Alþýðublaðið - 03.11.1942, Blaðsíða 4

4
/VLPYÐUBUÐIÐ
Þríðjudagur 3. nóvember 1942.
fUjrijftnbUfti*
fTtgefandi: Aíþýðuflokkurinn.
Bitstjóri: Stefán Pjetorsson.
Hitstjóm og afgreiðsla í Al~
þýðuhúsinu við Hvérfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 30 aura.
Alþýðuprentsmiöjan h.f.
Dömnrion nm bif-
reiðaAtblntnoina.
DEILUNNI um bifreiðaút-
biutunina vixðist nú vera
lokið, með iþví, að fjármálaráð-
herra og skilanefnd bifreiða-
einkasölunnar hafa verið sýkn-
uð af þeim kröfum, sem fram
komu á hendur þeim eftir að
skilanefndin neitaði að afhenda
þær bifreiðar, sem bifreiðaút-
hlutunarnefnd alþingis var búin
ag úthluta einstökum mönnum.
Þar með virðist úr því skorið
fyíir dómstólunum, að f jármála-
ráðheira skuli ráða úthlutun
þeirra bifreiða, sem eftir eru á
vegum bifreiðaeiníkasölunnar,
en hin þingkosna 'nefnd ekkert
hafa um hana að segja.
Þessi dómur er byggður á
þeirri forsendu, að þingsálykt-
unin um kosningu bifreiðaút-
hlutimamefndarinnar hafi ekki
neitt lagagildi, og sé því sam-
kvæmt henni ekki hægt að taka
framkvæmdarvaldið til þess að
úthluta bifreiðunum af fjár-
málaráðherranum. Þingsálykt-
unin sé ekkert annað en vilja-
yfirlýsing alþingis.
Það má vera, að frá strang-
lagalegu sjónarmiði verði þessi
dómsniðurstaða ekki véfengd.
En frá pólitísku og stjómarfars-
legu sjónarmiði virðist fjár-
máiaráðherrann standa lítið bet
vr að vígi á þessn hneykslismáli
eftir en áður. Hann veit um
vilja þingmeirihlutans. Og jafn-
vel þótt sá vilji sé ekki látinn
í Ijós í lagagreinum, heldur að-
eins í þingsályktun, ætti ráð-
herra í þingræðislandi að líta
svo á, að honum bæri pólitísk og
stjórnarfarsleg skylda til þess
að beygja sig fyrir honum. En
Jakob Möller sýndi ekki þann
stjómarfarslega þroska. Hann
gekk í berhögg við hinn nýja, í.
yfirlýsta þingvilja, í voninni ;
um að geta skotið sér undir
gamla lagagrein, ákvað að af-
nema bifreiðaeinkasöluna og
hindraði hina þingkosnu úthlut
ui.arnefnd í því að leysa það
starf af hendi, sem henni var
ætlað.
En svo vítaverð, sem slík
framkoma fjármálaráðherrans
ef frá pólitísku sjónarmiði, þá
er hún það ekki síður frá sið-
ferðilegu sjónarmiði. Því að öll
um er ljóst, að ákvörðun sína
um að þrjózkast gegn yfirlýst-
um vilja alþingis tók Jakob
Möller aðeins til þess, að geta
úthlutað gæðingum. sínum og
Sjálfstæðisflokksins, sem búið
var að lofa, að skyldu verða
látnir sitja í fyrirrúmi fyrir
Kristján Guðmandssop;
fiknilDB á Eyrarbakba og
tepjtiDO hans.
... #
E^G hefi sjaldan orðið meira
undrandi, en er ég las Al-
þýðublaðið 27. þ. m. og sá þar,
að einhver maður, sem nefnir
sig Þórð Jónsson á Eyrarbakka,
og sem ég hefi aldrei heyrt eða
séð, skrifar þar um mig árásar-
grein, þrungna af illkvittni og
blekkingum.
