Alþýðublaðið - 21.11.1942, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐfD
Langardagnr 21. nóv. 1942»
fUjrijðttblaúÍð
Úteeíaodl: Alþrðoflokknrino.
itttstjöri: Steíán Pjetarason.
KUtstJórn og afcreiðsla 1 AV-
|>ý@uhúslnu viö Kverfisgötu.
Símar ritstjórnar: 4001 og
4002.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4600.
VerS í latisasölu 80 aura
AlþýSuprentsmiSj an h.f.
Forsetabjorið
á alþingi.
Alþýðuflokkurinn
má vel una við hin ó-
væntu úrslit forsetakosning-
anna á alþingi í fyrradag. For-
seti sameinaðs þings var val-
inn úr hópi hans. Og þingið og
þjóðin má einnig vel við það
val una. Því að fáir munu bera
brigður á, að Haraldur Guð-
mimdsson sé í tölu þeirra þing-
manna, sem bezt eru til þess
fallnir, að skipa þennan virð-
ingarsess, enda hefir hann gert
það árum saman mcð miklum
sóma.
Engu að síður blöskra mönn-
um þau tílindu ‘hjaðningavíg
milli tveggja fjölmennustu
flokka þingsins, SjáKstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins, sem urðu því valdandi, að
fámenni'sti flokkurinn, Alþýðu
flokkurinn, fékk forseta sam-
einaðs þings kjörinn úr sínum
hópi, en annar fjölmennasti
* flokkurinn, Framsóknarflokk-
urinn, hinsvegar engan forseta.
Og því neyðarlegri finnst mönn
tim þessi útkoma vera fyrir
Framsóknarflokkinn, sem upp-
tökin átti að refskákinni um
forsetakjörið, að það er einmitt
hann, sem síðustu árin hefir
beitt sér fyrir því að forseta-
sæti þingsins yrði^ skipuð með
fullu samkomúlagi flokkanna
þarmig, að þeim ytrði skipt á
milli þeirra eftir þingmanna-
fjölda, og öll togstreita um þau
þar með útilokuð. En slík venja
hefir fyrir löngu verið tekin
upp annarsstaðar á Norðurlönd
nm, þar sem stjórnmálamenn-
ing er komin á ólíkt hærra stig
en hjá okkur.
Það haí'ði líka talast svo til
milli flokkanna hér, að forseta-
sætum þingsins skýldi í þetta
sirm skipt á milli þeirra allra,
eftir stærð, þannig, að Sjálf-
stæðiáflokkuri nn fengi forsæti
sameinaðs þings, Framsóknar-
flokkurinn forsæti neðri eild-
ar, Kommúnistaflokkurinn for-
sæti efri deildar, Alþýðuflokk-
urinn fyrsta varaforseta bæði í
sameinuðu þingi og neðri deild,
S j álfstæðisflokkurinn fyrsta
varaforseta í efri deild og svo
framvegis. Allir flokkarnir
höfðu ijáð sig reiðubúna til
þess, að ,?ætta sig við slíka skip-
un. Og mun þessu samkemulagi
ekki aðeins það hafa vakað fyr-
ir flokkunum, að slíkt fyrir-
komulag væri réttlátast og bezt
til frambúðar eins og reynslan
he+'ír r.ýnt annarsstaðar á Norð-
urlóndum, heldur og að það
vær. heppilega.:t fyrir þá sjálfa,
að gefa almenningsálitinu eng-
an höggstað á sér með einhliða
bandalagi cm forsetakjörið
meðan það er' me’ð öllu óráðið,
hvernig fer um stjórnarmýnd-
un.
En á síðustu stundu ratif
Framsóknarflokktxrirm þetta
samomulag. Svo mikill er of-
stopi hans í illdeilunum við
Sjálfstæðisflokkinn að hann
vann það til að ríía niður sitt
eigið verk á undanfðrnum ár-
urn til þess að geta svalað sér
, Iðnverkamaður um:
YfirklAr „félap“ Bjta.
-----------
IÞJÓÐVILJANUM 30. okt.
s. 1. birtist yfirklórsgrein
frá félaga Birni um Iðju-samn-
inginn.
Sem vænta 'máfcti, byggir
Bjöm alla málsvörn sína fyrir
hneykslissamningniHn á því að
vitna í gamla samninginn, en
gengur hins vegar fram hjá því,
að gamli samningurinn vair bú-
inn að vera dauður bókstafur í
8—10 mánuði, þegar nýi samn-
ingurinn var gerður, eins og ég
tók fram í grein minni. Fólkið
sjálft var búið með baráttu
sinni að hækka kaupið um 50
—60% frá gamla samningnum.
