Alþýðublaðið - 06.11.1942, Blaðsíða 4

ALPYÐUBLAÐiÐ
FÖstudagúr 6. nóvember 1941
Jónas Ottðinaodssop:
Draumur borgarstjóraus.
.......
(^ljn^nkUMð
Útgefandi: Alþýðuflokkurinn.
Bitstjóri: Stefán Pjetorsson.
Ritstjóm og afgreiðsla 1 Al-
þýðiúiúsinu við Hverfisgötu.
Sínruu ritstjóraar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í iausasölu 30 aura.
Alþýðuprentsmiðjan hl.
lin strlðsfórnin enn.
E NN einu sinni stendur ís-
lenzka þjóðin þögul og
Ihrygg við andlátsfregn nokk-
iurra hraustra sona. Það er
sama gaanla sagan og svo oft
áður: í>eir ýttu frá landi heil-
hrigðir og djarfir, til þess að
sæikja þjóðinni björg í bú, og
þeir voru settir á hæ'ttulegustu
vígstöðvarniar í lífsstríði þjóðar
sinnar-.
Þag vax búizt við þeim heim
aftur eftir nokkra daga. En dag-
inn, eem þeir áttu að koma,
kornu þeir ekki. — Þeim hefir
seinkað ofurlítið, segja þeir, sem
Iherma bíða, og reyna að vera
hressir 1 bragði. En — þeir komu
heldux ekki næstu daga, sjó-
mennimir, sem vonazt var eftir.
í kveljandi óvissu störðu ástvin-
ir og ikunningjar út á hafið. En
þegar biðin fór að lengjast
þvarr óvissan og myrk vissan
kom í staðinn: — Þeir koma
aldrei aftur.
Við vitum ekki, hvern dauð-
daga áhöfnin á Jóni Ólafssyni
ihefir hlotið. Við vitum bara það,
að'nú eru hættur hafsins marg-
falt fleiri o.g viðsjárverðari en
nokkru sinni fyrr. Auik þeirra
hæ.ttuafla, sem manmlegur mátt
«xr fær ekki við ráðið, skapar nú
mannshöndin þúsund hættux,
sem sitja um líf sjómannanna
olkkar — í hafi og lofti.
En þótt við vitum um þessax
mörgu hættur sjómannanna, er
eins og sumum gleymist það
Btundum. Þegar lamgt hefir liðið
frá stóru sjóslysi, heyrast
stundum hjáiróma raddir, sem
telja það eftir, sem sj ómenn-
Jrnir bera úr býtum á þessum
hættumestu tímum sjómanna-
stéttarinmar. ' En þær xaddir
voga sér eikki út í dagsljósið
fyrstu. dagana eftir að farg sorg-
arixmax hefir að nýju lagzt á
hugi almennings, vegna nýrra
stóirslysa. Eða fyndist ykkur það
smekklegt, ef einhver færi að
tala um ,,hræðslupeningana“
sjómannanna þessa daga, þegar
váfregnin um bana þrettán
vaskra drengja bexst um landið?
Áreiðanlega munuð þið neita
slíkri smekkleysu. En er þá
nokkru sinni viðeigandi ag tala
um„ hræðslupeninga“ og annað
slíkt? Nei, þjóðinni er van-
sæmd að því, að til skuli vera
menn ,sem telja eftix það, sem
sjómennirnir bera úr býtum,
því að þeir leggja sannarlega
meira í söluxnar en nemur
krónunum, sem þeir vinna sér
inn til þess ag sjá sér og sínum
farboroa. Það sjáum við gleggst
nú, þegar við stöldirum þögul
við mimningu hinna þrettán
horfnu hetja.
Öll þjóðin harmar þes9a
horfnu sjómenn. Mikil er blóð-
takan orðin' í þessu stxíði, og
missir hraustra manna á bezta
aldri er það tjón sem alltaf
verðaix öllu tilfinnanlegra. En
sárastur er þó harmur hinna
nánustu aðstandenda og tjón
þeirra mest. Þjóðin sýnk minn-
imgu hinna föllnu hermanha
sinna mestan sómanh með því
að gera sem bezt kjör ástvina
þeixra, sem misstu stoð sína og
fyiárviniöu. ***.
Niðurlag.
EINS og hér hefir verið lýst,
hefir mjög náið samstarf
átt sér stað milli kommúnista
og Sjálfstæðismanna og þetta
samstarf hefir byggzt á hinu
sameiginlega hatri þeirra á Al-
þýðuflokknum. En munu þess-
ir flokkar nú geta haldið sam-
starfi sínu áfram? Þeirri spurn-
ingu ætla ég ekki að reyna að
svara. Tíminn leiðir það fljót-
lega í ljós.
