Alþýðublaðið - 13.11.1942, Blaðsíða 4

wYPmftwe
LauÐþegl skrifar am
Öfremdarðstandlð i 4t
taiitnn mjðlknrinnar.
F’bsttidagar 13, névember 19-lít,
Svásðliveri á fiiiiopa.
Útsöluverö á amerikckum vindlwogum mé eigi
vera hœrra en hér segir:
Lucky Strike
ilaleigh
‘ )ld GoW
Kool 1
Viceroy
Camel
Pall Mall
Utan Reykjavíkur og líafnarfjarðar má útaöluverfr-
iö vera 3% hærra en að íraman greinir, vegna flutn-
ingskostnaöar.
TÓBAKSMM'KASALA ff-ÍKISINS
Unglinga
waœtar «3»bkar fll aH teera blail®
til kanpenda á
Táogotu og PingMoltiö.
Litil hverfi. Qott kaup.
Alpýðnblaðil.
JémJ"
4401^
t? jii miwwmnmBaBtawrWMWMw>»nnm»n»mnmnmmmnwigi
20 stk. pk.
20 — —
20 — —
20 — —
20 — —
20 — —
20 — —
Kr. 2.10 pakkimi
— 2.10 —
— 2.10
— 2.10 —
— 2.10 —
— 2.10 —
— 2.40 —
4 .
Útr/laaðt: Alþýðatltfkkaxlini.
&ttst|éri: Stefáa rjetwrsson.
Hitetjóm og ftfgreiðela í Ai~
FýCuháalnu við Hverfisgötu.
• Stesur ritetjéiraar: 49®1 o*
4002.
Stmar afgreiSslu: 4ÖOC og
VerO f lausesölu 30 aura.
AlJjýOuííxentensiOjan hJt.
Br jpettð „viaslri-
steínas“ ?
SÍÐASTA umræðuefnið í
tmanna á ímteðal þessa dag-
maa er, eins og við er að búast
atjórnaimyndunin. Flestum er
|>að mikil forvitni, iivaða stjórn
arstefxia á að ríkja í ísienzku
þjóðfélagi næstu ár eftir tvenn-
air kosningar á einu ári, sem
•nokkuð hafa hreytt flokkaskip-
wn og atkvæðamagni flokkanna.
Þag er asgljóst, að enginn
einn flokkux getur nú myndað
stjórn án stuðnings eða
Mutleysis annarra flokka. Nú •
er því spuirningin sú: Hvaða
flokkar geta riáð satmkomiulagi
sán á málli?
Eins og áður hefir verið á bent
íhér í blaðinu, eru það einkum
ívæa: ieiðir, sem mönnum finn-
ast líklegar, og mest er rætt
!jum í blöðuna og samtölum
mianna á milli. Önnur er sú,
að Fírajmssókn og1 Sjáifstæðfcs-
flokkur takí þar aftur upp þráð-
inn sem þessir flokkar burfu
írn í vor: myndi .stjórn saman
og íhaldi fram þeirri stjórn-
smálastefnu, sean auðmanna- og
braskarakHkan í Reykjavík
xekur með stuðningi af turhalds-
sömustu aí'Ianna í Framsóknar-
flokknum. Það er stefna gerðar
dómsins, kaupkúgananna og
verðbólgunnar. — Ýmislegt
bendir tól, að allmargir í for-
ingjaMði beggja þessara flokka
kjósi þessa leið.
Hinsvegar er bent á svokall-
aða vinstri :leið. Er þá gert ráð
^yrij*, aðf Frafcnsókraarflflíkk.ux-
ann, Kammúnds'taflokkurinn og
Alþý ðuf lokkurinn korni sér sam
an um stjórn, Þeir Framsóknar-
mmn, sem gramastir eru íhald-
inu, bæði út af kjördæmamál-
inu og því, sð þeir sjálfir velt-
ust úr valdasessi, sem þeir geta
ekká unað við að sjá aðra í en
sjáli'a ság, — virðast vilja reyna
þessa leið. Kommúnistar geta
heldur ekki iþegar í upphafi tek-
i6 þvert fyiir sHka tilraun vegna
þess, að fjöldi hinna nýju kjós-
enda þeirra krefst þess nú af
þeim, að 'þeir láti eitthvað já-
kvætt, einhverjár umhætur
liggja eftir sig, enda sé timi *
til þess og það megi ekki drag-
ast lengur.
