Alþýðublaðið - 12.11.1942, Blaðsíða 4

ALPYjPtlBlAÐIO
fU(rí}ðnblaMð
Útfefandi: Aiþýðnflokkurinn.
mtstjóri: Stefán Pjetursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al~
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar ritstjórnar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 30 aura.
Alþýöuprentsmiðjan h~f.
AlþjrðosaæbsiitdS''
biooið.
A lþýðusambandsþing
á að koma saman núna á
laugardaginn; hið seytjánda í
röðinni. Búið er ag kjósa full-
trúa til sambandsþingsins í
verkalýðsfélögunum um land
allt og munu þeir vera samtals
hátt á annað hundrað. Mæti
þeir allir á sambandsþingi, sem
vona verður, þrátt fyrir erfiðar
samgöngur, hefir fjölmennara
Alþýðusambandsþing aldrei ver
ið haldið.
En það er um fleira en full-
trúafjöldann, sem þetta Alþýðu
sambandsþing verður frábrugð
ið þeim, sem hingað til hafa
vérið haldin. I þetta sinn er
sambandsþingið í fyrsta sinn
opið fyrir fulltrúum af öllum
stjórnmálaflokkum, og reynir
nú á, hvernig sú breyting á
skipulagi Alþýðusambandsins
reynist. Mikið veltur á því fyr-
ir verkalýðinn í landinu, að
hún gefist vel, því að sjaldan
hefir meira verið undir því
því komið, að allsherjarsam-
tök hans séu sterk og starfshæf.
Þau hafa, eftir átökin um gerð-
ardóminn og þær kauphækkan
ir og kjarabætur, sem unnizt
hafa á þessu ári, ekki aðeins
miliið að vinna, heldur einnig
mikið að verja.
En því miður eru ekki öll
/teikn á einn veg um það, hvem-
nig samvinna fleiri en eins
flokks á sambandsþinginu muni
gefast. Kommúnistar hafa und-
anfarið gert sér mjög tíðrætt
um ‘þingið í blaði sínu, og ef
marka má skrif þeirra og sam-
þykktir viðvíkjandi sambands-
þinginu, sem þeir hafa verið að
láta gera í einstökum verkalýðs
félögum þar sem þeir hafa nú
forystuna, er nokkur ástæða til
að ætla, að þeir miuni á sam-
bandsþinginu leggja meira kapp
á ýmislegt annað en einingu og
styrk samtakanna í baráttunni
fyrir hagsmunum verkalýðsins.
Það vantar að vísu ekki fullyrð-
ingarmar um umhyggju þeirra
fyrir „órjúfandi, bróðurlegri
einingu“, „lýðræðinu innan
samtakanna“ og „samstarfi
verkamanna, hvar í flokki sem
þeir standa.“ En það er sitt hvað
orð. og athafnir. Og oft eru þeir
verstu sundrungarmennirnir,
sem mest og fegurst tala um
sameiningu.
Það vekur til dæmis enga til-
trú til kommúnista í sambandi
•við Alþýðusambandsþingið, þeg-
ar þeir eru fyrirfram að leggja
því lífsreglurnar í samiþykktum,
gerðum á fámennum fundum,
þar sem þeir hafa floikkslegan
meirihluta. Eða hvað á sam-
bandsþingið að hugsa um slíkar
vísbendingar og þær, sem þeir
hafa fengið samþykktar af full-
trúum Dagsbrúnar og trúnaðar-
a?áði, áður en á þing er komið,
hvernig þinginu beri að velja
Alþýðusambandinu forystu fyrir
næstu itvö ár? Er sambands-
þinigið sjálft ekki fullkomlega
fært um að taka ákvarðanir sín-
ax, í því efni, án vísbendingar
frá kammúnjstum? Hvað eiga
JÖN MAGNÚSSOWt
Heimsfræg brezk skáldsaga á
íslenzku.