Tilef ni þesarar óvæntu órásar
er samningur, sem fyrirtæki
það, er ég starfa hjá, h/f. Pípu-
verksaniðjan, gerði við ríkis-
stjórnina í maí 1937, um vikur-
tekju í landi ríkissjóðs á Eyrar-
bakka.
Þórður Jónsson virðist gefa í
skyn í grein sinni, að í þessu
vikurmáii hafi eitthvað ódæði
verið framið og einhvers konar
dularfullt pukur viðhaft, sem
erfitt muni að upplýsa, til þess
að sviþta Eyrbekkinga og jafn-
vel alla þjóðina möguleikum til
þess að ráða fram úr húsnæðis-
vandræðunum og byggja sér ó-
dýr hús. Allt þetta muni verða
erfitt að draga fram í dagsljósið,
því nú muni sökudólgarnir á-
reiðanlega fara í felur. I þessum
anda virðist öll greinin rituð.
Ókunnugum til glöggvunar
skal ég því rifja hér upp nokkur,
að vísu alkunn atriði, sem við-
koma aðdraganda þessa samn-
ings.
Þegar ég byrjaði starf mitt
hjá h/f. Pípuverksmiðjunni fyr-
dr um það bil 12 árum, var allt
einangrunarefni, sem nota
þurfti í Reykjavík og víðast
an nars staðar á landinu, rnnflutt
frá útlöndum. Það, sem notað
var til einangrunar, var timbur,
kork og ýmsar tré- og pappa-
plötur. Auk þess að þessi efni
voru útlend og greidd með okk-
ar takmarkaða erlenda gjald-
eyri, vonu þetta lífræn efni og
því forgengileg bæði gagnvart
eldi og fúa.
Ég hóf þegar að leita fyrir
mér um, hvar fáanlegur væri
vikur á Suðurlandi, sem nota
mætti til framleiðslu ó einangr-
unarplötum, (,það hafði lítils
háttar verið gert á Akureyri),
en þrátt fyrir allar eftirgrensl-
anir mínar og fyrirspurni,r gat
ég ekki frétt um vikur neins
staðar nær Reykjavík en í
Þjórsárdal. Vorið 1931 fengum
við leyfi bændanna að Ásólfs-
stöðum og Skriðufelli til vikur-
tekju í landareignum þelrra.
Vegalengdin var að vísu löng
og illfær síðasta áfangann, en
þrátt fyrir það réðumst við í
það að flytja vikurinn til
Reykjavikur og hófum þá þegar
framleiðslu á einangrunarplöt-
um til húsagerðar, sem við höf-
um haft með höndum síðan. Síð-
ar fannst ágætur vikur á Rang-
árvöllum, og hefir hann nokkuð
verið notaour.
í 5—6 ár fluttum við að okk-
ur vikurinn úr Þjórsárdal á
hverju sumri. Að vísu þurfti
ekki á miklu magni að halda,
því í fyrstu gekk mjög erfiðlega
að fá byggingamenn til að nota
vikur til ernangnmar, bæði
vegna fastheldni-við áður kunn
efni og neyslu- og þekkingar-
skorts á nothæfni vikursins. Úr
þessu smá rættist þó með hverju
árinu, eftir því sem reynslan
færði mönnum heim sanninn
um nothæfni og gæði þessa
efnis.
Það var vorið 1936, að ég
uppgötvaði vikui-sandinn á Eyr-
arbakka. Undrun Og ánægja mín
og annara var mikil, er ég hafði
gengið úr skugga um þá stað-
reynd, að þarna á þessum stað
var ágæt vikumáma, sem virtist
mundu vera óþrjótandi, þar sem
Ölfusá flytur stöðugt með sér
vikur innan frá öræfunum.
Undrun naín var ednna mest yfir
því, að enginn skyldi fyrr hafa
veitt þessum vikri þarha hag-
ræna athygli, ekki einu sinni
þeir menn, sem höfðu haft hann
við fætur sér kynslóð fram af
kynslóð. Það er til marks um
grunleysi Eyrbekkinga og ann-
arra um nothæfni vikursins, að
þetta vor var verið að byggja
myndarlegt íbúðarhús úr stein-
steypu við aðalgötu þorpsins.
