Alþýðublaðið - 12.11.1942, Blaðsíða 5

Finuntttdagnr 12. nóv. 1942.
ALP Y DtigLAOf Q

FYRIR FJÖRUTÍU árum,
dimma hvassviðrisnótt á
síðasta ári -Suður-Afríkustyrj-
aldarinnar, riðu tvö hundruð og
fjorutíu menn smáhestum yfir
Orangefljót, sem náði hestun-
um rúmlega í kvið. Þeir ætl-
uðu að inna af hendi ævintýra-
legt hlutverk í Höfðanýlendu.
Þeim misheppnaðist hlutverk
sitt, sem var í því fólgið að æsa
til uppreisnar hollenzku bænd-
uma, sem voru að baki brezka
hersins, sem þá stóð í ströngu
við að eyða hinum dreifðu vík-
ingasveitum Búanna í Trans-
vaai og Orangefríríkinu. En
þeir kómust hjá því að vera
teknir til fanga lengi vel, enda
þótt brezkar hersveitir um-
kríngdu þá hvað eftir annað, og
var það að þakka hinum ágæta
foringja þeirra, sem var gædd-
ur ágætum herstjórnarhæfileik
um og jámvilja.
Foringinn var ungur maður,
aðeins þrítugur að aldri, sem
fram að þessu hafði verið álit-
inn fremur þreytandi lögfræð-
ingur og stjórrunálamaður.
Hann hafði gerzt hermaður
vegna þess að hann var heitur
ættjarðarsinni og áleit að vopn-
uð mótstaða væri eina leiðin,
sem dygði. Hann var óreyndur
maður og áleit, að sér hæfði
bezt að vera foringi í dreifi-
styrjöld og sem slíkur var hann
ósigpaður, þegar styrjöld lauk,
hin æskudjarfa hetja merkileg-
ustu riddaraárása í sögunni.
Fram til ársins 1902 hafði hann
vonað, að Þjóðverjar efndu lof-
orð sitt og segðu brezka heims-
veldinu stríð á hendur til stuðn
ings Búum. Fjórtán árum
seirma stjórnaði þessi sami
maður brezkum her til árása
gegn aðalnýlendu Þjóðverja í
Afríku, og þá sem meðlimur
striðsstjómar Lloyd Georges.
Hann átti sinn þátt í ósigri
Þýzkalands árið 1918.
Þessi maður var enginn ann-
ar en Jan Christian Smuts, fyrr
ueq óbilgjarnasti og harðvítug-
asti óvinur brezka heimsveldis-
ins, en nú einn af traustustu
stuðningsmönnum þess. Þegar
hann varð hermálaráðherra
brezku stjómarinnar 1917, án
þess að hann ætti sæti á þingi,
varð hann fyrir mikilli gagn-
rýni, bæði frá íhaldsflokknum
■ enska og hinum frjálslyndu. En
Milner lávarður, sem fram að
þessu hafði verið hinn ákveðn-
asti andstæðingur hans, þekkti
hæfileika hans jafnvel og Lloyd
George og rétti lionum vinar-
hönd.
Þau hernaðarvandamál, sem
nú þarf að leysa eru að minnsta
kosti eins flókin og árið 1917.,
Við höfum nú, eins og þá, mikl-
ar vonir um sigur að lokum,
þótt tilraunir okkar fram að
þessu hafi ekki borið glæsileg-
an árangur. Og Smutz getur
hjálpað okkur til þess að leysa
vaiidann. Ilann var því boðinn
velkominn til Eriglands og
Churchill lét í ljós almenna
ósk, þegar hann bað hánn aö á-
varpa báðar þingdeildirnar.
Er það ekki fúrðulegt, að for-
sætisráðherra samveldislands,
sem er svo miklú minna en' hin
risayöxnu veldi, sem eru höfuð-
andstæðingar í þessari styrjöld
er það ekki furðulegt, að leið-
togi tsjplega milljón kjósenda
skuli hafa getið sér svo mikils
orðstírs. Til þess þarf bæði
sterka skapgerð, gáfur og per-
sónuleilía.
Meðal hinna mörgu hæfileika
hans ætla ég að reýna. að lýsa.
þeim, sem mér virðast mest á-
berandi. Fyrst og fremst er það
k’-aftur hans, bæði andlegur og
líkaridegur. LÍkamlegt þol hans
og þrek er haft á orði, ekki sízt
vegna þess, hversu veululegur
og þreklítill hv ar sem barn,
og hann vanr á bi garöi föður
síns í tíu ár áður en hann lærði
stafrófið. En þegar hann fór í
skóla var frammistaða hans æv-
intýralega glæsileg í Cam-
bridgeháskóla, og hann var lær-
dómsrnaður og innisetumaður;
Höfðaborg - Capetown.