TESS af d’UrbervilIeætt-
inni. Saga eftir Thomas
Hardy, Snæbjöm Jónsson
þýddi. Útgefandi: ísafold-
arprentsmiðja h.f., Reykja
vík 1942.
Brezka stórskáldið
THOMAS HARDY er lít-
ið kunnur almenningi hér á
landi. Til eru þó eftir hann
nokkrar smásögur á íslenzku.
Magnús Asgeirsson hefir einnig
þýtt kvæði eftir hann og gert
grein fyrir honum í 5. hefti
Ljóðaþýðinga. Þá var hans get-
ið á aldarafmælinu 1940, meðal
annars með því að Vilhjálmur
Þ. Gíslason, skólastjóri, flutti
erindi um hann í ríkisútvarpið,
og las kafla úr þýðingu þeirri
af Tess, sem hér kemur fyrir al-
mennings sjónir.
Tess er án alls efa eitthvert
stórbrotnasta og glæsilegasta
skáldverk, sem birzt hefir á ís-
lenzku máli fyrr og síðar.
Fyrsta andstæðan, sem mætir
oss í þessu risaverki, er Tess,
eins og hún birtizt sjálf, fögur
og glæsileg, en hinsvegar ætt
hennar og heimili. Tess er eins
og fagurt blóm á ljótum stað.
Faðir hennar er snauður
drykkjuræfill, og heimilið ber
að sjálfsögðu hryggilega mynd
þess. Hann fær vitneskju um
það á efri árum, að hann sé
kominn af frægri og auðugri
riddaraætt, d’Urberville-ætt-
inni og bætist þá hégómagirnd
og ættarhroki ofaná yesaldóm-
inn. Urkynjun ættarinnar er al-
gjör. En móðir alls lífs, náttúr-
gn sjálf hefir tekið Tess í faðm-
inn, borið b'fsfræ hennar út fyr-
ir dauðamoldina og látið það
festa rætur í ferskum gróandi
jarðvegi. Hún hefir gefið Tess
líkamlega og andlega heil-
brigði, og frábæra fegurð, yfir-
bragð hinnar fomu ættar, með-
an hún var í blóma. En allt
þetta atgervi nægði Tess ekki
til lífshamineju, vegna þess að
lögmál náttúrunnar var brotið.
Foreldrar hennar komust að
því, að í nálægu þorpi byggju
vellauðug mæðgin, sem bæru
þeirra ættarnafn og hlytu því
að vera í frændsemi við þau.
Nú neyða þau Tess dóttur sína
að heiman og á hún að leita hóf-
anna hjá þessu fólki um upp-
hefð og ávinning. Móður henn-
ar er mikið í srmm að ^ Tess
gangi í augum á frænda sínum,
Álee d’Urberville. Það kemur
fljótt upp úr kafinu, að frænd-
semin er engin. Þegar heimilis-
faðirinn, Símon Stoke, sem nú
var dauður, fluttist í þetta
byggðarlag tók hann upp d’Ur-
berville ættarnafnið, því að
honum var orðið hentugra að
sleppa sínu rétta. Ferð Tess til
þessa ímyndaða frændfólks, og
síðan dvöl hjá því, bar ekki ár-
angur samkvæmt tilætlun for-
eldranna. Alec d’Urberville var
•ekki alls varnað uim tilfinningar
ærlegs manns, en hann var
svallari og flagari og beitti
JÓN MAGNÚSSON skáld hejir sent Alþýðublaðinu eftir-
farandi grein um „Tess af D’Urbervilleættinni“, hina
heimsfrægu skáldsögu Thomas Hardy, sem nú er nýlega
komin út í íslenzkri þýðingu.
þeim vopnum, sem bezt unnu á
Tess. Hún hvarf heim aftur
særð og svívirt bæði á sál og
líkama. Þar með er öll þyrni-
braut hennar mörkuð.