Útveggir ,þess voru einangraðir
, með hraungjalli, sem flutt var
ofan úr Grímsnesi. Aðeins ör-
fáa metra frá húsinu var ó-
þrjótandi vikurnáma. (Þetta at-
riði hefði ég ekki nefnt, ef Þórð-
ur Jónsson befði ekki látið líta
svo út í igrein sinni, sem að ég
hef ði hvergi komið nærri því að
gera vikurinn á Eyrorbakka að
verðmæti.) ‘
Til þess að fá ýtarlegar full-
vissu mína um nothæfni vikur-
sandsins á Eyrarbakka, sendi ég
tveimur rannsóknarstofum er-
lendis strax sýnishorn af honum
til prófunar. Sjálfur tók ég til
við að steypa úr vikursandinum
ýmsar gerðir af byggingastein-
um, fékk Rannsóknarstofu ríkis
ins í lið með mér við endurtekn-
ar prófanir á nothæfni stein-
anna, sérstaklega burðarþolinu.
Því um þessar mundir hafði
mér hugkvæmst sú þýðingar-
mikla nýjung, að byggja mætti
hús að öllu leyti, bæði útveggi,
innveggi og þak úr vikri, og þá
sérstaklega úr þessum vikri á
Éyrarbakka. Af mikilii bjart-
sýni og sannfæringu, en minni
f járhagsgetu, afréð ég að byggja
þegar íbúðarhús í Reykjavík
öðrum, þær bifreiðar, sem eftir
voru. Þar með bætti hann gráu
ofan á svart — hinni pólitísku
siðspillingu ofan á hina stjórn-
arfarslegu óhæfu.
Allt þetta bifreiðaúthlutun-
armál heldur því áfram að
verða fullkomið hneykslismál
og soralegt brennimark á nú-
verandi stjórn Sjálfstæðis-
flokksins og þá fyrst og fremst
á fjármálaráðherra hennar, þó
að hinn nýfallni dómur viiðist
skera úr um það, að framkoma
hans hafi ekki beinlínis varðað
við lög.
S
s
s
s
s
s
s
s
•s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Independence
eldspýtur
Kosfa 12 aœra
stokknrlna.
*
v
*
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
eingöngu úr vikri (frá Eyrar-
.bakka), og gera það svo stórt og
myndarlegt, að það gæti orðið
þjóðinni fullgild sönnun um not-
hæfni og ágæti vikursins sem
byggingarefnis.
Eftir nokkurt þóf við vantrú
á þessa djörfu nýung, tókst mér
að lokum að fá byggingarleyfi
fyrir slíku húsi í bæjarlandi
Reykjavíkur.
Um haustið 1936 var hús-
ið orðið fokhelt. Með vori
1937 stóð fyrsta hús, sem byggt
er í veröldinni að öllu leyti úr
vikri, bæði útveggir innveggir
og þak, fullert við Kleppsveg í
Reykjavík. {Húsið er 15 metra
langt, 10 metra breytt.)
Nú veit þjóðin, að þessi við-
burður var miklu þýðingarmeiri
Frh. á 6. síðu.
TÍMINN hefir undanfarna
daga verið að birta athygl-
isverða grein um Rússland eftir
ameríkska blaðamanninn Wil-
liam Henry Chamberlin, sem
dvalið hefir árum saman þar
eystra. Hefir þessi grein vakið
töluverða eftirtekt, ekki aðeins
sakir innihalds síns, heldur og
vegna þeirrar óánægju, sem
blað kommúnista, Þjóðviljinn,
hefir látið í ljós út af því, að
hún skuli hafa verið þýdd á ís-
lenzku og birt í íslenzku blaði.