Myndin er frá Höfðaborg eða Capetowu, höfuðborg Suöur-Afríkulýðveldisins, sem Jan
Smuts stiórnar.
Báatorflngl
JAN SMUTS —
v*r® elnn al
nsveMIsins
*
EFTIRFARANDl GREIN
um Smuts herslöfð-
íngja er (eftix (Sir Edward
Grígg. núverandi hermáia-
ráðherra Breta. Lýsir hann
|iar hæfileikuin þessa mikla
hershöfðingja og sijórnmáln-
inanns og segif ævisögu hans
í stórum dráttum. En einkum
leggur hann þá áherzlu á þýð
ingu hans fyrir Bandamenn
í þeesari styrjöld.
fraœ. á þntugasta. aldursár, ,þeg-
ar styrjoldin gerði þennan inni-
föla mann að æviritýralégri
stríðshetju. Sagan segir, að fað-
ir hans hafi ekki þekkt liann,
þegar hann. korn heim á gamla
búsarðivu:. á Höfðalandi eftir
hina
u.k
styrjcld.
Þessum þrótti hefir hann
haldið fram til þéssa, enda þótt
hann haí'i unnið fádæma mikio
um ævina. Um þessar mundir
er kráfizt ungra manna. Smuts
márskálkur er faeddur árið
1870, en allir, seitt þekkja hann,
víta, að hann er óþreytandi.
Sagt hefir verið, að þegar hann
flaug nýlega frá Suður-Afríku
til þess að hitta Churehill í
Kairo, vildi riann, að flugmað-
urínr. flygi með sig yfir hinn
mikla fjallgarð í 'Mið-Afríku,
Ruwenzari, vegna þess að hann
langaði til þess að taka myndir
úr lcfti af hæstu tindunum.
Hæsti rtindiurinn á P.uiwenzori er
nærri því 17,000 fet og það var
nauðsynlegt að fljúga hátt fyr-
ir ofan hann. Slíka hæð, án súr-
efnis, þoia varla menn á bezta
ákeiði, en maðskálkurinn tók
myndir sínar án þess að blikna
eða blána. Starfsþol hans staf-
ar án efa af hinu líkamlega
þreki, en hugrekki hans og and-
legt þrek er fullkomlega sam-
fcærilegt. Auk frægðar sinnar
sem stjórnmálamaður er hann
þekkvur heimspekirigur og
fræðimaður. Bók hans um ken.n
ingar hans um skapandi þróun
ber vott um viðtæka þekkin.gu.
En þetta er aðeins fyrir hina
larðu. Það sem almenningur
hefir veitt athygli er heim-
spekileg þolinmæöi, róleg yiir-
vegun og karlmanrilegt útlit,
sem ur.gir rnenn mættu öfunda
hann af. Srnuts heíir aldrei lát-
ið neina erfiðleiha yfirbuga sig.
Starfsþrek hans er í ágætu
samræmi við sálarþrek hans.
Þegar 'iruger flýði f;rá Pretoria
l'yrir fjörutíu áruni, skildi hann
eftir gullið, sem féll í hendur
brezku hersveitunum. Þetta va.r
allt, sem Búar áttú, ti! þess að
geta kostað áframhaldandi bar-
áttu, en engin hrevfði hönd eða
fó£ nerna Smutsv Hann rtðii í á
skrifstofurnar meo fimm hús'. r
uð mönnum, ýtti tíl hlita .* e.i-
bættismönnunum cg komst
burtu með gulllð, ácur en
bri ku hersveitirnar gátu um-
krinef harín. Þannig heí’ir snar
ræöi Smuts alltaí verið. Stund-
um 'híefir skjótræði hans komið
honum 5 vandræði. En lyðræð-
ið þarfnast framkvæmda,
skjótra framkvæmda, í hinni
æðandi styrjöld.
En fraankvæmdirnjar ©ru ekki
nægilegar. Til eru miklir fram-
kvæmdamérin, sem eru hvatvís- ■
ir og framkvæma án áætlunar, j
en slíkt getur haft hörmulegar
afleiðingar. Smuts hugsar alltaf
eins og hermaður, bæði í stríði
og friði og hann horfir langt
fram í tímann. Hann var á
æskualdri ákafur aðdáandi
Cecil Rhodes, og enda þótt hann
hataði allt það, sem brezkt var
um tíma, öðlaðist hann æðra
sjónarmið, þegar farið var að
starfa að sameiningu Suður-
Afríku, og gerðist hann talsmað
ur hennar. Hann er mjög víð-
sýnn maður og horfir langt
fram í tímann. Eg minnist þess,
er ég sat hjá honum dag einn
skömmu fyrir núverandi styrj-
old á þrepunum á búgarði hans
í Irene og ræddi við hann um
framtíð Afríku. Búgerður hans,
sem Smuts þykir mjög vænt
um, er úr tré og lítur út eins og
herdeildarhúsin, sem Bretar
komu sér upp í Suður-Afríkia-
styrjöldinni fyrir fjörutíu
pm. Þetta er táknrænt um stíl-
leysið í afríkönsku þjóðlífi.