I fyrstu eftir að barn hennar
fæddist, eiga móðurástin og,
blygðunarsemin í harðri foar-
áttu ,sem linnir ekki íýrr en
barnið veikist, þá varðar hana
ekki lengur um lög eða siða-
reglur, en gerir það eitt, sem
samvizka hennar, guðsandi móð
urinn býður.
Það verður mönnum undrun-
arefni nú, að kaflinn um skírn
barnsins og greftrun fékkst
ekki prentaður í sögunni þegar
hún kom út fyrir 50 árum.
Þegar Tess fpr að heiman í
annað sinn, kemst hún í glað-
an og heilbrigðan félagsskap á
mjólkurbúinu, en þar ber hún
sjálf af um verklag og alla
prýði. Hún kynnist þar prest-
syninum Angel Clare og fella
þau ástarhugi saman. Þó að
Angel Clare væri prestsonur,
var hann raunar orðinn við-
skila við ætt sína. Á ytra borð-
inu var hann draumóramaður,
sem ekki vildi þýðast „hætti og
venjur þjóðfélagsins. Hinn ytri
mannaimm, sem byggist á stétt
og auði, fyrirleit hann æ xneir
og meir. Jafnvel það, sem kall-
ag vair góð og gömul ætt, var
ekki mikilsvirði í augum hans,
nema fólkið sjálft hefði góð og
ný áform“. Það hefði mátt ætla,
að hamingjuleiðir þeirra Tess
gætu legið saman. En hér stóð
fortíðin, hin grimma Urður, í
vegi, því dýpri og helgari,, sem
ástardraumur Tess varð, því
myrkari varð skugginn af hinni
gömlu hrösun, sem gróf um sig
í sál hennar eins og grunur
um banaamein. Barátta hennar
var stríð milli lífs og dauða.
Og hún treindi lífið með því að
neita í Iengstu lög að giftast
ástvini sínum. En þegar hún sá
að það var ekki lengur um-
flúið, gerði hún tilraun til að
segja honum frá leyndarmál-
inu, en það mistókst. Skömmu
eftir giftinguna fékk hann að
vita hið sanna. Þá kom það í
ljós, að hann var ekki sá víð-
sýni maður, sem hann vildi
vera. Ástaræfintýri Tess varð í
augum hans siðferðisglæpur,
er hvergi sá út yfir. Hiann hafði
elskað Tess, sem saklaust og
heilbrigt náttúrubarn og í raun
réttri var hún í öllum háttum
hafin yfir almúgastéttina, en
nú var hún ekki orðin annað en
auðvirðilegt afsprengi úrdauðr-
ar ættar. Mat hans, þrátt fyrir
allmikinn blett á eigin heiðri,
byggðist á þeirri háborgaralegu
.siðferðiskennd, sem honum var
sjálfum í blóð berin, og sam-
gróin almenningsáliti, sem skift
ir fólki í sauði og hafra eftir
til dæmis fyrirskipanir eins og
þær að þýða, að „ihin flokkslega
einokun á forystu verkalýðesam-
taikanná verði að hverfa“ og í
stað hennar að koma „stjórn
beztu manxia samtakanna'1?
Hverra er að dæma um það,
hverjir eru beztu menn samtak-
anna, annarra en hinna samein-
uðu. fulltrúa á sambandsþingi?
Og eru ekki fulltrúar frá öllum
flokfcum þair nú jafn réttháir?
Er það máske meining komm-
únista, að réttkjöriim meirihluti
eigi ekki að gera sig giidandx
þar eiiris og regla er alls staðar
þar, sem lýðræði ríkir? Hvar er
þá umhyggja þeirra fyrir „lyð-
ra-oinu innan samtakanna“?