Alþýðuflokkurinn ihefir errn
sem komáð er farið sér hægt í
þessum umræðum. Hann hefir á-
stæðu til að fara varlega í þess-
urn málum og trúa hvorugum
vel. Hinsvegar gerir hann sér
það fyllilega ljóst, að heppilegt
væri, að stofna sanrikallaða
vinstri stjórn. ef hægt væri að
treysta því, að flokkar, sem að
henni stæðu færu ekká eftir því
toazisúska siðferði að gera samn
iraga með það fyrir augum að
avikja síðax það sem samið var
Jim.
Framsókraarmenn tala nu
einna mest um nauðsyn vinstri
eamvinnu Og virðast blöð þeirra
telja mikils virði, að úr þessu
geti orðið. En sé mönraum al-
vara msð slíkar fyrirætlanir,
verður þedm að vera það Ijóst,
að eitthyað verða þeir að vin»a
tii þests að hnndia þedm í fram-
VID erum orðnir svo vaná
vitleysum, launþegar þessa
bæjar, að okkur virðist eigin-
lega standa á sama orðið, hvort
eða hve xnákið mjólkin hækkar.
Við feaupum hana, af því að
ekki er í annað hús að venda,
eiiig og hann sagði karliran, sem
Ienti í glóðunum hjá þeint
'gamla.
En þegar ómögulegt er að fá
hana keypta fyrir !þetta offjár,
sem hún 'kostar, þá fer jafnvel
maldin að rjúka í logninu.
•— Fáir hafa víst skilið nauð-
syn iþess að hækka mjólkina
núna endilega, raema ef vera
kynni að Egill í Sigtúnum vilji
endilega standa við loforð þae,
sem hann er sagður hafa gefið
bændum Austanf jalls, að mjólk
in skyldi verða komán upp i
2,15 Hteriran fyrir áramót.
Ekki er vitað til þess að
grunnkaupshækkanir hafi att
sér stað að undanförrau, og axlra
sízt ætti það, þó skeð hefði.
að koma niður á bændum, því
þeir fá ekkert fólk, eftir því
sem Tímiran segir. —-
Samt framleiða þeir mjóik,
og nægjanlega handa bæjarbú- ■;
um (svona hér urn bil þó) að
því er séð verðux.
En þá er sá ljóður á, að hun
fæst aðjaiiras með höpþiuimi og
glöppum í mjólkurbúðunum og
þá á ólíklegustu timum dags-
ins.
Hvað er það, sem nú hcflr
hlaupið í vélarnar hjá blessuð-
um forstjóra Mjólkursamsöl-
unnar? Einu sánni var það þetta,
•svo var það hitt og nú þaxf
tharan senrailega að leggja höfuð-
ið í hleyti tií að uppgötva hvað
nú stendur í vegi fyir því, að
við getum fengið mjólkina okk-
ar, á ikx. 1,75 lítirinn svona
fyrir eða um hádegið, en eícki
um kvöldmatarleytið eða svo
eins og nú er!
Þegar svo við þetta bætist, að
í m‘Íó|kiUbúði<nium er rraanná
ekki svarag öðru en útursnún-
iragurn og loforðum um mjólk
einhverntíma í framtíðinrai, þá
er von, að jafravel fari að síga
kvæmd. Enginn flokkur
flýtir fyrir samvinrau við aðra
flokka með því að berja jafn-
framt fram þröng flokkssjónar-
mið sín, sem tilfinnanlegast
koma við aðra flokka og kjós-
endur þeirra.
Þá daga sem Tíminra talar
sem fjálglegast um samviranu
við verkamannaflokkana bregð-
ur hann einmitt við og lætur
hækka þá nauðsynjavöru, sem
neytendur bæjanna mega sízt
án vera, mjólkina, sem á hafði
orðið 400% hækkun síðan
fyrir stríð. Fyrir skömmu hafði
mjólkurlíterinn hækfeað upp í
kr. 1.50, og nú er honum í einu
vetfangi snarað upp í kr. 1.75.
Mjólkin. er sú raauðsynjavara,
sem sízt er afsakanlegt að okra
á. Slíkt athæfi er glæpsamlegt.
Reyrat er í lengstu íög að feaupa
mjólk harulá börnunum, þótt
binir fúllorðnu reyni að spara
við sig kjöt og aðra dýra mat-
vöru, sem efnahagur márgra
leyfír ekki að feaupa nerna sern
allra minnst af. Mjólkurokur
kemur því mjög tilfinraaralega
niður á neytendunum og hvað
anest þeim, sem erfiðast eiga
uppdráttar, hinum barramögu
fjölsíkyldum.
