylgis-
maður Brynjólfs Bjarnasonar í
Sosialistaflokknum og slyngasti
Moskvalínudanzari, sem gerist
oft gagnrýnandi Sigfúsax og
Einars, samið hinn helga rétt
verkamannsins til að vera í
stéttarfélagi af honum. Geri
aðrir betur!
*
V.
Iðju samningurinn, sem gilti,
var g&mall og úreltuir, enda
gerður árið 1937, fyrir stxíð og
þá aðeins til.þess að samræma
kaup, en ekki ti.l kjarabóta, endá
var þá mikið íramboð á vixmu-
krafti í iðnaðinum, eins og í
öðrum aivinnurekstri. Iðja var
þá ung og lítiimegnug, eins og
öll verkalýðsfélög eru í fyrstu.
Árið 194.1, var samningurinn
endumýjaður að ipestu óbreytt
ur, — eftix tapað verkfall.
VI.
Þá er enn eitt í hneykslis-
annarra flokka, þar á meðal ein-
mitt Framsóknarflokksins.
Það myndi gleðja Alþýðu-
flokksmenn, ef þetta væri alvara
Framsóknar, en ekki áferðar-
falleg sápubóla. En er von, að
hægt sé að trúa flokki, sem
beinlínis hefir hjálpað íhaldinu
til að slá skjaldborg um milljóna
gróða einstaklinganna, flokki,
sem sveik þjóðina. í Kveldúlfs-
málinu hér á árunum, en síðar
kom í ljós, að ef stefna Alþýðu-
flokksins hefði sigrað þá, hefði
mikill hluti stríðsgróðans lent
hjá þjóðinni sjálfri.
Nei, Framsóknarflokkurmn
verður sannarlega að sýna hug- ,
arfarsbreytingu eína avart á !
hvítu, áður en margsviknii
vinstri menn trúa honum aftur
í þessum málum.
Alþýðuflokkurinn hefir fulla
óstæðu til að yera var-
færinn. Iteynsla hans af öðr-
um flokkum í samstjórninni
var ekki svo góð, að hann kæri
sig um nýtt samstarf við flokka,
sem rjúfa orð og eiða og neyta
valds síns til að ná sér niðri á
samstarfsmönnuaum.. En hann
mun að sjálfsögðu fylgja fram á
albingi þeim málum, sem hann
hefir hingað til barizt fyrii* og
'ngnn bví, ef aðrir vilja líka
styrkja þau bragðalaust og af-
| dráttarlaust.
samningi kommúnistans í for-
rnaimssætinu.
Samningurinn skuidbmdur
Iðju til þess að koma fram
ábyrgð á hendur iðnverkafólki,
ef það stendur ekki við upp
sagnarákvæði samninganna,
sem eru mjög sfcröng, eða allt
að tveggja mánaða uppsagn-
arfrestur. Einnig er Iðja skuld-
bundin tii þess að vinna aS þvi
að samningurinn sé ekki gagn-
rýndur, eða vakin óánægja með
hanin meðan hann er í gildi, eða
til 1. ágúst 1943. — Þaimig fer
kommúnistinn að ’því að binda
hendiu* iðnaðarverkafólksins.
Hann ©r svo sem byrjaðux að
framkvæma hið komiminjstxska
eirxræði, sem, íslenzk alþýða á
von á, ef hún afiiendir mönmirn
á borð við Björn Bjarnason völd
in í ‘hendur.
vn.
Og nú vil ég snúa mér beint
að þessum sannkallaða verka-
lýðssvikara:
Viltu nú ekki „félagi Björn“
segja okkur • iðnaðarverkafólk-
inu favemig stúlka á að fara að
því að lifa af ki*. 315 á mánuði
faér í Reykjavík og karlmaður
ájkr. 525 00, þegar fæðið eitt i
matsöluhúsumim kostar 300—
400 krónur á mánuði? Þú verð-
vm.
Þegar samningurinn vir gerð-
ur hal?Si 'fólk í yerfcsmiöjum
fengið fcaup sitt það mikið bsett,
að viðunandi mátti teljast víð«
ast hvar,’því að þeir, sem ekkl
vildu greiða sæinilegt kaup
xu'ðu að faafa verltsmiðjur sín-
f ar Mlftómar, eða næstum mann
lausíir. Samningurinn lækkaði
þvi Iaim almennt um 20—30%?