Nei, slíkur undir.’óður og
undÍToúningur kommúnista
undir valdastreitu á Alþyðu-
sambandsþinginu er áreiðanlega
ekki til þess fallinn að tryggja
eininguna og samhuginn, sem
þeir tala svj mikið um öðru
veifinu. Þe ' ættu að láta sam-
bandsþing'.ð sjálit um það að
ráða ráðum sínum, þegar þar að
kemiur. Þa5 verður verkaiýðn-
um og alisnerjarsamtökum hans
áxeiðanleg v fyrir beztu.
stéttum. Þó að hann vildi
frjálslyndur vera, var hann
eðlisbundinn miskunnarlausu
siðalögmáli feðranna, sém hann
gat ekki af sér brotið, fyrr en
eftir langvarandi sálarstríð og
þjáningar í fjarlægu landi.
Það er margt, sem hjálpast
að því að yfirbuga Tess á henn-
ar myrku sorgargöngu eftir gift
inguna. í fyrsta lagi hennar
sári ástarharmur, þegar maður
hennar var farinn burt eftir
miskunnarlausan viðskilnað,
þar næst bölvun og fyrirlitn-
ing, sem hún hugði á sér hvíla
fró fjölskylclu ihans, er gerði
það að verkum að hún gat engr-
ar hjáípar notið úr þeirri átt,
en isöklc niður í þrælkun og
örbirgð. Þá kemur frumver
hennar til skjalanna á ný, situr
um hana eins og illur andi, þeg-
ar verst gegnir. Hún slær hann
að vísu lengi vel frá sér og hefir
óbeit á honum, en einhver dul-
in rödd holds og blóðs hvíslaði
þyí að henni að Alec væri í
rauninni hennar rétti eiginmað-
ur. Eftir hvert áfall og hverja
árás, sem !hún verður fyrir af
honum, grípur hún þó dauða-
haldi í minninguna um elsk-
huga sinn, skrifar honum hvað
eftir armað og tjáir hoinum ást
sína og hryggð og varnarleysi.
En Tess fekk ekkert svar. Þar
Fimmtudagur 12. núv. 1942.
við baatist að hún sannfrétti
það„ að maðúr hennar hefði
verig kominn á fremsta hlunn
með að taka með sér aðra stúlku
þegar hann fótr til Rraselíu, þó
að hanm hyrfi frá því aftur. Þar
kom ag iokum, að hún stóðst
ekki raxmina. Alec brá því
vapninu, sem skæðast var. Auk
þess, senv hann bauð Tess rík-
ananinlegt heimili, bauðst hann
til að ala önn fyrir móðux 'henn-
ar systkinum, stun hún elsk-
aði og nú. voru föðurlaus orðki
og ekkert lá fytrir annað en
vonlaus örbirgö.
Angel Clare kemur of seint
heirn til að vitja hennar. Þegar
hún hefir TÚsað honum á bug í
gistihuscynunum, en verður
fyrir brigslum Álec’s d’Urber-
ville, ræföst hún á hann eins og
helsært d.ýr á banamfinn sinn,
og eltiir síðan Angel Clare og
nær honum. Það er hvortveggja
í senn átakanlegur og yndis-
legur kafli í sögulokin, þegar
þau leiðast síðasta áf angann um
Völluna miklu í sæluim unaði
og eftirvænting þess, sem koma
sikal. Þjáiningin gerir mennina
hreina.
Ég hefi rakið hér nokkra
meginþaEtti sögunnar til þess að
igefa hugmynd um efni henn-
ar og atrda. Veit ég að slíkt
getur or'kað tvímælis, en sú er
hér bót í máli ,að frá þessum
aðalkennileitum sögunnar
liggja ónumin lönd í allar átt-
ir, víðlendar veraldir og ótelj-
andi viðfangsefni fyrir athygli
lesendans.
Tihomas Hardy er af ritdóm-
nrum talinn böilsýnn höfundur.
Þó er ibölsýni hans ekki á þann
veg, að honum sjáist yfir gull-
ifö í mannsállinni. En mann-
skepnan er fjötruð dróma or-
saka og afleiðinga og syndir
íeðranna koma án afláts fram
á niðjuo.um. Uppistaðan í
Erh. á 6. síðu.