Svo óskaimmfeilia var þessi
brúnin á ofckur þó við séum
farnir að verða ýmsu vanir nú
til dags. Ég voraa að þetta sé
ekki akriennt, en í anraari þeirra
búoa ,sem. ég verzla ýmist við,
hefi ég orðið vair við megna
ókurteisi af hendi stúlknarana,
en í hinni eru stúlkurnar aftur
á móti hiraar kurteisustu og al-
mennilegustu.
Hvernig væri nú fyrix mann
nokkurn, stóran og stæðiiegan,
að nafni Egill og kenndur við
Sigtún, að koima til bæjarins,
vera um kyrrt eiras og vikutíma;
ganga um og kaupa mjólk,
mikla mjólk, í mjólfeurbúðum
bæjarins, og grafa fyrir rætur
þess ófremdarástands, sem ríkir
hér um úthlutun mjólkurinn-
ar? Ef hann væri nú svo hepp-
inn auk þess, að eiga lítið bam,
heilsulausa korau, í eða við
rúmið, og geta enga stúlku
feragið, hvað sem 1, boði er, til
heimilisverka, væri það auðvit-
•að ákjósanlegt, — fyrir pkkur,
sem þannig' er ástatt fyrir, —
en máske ekki alveg eins fyrir
hann! Væri slíkt feirðalag ólíkt
lærdómsríkara fyxir hajm. held-
ur en að koma, „eins og þjófur
úr heiðskíru lofti“ snögga ferð
hiragað, og fara aftur með aur-
ana úr vösum þrautpíndra lág-
launamanr.a. Þau ferðalög hans
minraa mig alltaf á þýzka þjóð- ,
sögu um þorp, sem álög djöfsa
hvíldu á. Hann kom þangað að
staðaldiri, mánaðaiilega og hafði
á brott með sér sálir tíu þorjis-
búa og brenndi eða eyðilagði
eigur þeirra. En þó vil ég taka
iþað fram, að verr gengur Agli
með sálirnar en hinum, því allt- •
ar ;|ekkar |þeámr (^am íylgja
Sigtúraa Agii að iraálum- í !her-
ferðum hans á hendur reyk-
vískum verkalýð og lauraastétt-
um.
Launþcgi.
GJaftr
til Kvennadeildnr Slysavarna-
félagsíns í Hafnarfirði. B.v. Sur-
prise kr.. 1525,00, b. v. Venus kr.
994,00, b.v. Júpiter kr. 544,00.
Beztu þakkir. — Gjaldkerinn.
rneiri hluta mjólkurverðlags-
nefndar til að fresta þessari á-
kvörðun, en það fékkst ekki,
svo mikil var ifergjan. Meira
að segja ílialdirau, sem hafði
þó „slegið Frarrasókn út“ í kjöt-
hækkanakapphlaupinu, vax ekkl
um þessa ráðstöfun.
Verkamiennirrair í Reykjavík,
láglauraamennimir og bam-
imörgu fjÖIskyildurnar, munu
áreiðanlega ekki verða fúsari
til þess, eftir þessa ráðstöfun,
að starfa með flokki, sem þanra-
ig kemux frarn, jafnframt því
sem haran talar fagurlega ram
samvinnu við verkairaanna-
flokkana.
Ef venulegur samvinnu'hugux
hefði verið fyrir hendi hjá
foringjum Fnamsóknarmarma,
hefðu þeir farið hægar í sak-
irnar. Þeim má vera ljóst, að
þeir, sem í .raun og sannleika
ctru fulltmar verkam. nraa og
iaunamanna geta aldrei staðið
að svona óskammfeilnum ráð-
stöfunum. Og 'þessi frekja Fram
sóknarmanna hlýtur að verða
ti.l 'þess, að menn dragi. það nú
t efa fremiur en áður hvort
þeim er nokkur alvara, þegar
TÍMARITIÐ HELGAFELL,
septemberheftið, sem er
nýútkoiraið, ihefir meðal margs
ahnars inni að halda mjög eftir-
tektarverða og umhragsunar-
verða smágrein eftir Gylfa Þ.