Það er ekkert sérstaklega
merkilegt við það, að kommún-
istar og Alþýðuflokksmenn
hafa deilt hart hvorir á aðra á
undanförnum árum, því svo
hefir það til gengið um allan
heim, þar sem alþýðuhreyfing-
in hefir klofnað. 'Hitt er furðu-
legra og á sér enga hliðstæðu
nema í Þýzkalandi fyrir valda-
töku Hitlers, að íhaldsflokkur,
flokkur atvinnurekenda og
eignamanna, hafi stutt flokk
kommúnista eins og hér hefir
verið gert. Þessi dæmalausa af-
staða Sjálfstæðisflokksins sýn-
ir bezt, hversu óvandur sá
flokkur hefir verið að vopnum
í baráttu sinni og hversu langt
hann hefir gengið. Hann hefir
þráfaldlega1 lýst því yfir, að
hann telji kommúnistana er-
lendan byltingaflokk, sem
stjórnað sé frá öðru ríki, er
vinni markvisst að því, að koma
íslandi undir yfirráð erlends
einræðisríkis og afnema hér öll
mannréttindi. En samt hikar
hann ekki við að styðja hann
og efla á alla lund og veita hon-
um brautargengi í hinum lúa-
legasta áróðri. Og nú hafa
„verkin talað“.
♦ * *
Margir líta svo á, sem Al-
þýðuflokkurinn hafi goldið
mikið afhroð við kosningamar
undanfarið. Hann hefir tapað
fylgi, það er rétt, en ég efást
um að nokkurntíma síðan hér
komst á flokkaskipting hafi
verið sótt jafn óvægilega og
jafn ósvífið að nokkrum flokki
sem Alþýðuflokknum, og alveg
víst er það, að jafn markviss
samtök og þau, sem Sjálfstæð-
ismenn * og kommúnistar hafa
haft með sér um að berjast
gegn Alþýðuflokknum, hafa
aldrei verið gerð hér fyrr. Þá
hefir heldur ekki gegn forvígis-
mönnum nokkurs flokks verið
beitt jafnmiklum rógi og ó-
sannindum né þau verið jafn
markvisst skipulögð.
En við skulum nú virða fyrir
okkuir hið raunverulega í þess-
um efnum.
Alþýðuflokkurinn var stærst-
ur 1934 og hafði þá 11 269 kjós-
endur. Eftir kosningar nú hefir
hann 8460 kjósendur. Tap hans
frá 1934 er þá 2809 atkvæði. Ef
Spálfstæðisflokkurinn er tekinn
til samanburðar þegar hann
hefir náð hæst, en þáð var í
kosningunum 1937, þá fékk
hann 24132 atkvæði og það ár
fékk fylgiflokkur hans, Bænda-
flokkurinn, 3578 atkvæði, eða
það fylgi samtals, sem nú stend-
ur að Sjálfstæðisflokknum var
27710 kjósendur. Nú í ár fær
Sjálfstæðisflokkurinn 23000 at-
kvæði eða hefir því tapað frá
1937 um 4700 atkv. Tap Al-
þýðuflokksins hefir vafalaust
að langmestu leyti lent hjá
kommúnistúm, sem síðan 1934
hafa fjölgað úr 3098 kjósendum
í 11060 kjósendur, eða um 7962.
Er af þessu augljóst, að
með hverju einu atkvæði,
sem Sjálfstæðisflokkurinn
hefir reytt af Alþýðuflokkn-
um handa lcommúnistum,
hefir hann gefið honum ca.
tvö frá sjálfum sér.
Kannske er þetta verzlun,
sem borgar sig?
Almennt mun litið svo á sem
Alþýðuflokkurinn hafi tapað í
kosningunum núna og er það
rétt, ef litið er á atkvæðamagn
ið eitt. En AIjn’iðufiokkurinn
hefir nú unnið stærsta málefna-
lega sigur, sem hann nokkrv
sinni hefir unnið þrátt fyrir
fylgistapið.
Kommúnistar gengu nú til
kosninga á þeirri „línu“, eins
og Sigfús Sigurhjavtarson orð-
aði það í útvarpsrseðu, að „soe-
ialistaflokkurinn ætlaði sér að
framkvæma það, sem Alþýðu-
flokkurinn hefði lofað að gera,
en svikizt um“ (orörétt upp-
skrifað). Enginn flokkur bar
fram neinar tillögur í dýrtíðar-
málunum aðrar en þær, sem Al-
þýðuflokkurinn hafði áður bor-
íð fram eða bent, á, en um þau
mál verður að telja að fyrst og
fremst hafi verið kosið.