ISTAMANNAÞINGIB
kemur . saman innan
skamms. Munu listamenn ræða
þar áhugamál síri og hagsmuna-
mái.
Vísir gerir listamannaþingið
að umtalisefni í forystugrein í
gær. Þar segir svo m. a.:
„Smátt og smátt skildist þjóð-
inni þó það, að það væri fyllilega
lega órnaksins vert að gefa-
möniiura þessum frekari gaum,
en gert hafði verið. Þeir sýndu
með verkum sínum um álit-
legan árar.gur var að ræða af
námi þeirra og lífsstarfi. Al-
þingí hvarf inn á þá braut að
stofna sérstakan sjóð. er slyrkja
skj’Mi efnilegn listamenn, en þó
einkum þá, ser.i þegar hdíðii
klifið erfiðasta • hjallann og
nutu almennrar viðurksnning-
ar. H'.nir virtust skipta minna
máli, sem efnilegir gátu talizt,
en höfðu þó ekki lokið námi
eða fengið tækifæri til að sýna
hvað í þeim bjó. Sjóður þessi
var því næst settur undir stjórn
manna, sem að vísu höfðu sýnt
mikinn áhuga íyrir eflingu lista
í laridinu. en höfðu þó sjálfir
ekk! nálægt slíku konö.ð, og voru
auk þess kosnir á alþingi einu
til starfans, alveg án tillits til þess,
hvort þeir nutu trausts lista-
mannanna eða ekki.
Fyrr en varði kom upp kurr
meðal h'stamanna út af starfi þessa
ráðs, og ágerðist hann frá ári tit
árs. í stað þess að leitasl við að
verða við óskum hstamannanna,
tóku einstakir fulltrúar í ráðinu
upp þykkjuna, og áttu í hatrömm-
um blaðadeilum við einstaka llsta
menn og stjórnendor sambands
þeirra, sem að sjálfsögðu geri.gu
fram fyrir skjöldu, er óvarlegur
gerðist vopnaburðurinn í þeirra
garð. Fram úr þessum málum er
enn. ekld að fullu greitt, en vænt-
anlega sér alþingi sóma si.nn í því
að koma á þau nýrri skipan, sY7o
sem flcstir flokkar þingsins lýstu
yfir fyrir kosningarnar síðustu/1
Arni frá Múla 'gerist nú í-
aldssanrari en s.jálft íhaldið, og
vilidi hann þó ekM svo vera láta
fyrir kosningai. Fyrsta ganga
hans sem Þjóðveldismanns í
bæjarstj óm var að berjast með
hnúum og 'hnefum gegn skyn-
ssmlegum aðgerðum í frysti-
hússmálumim. Hann segir svo í
blaði sínu á mánudaginn:
„Árni Jónsson benti á, aö hé^
væri verið að opna hliðið fyrir
br> ,i rrekstrarkröfum Alþýðu-
f'okksins og kommúnista. Þeir
nienn, sem samþykktu að Oærinn
legði í áhætturekstur, að nauð-
syn.ialausu, gætu fyrst og fromst
engan veginn staðjð gegn því, að
hann tæíci að sér áhættulaus stór-
gróðafyrirtæki, ems og kvikmynda
húsin, Nýja og Gamla Bíó. Iívers
konar bæjarrekstur mundi síðan á
efar fara.“
Þetta er maSurinn, sem yfir-
gaf Sjálfstæ-ðisflokikmn af því að
honum þótti floklcurinn ekki
bara nægilega umhyggju fyrir
almenningshag. Það finnst hon-
urn ægilegt, að nökkur skuli
vilja, að hið opinbera taki að
sér áhættulaus — takið eftir: á-
hættuíaus fyrirtæki, sem raka
saman óhemjugróða á því að
sýna almenningi misjafplega
góðar kvikmyndir.