Gíslason. um ritfrelsið „undir
ráðstj,órn“. Grein þessi er skrif-
uð í tllefni af nokkrum orðum,
sem kommúnistixm Sverrir
Kristjánsson lét falla ixm sama
efni t næstsíðasta hefti tíma-
ritsins, þar sem viðurkennt var
að ritskoðun væri í ráðstjórnar-
ríkjunum á Rússlandi og „allt
prentað mál .... undir eftir-
liti hinnar opinberu ritvörzlu“,
eins kommúnisíanum þotti
fínna að orða það, „sem ihefir
fulltrúa í öllum útgáfufélög-
um“. Þetta reyndi hann að
réttlæta með því, að „ritvörzl-
unni“ væri ætlað „að afstýra
útgáfu gagnbyltingarsirmaðra
rita“. Um þetta fara Gylfa Þ.
Gíslasyni þannig orð:
„Ég fæ ekki séð, hvernig slikt
fær samrýmzt því, sem venjulega
er nefnt ritfrelsi, einkum og sér í
lagi, þegar það er algerlega á valdi
ritskoðunarinnar að ákveða, hvað
teljast skuli „gagnbyltingarsinn-
að“, enda virðist það ekki hafa
verið ótíðuxn breytingum undir-
orpið, hváð talið hefir verið því
markinu brennt.“
Því næst snýr Gylfi Þ.
Gíslason sér að þeirra afstööu,
sem kommiúnistar hafa tekið í
þehra málum, sem varða frelsi
ritöfunda hér á laradl og minn-
ist í því saxubandi með mjög
•athyglisvrrðum orðum á deilu.
rithöfunda og listamanna við
iraenntamálaráð, en eins og kuim
ugit er 'hafa kommúmstar haft j
sig mákið í frammi í 'þeirri cíeilu.
Gylfi skrifar:
„Undáníxnfið hafa veríð deilur
með Men.S'tamálaráðj og islenzkum
list&ioötmúro. og rithðfuradum. I
Ýmsir þeirra rithöfunda, sem nú
hefja hæst fána andlegs frelsis &
íslancli, hafa skrifað mikið um
Ráðstjórnarríkin, og ég hefi ekki
orðið var við, að þeir teldu þar
skorta á andlegt frelsi, þar á með-
al ritfrelsi, þótt þeim sé það vafa-
laust kunnugt, að „allt préntað mál
er undir eftirliti hinnar opinbem
rilvörz!u“. Þeir telja starfsbræður
sína í Rússlandi eiga við ritfrelsá
að búa, þótt útgáfa rita þeirra sé
háð eítirliti hins opinbera, en
myndu þeir telja sjálfa sig njóta
riífrelsis, ef útgáfa rita þeirra hér
væri sett undir eftirlit einhvers
opinbers aðilja, t. d,. Menntamála-
ráðs? Sumir kynnu að álíta, að
eftir ánægju þeirra að dæma með
skipun þessara mála í Rússlandi
mundu þeir ekkert hafa vi ðslíkt
að athuga, jafnvel fagna því og
telja írelsi sitt jafnmikið eftir sem
áður og kannske meira að segja
álíta það hafa aukizt. En mér
íinnst þó afstaða þeii'ra til afskipta
róðsins af málefnum listamanna og
rithöfunda fremur benda til þesa,
að þeir myndu ekki sætta sig við
slíkt, heldur taka upp skelegga
baráttu fyrir ritírelsi á íslandi og
mótmæla öllum afskintum hins op-
inbera af útgáfu proataðs máls, þar
eð slíkt samnemist ekki ri.tfrel3-
inu. En hví gera þeir ekki sömut
kröfur fyrir hönd rú-sneskra stétt-
arbræðra .sinna? G iur það verið,
að það sé ekki ritfrelsið I sjálfu.
sér, sem þeim er annt um, heldur
sitt eigið ritfrelsi, og er „ritfrelsið"
þá frelst fyrir suma, en aðra ekki?
Eða er merkingu hugtaksins rit-
frelsi ör nur í Rússlandl er. á Is-
landi? Fyrst þeir eru forrnrelend-
vu> hvors tveggja „ritfrelsisins", við
hvorri tegurdinni, þeirri rúss-
nesku eða þeirri íslenzku, skyldu
menn eiga að húast, ef þeir fengju
völd í menningarmálum þjóðar-
innar?
Deila listamaiwanna óg i'iýhölV
vrutíauna við Menntamálartó er
fw*. & a sm.
þeir tala um vánstxi samvinnu
Vilja 'beir efeká heldur íhaldið,
raúólkurhæfekun, afí thaldið t cítir allt seman?
vildi jaínvej dra§a wr berani. * ***
Stjórnin hafði leitazt við að fá