Komrnúnistarnir afneituðu
alls staðar sinni fyxri „ofbeldis-
línu" og sögðu í ræðu og riti,
að þeir væru aðeins byltinga-
menn að því leyti, að þeir ætl-
uðu sér á þingræðislegan hátt
— eða að þar til fengnum meiri
hluta á alþingi — að afnema
auðvaldsskipulagið.
Þetta er nákvæmlega sú yfir-
lýsing, sem Alþýðuflokkurinn
alltaf hel'ir gefið og sem sam-
eirring kommúnista og Alþýðu-
flokksins strandaði á á sínum
tíma. Kommúnistar forðuðust
eins og heitan eldinn að minn-
ast á „alræði öreiganna“ eða
nokkurn þann hlut, sem gefið
gæti til kynna að beita ætti of-
beldisaðgerðum, og'þeir bjuggu
sér dýrtíðarstefnuskrá úr til-
lögum Alþýðuflokksins, eftir að
eitt af þingmannsefnum A.l-
þýðuflokksins frá í sumar hafði
gengið þeim .á hönd og látið
þeim þær í té.
Á þessar steínuyfirlýsingar
sínar fengu þeir sitt aukna
fylgi. Ætia þeir nú að bregðast
trausti fólksins eða æíla þeir
að reyna að efna loforð sín?
* *
Framsóknarílokkurinn gerði
einnig sxtt til í þessum kösning-
um, að lama Alþýðuflokkinn, til
þess að ná hefnd yfir honum
vegna kjördæmamálsins. Hon-
um varð ekkert ágengt í því
nema á Seyðisfirði, þar sem
helmingur Framsóknarmanna
frá sumarkosningunum sýni-
lega hefir kosið Lárus' Jóha.nn-
esson. E.n Frarnsóknarmenn
sannfærðust um eitt í kosning-
unum og það var það, að kjós-
endur þeirra heimtuðu að þeir
hneigðust að „vinstri“ sam-
vinnu og þá fyrst og fremst að
samvinnu við Alþýðuflokkinn
og Einar skynsamlegu umbóta-.
tillögur hans,
Það, sem kosninqin nú sýnir
því alveg tvímiclalaust er það,
að 35 þúsund af < húsund kjós-
endum landsins kreÞ"
a& sú siefna, sem Alþýðuflolck-
urinn hefir fylgt fram og barizt
fyrir, verði framkvæmd, en 27
þúsundir þessaro, kjósenda vilja
ekki, að Alþýðuflokkurinn frarn
kvæmi þessa stefnuskrá, heldur
telja kommúnista og Framsókn-
armenn tii þess hæfari.
A.lþýðuflokknum er það vit-
anlega fyrst og fremst aðalat-
riði, að stefna hans í mikils-
verðun málum verði fram-
kvæmd. Hitt er meira aukaat-
riði hver það gerir, og algert
aukaatriði ef framkvæmdin
tekst vel. Að sjálfsögðu telja
fylgismenn hans forvígismerm
flokksins hæfasta til þeirra
framkvæmda og trúa þeim bezt
til að gera þær. En þar er mik-
ill meirihluti þjóðarinnar á ann-
ari skoðun en þeir, og við því
verður ekki gert að sinni.
Þeir, sem fólkið trúir bet-
ur, verða að fá að reyna sig
og þjóðin að sjá hvernig
þeim tekst.
* * *
Draumur borgarstjórans um
efling Kommúnistaflokksins
hefir rætzt, enda á hann vafa-
laust sinn mikla þátt í því að
svo er orðið. En það hefir orðið
með þann draum eins og svo
marga aðra mannanna drauma,
að þeir ráetast stundum á ann-
an veg en ráð var fyrir gert.
Samstarfið við kommúnistana
hefir borið árangur, það geíur
borgarstj. glatt sig við. En er
eða verður yfir öðrú að gleðj-
ast?
Verður ekki afleiðingin af
allri þessari starfsemi sú ein, að
áhrif Sjálfstæðisflokksins
minnka í þjóðlífinu og á al-
þingi, en stefna hins hataða
Alþýðuflokks — skipulagning
atvinnulífsins og umbætur á
högum alþýðunnar í landinu —
verði hin ráðandi stefna næsíu
ára? Er það líka ekki eina leið-
in, eins og nú er kornið, til vel-
farnaðar íslenzku þjóðinni?