í niðurlagi greinarinnar, sem
birtist í Tímanum á laugardag-
inn, segir meðal annars:
„Um eignarrétt í Rússlandi er
tvenns konar misskilningur al-
gengur. Sumir halda, að öllum
lífsins gæðum sé þar jafnt skipt.
Aðrir halda, að sovétstjórnin hafi
tekið upp auðvaldsskipulag að
nýju. Hvort tveggja er rangt. Sov-
étstjórnin hefir aldrei reynt þá
tegund kommúnisma, sem sum trú-
bræðrafélög hafa stundum reynt,
sem sé að skipta jafnt fæði og
klæðum. Þvert á móti hefir mikil
áherzla verið lögð á nauðsyn þess
að greiða mismunandi afköst og
vinnugæði. Starfsmenn ríkisins og
forstjórar fyrirtækja fá miklu
hærri laun en fagverkamenn. Og
fagverkamenn fá mun hærri laun
en ólærðir verkamenn. Þegar alls
er gætt, er varla minni munur á
lífsafkomu fólks í Sovétríkjunum
en í öðrum londum, sem kölluð eru
auðvaldsríki.
En eignarréttur einstaklinga á
framleiðslutækjum er afnuminn
með öllu. Aðeins stöku bóndi fær
enn að hjara með gamla laginu.
En langflestum bændum hefir
verið þröngvað til starfa á sam-
yrkjubúum, sem eru eins konar
ríkisreknar landbúnaðarverksmiðj
ur. Bændurnir mega hafa kálgarð
til eigin nota, og þeir mega ala
grísi, sauðkindur og hænsn fyrir
sjálfa sig. En aðalstörf sín verða
þeir að vinna fyrir samyrkjubúið.’
Nazistar og fasistar hafa beitt
öðrum aðferðum, en þeir hafa náð
saraa tukmarki með því að taka í
hendur ríkisvaldsins strangt eftir-
lit með allri framleiðslu, launum,
verðlagi og lánsfé. En Rússland
hefir gengið feti framar með þv£
að útrýma eignastéttinni með öllu.
Framleiðslan hefir verið sett undir
eftirlit skrifstofustjórnar, sem er
nýlega stofnuð og reikul í ráði.
Allir yfirmenn í þessu skrifstofu-
bákni eni meðlimir Kommúnista-
flokksins.“
•
Og enn fremur segír í grein-
inni:
„Þegar reynt er að dæma um
áhrif byltingarinnar á lifnaðar-
hætti þjóðarinnar/verður að dæma
mjög varlega. Með lagi má vitna
þannig í hagfræðilegai skýrslur,
að þær sanni hvort heldur sem
vera skal, að Rússland sé orðin
jarðnesk paradís undir handleiðslu
sovétstjórnarinnar, eða versta víti,
sem sögur fara af.
Margt í fari sovétstjórnarinnar
þýðir ekkert að rökræða. Það eru
smékksatriði. Svörin íara eftir
því, hvort mönnum geðjast eða
geðjast elcki að samvizku þjóðfé-
lags, þar sem stjómin er alll í öllu,
og olnlx)garúm einstaklingsins er
ákaflega iítið.
Ritskoðun er mjög ströng á öll-
/um sviðúm.- Möguleikar tii opin-
berrar gagnrýni voru takmarkaðir
á keisaratímunum, en eru með öllu
útilokaðir undir núverandi einræð-
isstjórn. Fleira fólk kann nú. að
lesa og skrifa. P.tjórnin hefir ýtt
undir vísindastörf og listir. En )iið
andlega frelsi, sem. talið er sjálf-
sagt í lýðræðislöndum, fær varla
að njóta sín í öðru en landkönnun
og eðlisfræði.”
Hér. geta menn séð, hvað
meðal annars það er, sem blað
kommúnista hér vill ékki láta
koma fyrir alrnenningssjónir.
Væri flokkur þeirra ráðandi
hér hefði þessi grein alls ekki
fengið að birtazt frekar en aust-
ur á Rússlandi, og blaðið, sem
birti hana ekki heldur fengið
að koma út!