Þessu er ekki hægt að mófc-
mæla með þvi ákvæði samn-
inganna, að ekki megi iækka
laun við neinn, sem haerra kaup
hafi en það, sem samnmgurinn
ákveður, vegna þess að öll þau,
sem koma ný inri í verksmiðj-
, *urn.ar eru auðvitað ráðin eftir
samningunum, ef mögulegt er.
Þannig lækkaði sarnningurinn
laun þoirra um 20—30%, auk
þess, sem hann stöðvaði baráttu
fólksins sjálfs, sem það vakti
og háði síðast liðið ár með góð-
um árangri. Fullyrða má að $
flesíum verksmiðjum skiftir uns
fólk að 'mestu leyti á 6 mán-
aða fresti, einkuim >þar sem stúllc
ur vinna.
IX.
Samninguriim var gerðirr
eftir að forsætisráðherra bafði
lýst yfir því að gerðardómur-
inn yrði numinn úr gildi. Ekki
Frh. á 6, síðu.
•ji/röRGu er nú spáð um j
myndun nýrrar stjórnár
og blöðin ræða nú kki um
annað meira. En ennþá er ailt
á huldu um þetta stói'mál. Vísir
segir í forystugrein í gær:
„Hugsanlegur er sá möguleiki
að Framsóknar og Sjálfstæðis-
menn stæðu saman að stjórnar-
samvinnu. Þótt stjórnin yrði sterk
með því móti innán þings, dygði
það ékki, ef hún gæti ekki notið
stuðnings launastéttanna, og þá
sérstaklega verkamanna. Kommún
istar myndu áfram kynda eida ó-
eirða og verkfalla, og aigerlega er
óvíst hvort unnt yrði að friSa
landið. Það er því ekki sennilegt
að þessir tveir flokkar verði mjög
sólgnix á samvinnuna, þegar ætla
má fyrir fram, að hijn verði það
miklum vandræöum h'áð, —• að al-
gerlega verði að teljast óvíst hvort
hún kæmi að tilætluðum notum,
og raunar mikJu meiri líkur fyrir
að hún gerði það ekki“.
*
Framsóknarmönnum grems t
það mjög, að Gunnar Thorodd-
sen ;kyldi leggja Bjarna á
Laugarvatni að velli á Snæ-
fellsnesí. Báðir aðilar halda því
fram, að sinn maður hafi glímt
dvengilega, en satt að segja
virðist sennilegast, að báðir hafi !
bolazt. Tíminn er harðorður í
gær um þessa kosningu:
„Þingsætin, sem Sjálfstæðis-
fiokkurinn ræður yfir, ganga orðið
kaupum og sölum og vitanlega eru
stríðsgróðamenn þar hæstbjóðend-
ur,
fínæfelLsciessýsla er glöggt dæml
um þetta. Sjálfstæðismönnum
vestra lék hugur á að fá Ásgeir Ás-
geirsson skrifstofustjöra tii fram-
boðs, þegar Tbor Thors lagði niður
þingmennsku. Á sgeir var frænd-
'margur og vinsæll í héraðinu, ötuil
og áhugasamm*. En sá ljóður var á
ráði hans, að hann var anávígur
uppvöðslusemi Thorsaranna í
flokknum. Þei:r vildu ekki fá sjálf-
stæðismann á þing, er var líklegur
til mótstöðu gegn þeim. Hörð bar-
átta hófst því um kjördæmið.
Thorsarar tefldu fram óreyndum
piltung úr Reykjavík, sem enginn
héraðsbúi bar traust til. Ásgeir
haíði traust og vinsældir héraðs-
búa á bak við sig, pilturinn naut
stuðnings stríðsgróðavalds Thors-
aranna, Endalokin urðu þau, að
r'jármagnið sigraði manngildið,
eins og oft hefir orðið við fram*
bjóðendakjör hjá íhaldsmönnum í
Bretlandi."
Fyrsti skemmtiíunduE
Ármanns var haldinn í Oddfell-
ow-húsinu s.l. miðvikudagskvöld,
Þar voru tveir gamlir Ármenning-
ai heiðraðir af félagi sínu fyrir í-
iþróttastörf sín. Voru bað þeir Jó-
nann Jóhantiesson og Þórarinn
Magnússon, sem hafa báðir átt
^æti í stjórn Ármanns um langt
skeið. Voru þeim færðar giafir frá
félaginu, Jóhanni Þjóðsögur ÓL
Dan. og Gríma, allt í skrautbandl,
og auk þess Ármannsfáninn, borðU
fáni á veglegri stöng. Þ^rarirm
hlaut ritsafn Davíðs Stef. í skraut
ban.di og skrautletrnB ávarp.