Og til hvers hefir þá verið
barizt öll þessi ár gegn Alþýðu-
flokknum og hinni raunhæfu
stefnu hans? -
Það hefir farið nú eins og
svo oft áður, að þegar stormur
mí OKGUNBLAÐIÐ segir í
gær frá lausnarbeiðni
stjórnarmáiar. Ekki spáix blaðið
neinu um stjórnarmyndun, en
þó virðíst hugur þess stefna
eitthvað í áttina til þjóðstjórn-
ax, — samstjórnar allra ílokka.
er hér feafli úr forystugrein
blaðsáinis í gær:
„Með því að tilky.nna nú þegar
lausnarbeiðni sína og ráðuneytis-
ins, str.ax og þingið kemur saman,
hefir forsætisráðherra viljað stuöla
að því, að flýta íyrir myndun nýrr
ar stjórnar. Viðræður geta þegar
hafist milli foringja flokkanna, þó
að sjálfsögðu engar ákvarðarir
verði teknar fyr en þingmenn eru
allir komnir.
Engu er vitanlega hægt að spá
um það, hvernig hin nýja ríkis- {
stjórn verður sa’msett. Þar eru
ýmsir möguleikar. Einn er sá, að
mynduð verði stjórn allra flokka
— virkileg þjóðstjórn. — Myndu
margir íelja það farsælt á slíkum
tímum, ekki síst með tilliti til dýr-
tíðarmálanna, sem bíða úrlaushar.
Vafasamt er hvort til er grund-
völlur til slílrrar stjórnarmyndun-
ar. Ýmsir af leiðtogum stjórnmála
flokkanna eru enn með glírau-
skjáll'ta og vilja ólmir berjast
áfram. Þeir bykjast hafa orðið
halioka í kosningunum fyrir Sjálf-
stæðisflokknum og hyggja á hefnd
ir. Leggja þeir hið mesta kapp á
að fá stjórn í landinu, án þátttöku
Sjalfstæðiaflokksins. — Þessir
menn hirða’ ekkert um, hvað land-
inu er fyrir beztu“.
. Mannalega er nú talað! Eru
þeh" stj ómmálaleiðtogar til i
þessu landi, sem finnst þeir hafa
farið hallofea fyrir SjáJfistæðis-
flolílcnum? Kosningaxnar sýndu
einmitt það, að þeim flofcki er
að hraka, enda þótt hann ynni
þingsætí vegna eðlilesgnar leið-
Það er fljótlegt
að matreiða
„Freia“ fiskfars,
auk þess er það hollur, ódýr
og góður matur.
Laugavegi 74.
liliðspppl
iífsms; blæs á spilaborgir hinna
klókustu manna, hrynja þær á
einu augnabliki til grunna.
réttingax á kjördæmaskipun-
inmi. J.
*
Tímimi minnist líka á sam-
stjóm allra flofeka í gær, og
trú hans á slíka stjóm enn
daufari en hjá Moxgunblaðinus
„Hvað tekur við? Þannig mxinu
margir spyrja. En þessu er enn
ekki hægt að svara. En þess ber
að vænta, að nú takist að mynda
trausta stjórn, er taki rösklega og
djarflega á málunum.
Strax og ríkisstjóra barst áður
greind tilkynning Ólafs Thora,
snerí hann sér til formanna þmg-
flokkanna raeð þeim tilmælum, að
hver flokkur tilnefndi tvo raenn- ,í
sameiginlega nefnd, sem athugaði
möguleika fyrir samstjórn alira
flokka. Mun þessi nefnd sennilega
koma bráðlega sa rian.
Ura það verður engu spáð, hvern
ig sú tilraun muni takast, að
mynda samstjórn allra flokka.
Sennilega mun str.íósgróðaklílran í
Sjálfstæoisflokknurh verða treg til
sð fallast á þau sidlyrði, sem hinir
fiokkarnir hljóta að setja. Mun nú
fást fúllkomlega úr því skorið,
hvort hún metur meira þjóðarhags
muni .en eigin hag.
Samstjórn allra flokka verður
nú áreiðanlega ekki mjmduð, nema
fyídrfram verði gerður ítarlegur
raálefnasamningur. Þjóðstjórnin
1939—’42 misheppnaðist ekki sízt
vegna þess, áð slíkur • samningur
var ekki gerður“.
Hver sfcyldi hafa trúað því í
janúarmámuði síðastliðnum, að
svona yrði komið samkomulag-
inu milli Framisóknar og íhalds
að fáum mánuðum liðnum, Þá
sló Framsófen skjaldborg um
stríðisgróðavaldið með gerðaiv
dómi og kosningafrestun. En nú
telur hún víst, að „stríðsgróða-
felíkan“ setji enn harðari sfeil-
yrði en þá voaru sett.
J. G.
UStofr?