Smuts er af blönduðum upp-
runa, hollenzkur og franskur,
og gagnstætt Hitler, hefir hann
trú á þeim, sem eru af blönd-
uðum uppruna. Hann hefir
enga trú á framtíð Afríku,
nema hinir ýmsu Evrópumenn,
sem flytjast inn, blandi blóði.
Hann lítur svo á sem friður
byggist á því í höfuðdráttum að
þjóðir, sem hafa lík áhugamál
blandist sem mest saman, eink-
um sé nauðsynlegt bræðralag
brezka heimsveldisins og Banda
ríkja Arneríku og hann talar
um báðar þessar miklu þjóða-
heildir af víðsýni og þjóðfélags-
legri þekiringu. .
Það er vissulega einkenni-
legt, að maður sem reif sig
lausan undan áhrifum Cecil
Rhodes, skuli ætíð síðan hafa af
lífi og sál starfað að bræðralagí
frelsisunnandi þjóða, sem einn-
ig var meginhugsjón Rhodes.
Við eruim hreyknir af Smuts
marskálki sem lifandi sönnun
þess, að heimsveldi vort skult
geta breytt jafnákveðnum and-
stæðingi í jafnákveðinn baráttu
mann fyrir gildi þess fyrir
mannkynið. Hreyknir af hon*
um vegna þess, að hugur hans
dvelur við framtíðina en vanda-
mál hennar langar okkur til að
leysa og til þess getur hann
rjálpað okkur flesium öðrum.
fremur. Hreyknir af honum
vegna þess, að hann hefir oft
Frh. á 6. síðu.
Um miólkursölw og mjólkurbrúsa. — Teikuingar og
^yggkigarlist. — Hailgrímur Pétursson og Hallgríms-
kirkja.
VriKt NCKKRUM clögum
^birti ég hréí frá konu í
Hafnarfivði uin mjólkursölu og
mjólkurbrúsa. Var því þar halöið
fi'am aff mjólkurbrúsar fengjust
ekki og því væri Iveg óforsvaran-
legt aff neita aff seíja fólki mjólk
í fiöskur.
í SAMBANDI VIÐ 1‘ETT.A bréf
gat ég' þess að.ekki væri hægt að
neita að selja fóiki mjólk í viss
í.'át, nijólkin væri á ábyrgð kaup-
endanna eftir að þeir hefðu keypt
hana. Hinsvegar væri æskilegast
að fclk keypti sér mjólkurbrúsa,
því aJ það greiddi fyrir r.jclk-
ursölunni, og væri einnig að öllu
öðru leyti hentugra.
NÚ HEFIR FORSTJÓRl Breið-
fjörðsblikksmrðju sagt mér, aö þeir
smíðuðu og hefðu tii sölu mjólk-
urbrusa allt frá tveggja lítra — og
hvet ég fólk til að kaupa þá og
nota við mjólkurkaupin.
ÉG FÆ NOKKÍTÐ MIKIB af
bréfum frá lesendum minum um
Hallgrímskirkju og byggingu henn
arar. Þar kennir márgra grasa og
eru flesíir andvígir teikningunni,
jafnvel enginn tekur svari henuar.
Eg býst ekki við að bréfritarar
mínir séu neinir sérfræðingar £
kirkjubyggingarlist — en ég hygg
að smekkur almennlngs korrl. fram,
í þessum bréfum.
MENN MEGA ALLS EKKl
rugla því saman, hvort þörf sé
fyrir kirkjuna og því hvort menn
eru ánægðir með teikninguna.
Þetta eru óskild mál, og það er
áríðandi að „slæm teikning“ spilli
ekk: fyrir byggingu Hallgríms-
kirkju.
HÉR Á EFTIR fer bréf frá
,Velvakanda‘: Eg hef verið að velta
því fyrir mér síðan bygging Hall-
grímskirkju fór að vera til umr. í
blöðunum, og þar á meðal í þín-
um dálkum, hvað margir pað
myndu vera meðal landsfólk; ins,
sern ekki hefðu eitthvað lær. af
íVh. á 6. síðui'