Þannig varu stúlkur almennt
ráðnar í verksmiðjur í júlímán-
uði fyrir kr. 165,00—175,00
gmnnlaun, sem hækkaði upp í
kr. 200,00 í grunnlaun að 3
mánuðum liðnum, og er það 50
—60% hærra en gamli samn-
ingurinn.
Dæmi vom til þess, að nýi
samningurinn væri • 20—25 %
lægri heldur en greitt kaup.
Það er því staðreynd, að félagi
Björn lækkaði kaup allra þeirra,
sem réðu sig eftir gildistöku
samningsins, um 20—30%. Það
er ekki honum að þakka, þótt
veirksmiðj.ufólkið neitaði að
vinna fyrir samninginn og eyði-
legði hann þar með í byrjun.
Þá fullyrðir félagi Björn, að
ákvæðið um það, að reka beri
úr Iðju alla þá, sem ekki vinna
hjá meðlimum F. í. I., sé gamalt
í samningnum. Ný ákvæði í
samningnum eru þessi: „Félag
ísd. iðnrekenda ábyrgist f. >h.
meðlima sinna bætur þær, sem
verksmiðjufólk kann að eiga
lögum samkvæmt vegna þess, að
ákvæðum greinar þessarar um
uppsagnarfrest hefir ekki verið
gætt. Á sama hátt ábyrgist Iðja,
félag verksmiðjufólks, bætur
þær, sem meðimir F. í. I. kurina
að eiga á hendur verksmiðju-
fólki sínu lögum samkvæmt
vegna þess, að það hefir ekki
gætt ákvæðanna um uppsagnar-
frestinn." „Iðja, félag verk-
smiðjufólks, lýsir því yfir, að
hún lofar að stuðla að því eftir
mættí, að meðlimir hennar vinni
eingöngu hjá iðnrekendum inn-
an F. í. I., og enn fremur að
beita áhrifum sínum til þess, að
ekki sé vakin óánægja meðal
verksmiðjufólks um samning
þennan, meðan á samningstíma-
bilinu stendur.“
Hvers vegna þurfti að setja
þessi ákvæði inn í samninginn,
ef þau eða önnur slík voru þar
fyrir? En með ákvæðum þess-
um hefir félagi Björn bundið
Iðju 'býsna þunga fjárhagslega
bagga, ef iðnrekendur krefjast
þess, að Iðja standi við þau, því
Aritað er, að uppsagnarákvæðin
hafa verið illa haldin og verða
það allt af eins og eðlilegt er.
Meg þessum ákvæðuni er Iðja
gerð að fylgihnetti F. í. I. Deyi
F. í. I. er Iðja samningsbundin
til þess að gefa einnig upp önd-
ina, en færi svo, sem margt
bendir til, má vænta þess, ,að
félagi Björn fari í scmu grcf og
félagið, sem hann fórnaði fyrir
hagsmuni atvinnurekenda-
valdsins.
Félagi Björn vitnar í ummæli
í Alþýðuhlaðinu frá 15. jan.
1941, þaa’ sem rætt er um samn-
ingirai, sem þá var endurnýjað-
uir að mestu cSbreyttur, eftir
tapað verkfall. Hin tilvitnuðu
ummæli Alþýðublaðsins eru
eftirfarandi: „Félag verksmiðju-
á au,v;tæðmgnum. Yið hinu
hefir hann máske ekki búizt, að
I það inyndi verða til þess, að
■hann íengi engan forseta kjör-
inn úr sínum hóp sjálfur. En
þannig er kaldhæðni lífsins,
einnig stjórnmálalífsins.
fólks unir vel við þessi úrslit.
Það hefir eins og sjómennirnir
torotið „prinsip CIaesseris“. —
„Þegar á það er litið, hve til-
tölulega ungt félag Iðja er, má
vel una iþessém úrslitum — enda
er formaður þess, Runólfur Pét-
ursson, viðurkenndur dugnaðar-
maður og framsýnn í verkalýðs-
málum.“
Hluíverk Alþýðublaðsins í
verkalýðsmálum hefir ávali
verið það, að telja kjark I
verkainenn, þegar á móti hefir
'blásið, eins og þegar verkföll
hafa tapazt, og ber að skilja
ummæili blaðsins í því Ijósi.
Hlutverk Þjóðviljans er þvert
á móiti allt annað, eins og sést á
ummælum hans um samninginn
sem Sjómannafélag Reykjavík-
ur gerði í haust, þar sem ókunn-
ugir hlutú að álykta af ummæl-
um blaðsins, að sjómenn hefðu
tapað deilunni, þrótt fyrir það,
að sá samningur var glæsileg-
asti kjarasamningur, sem gerð-
ur h-éfir verið.
Má ég nú spyrja þig, félagi
Björn? Var þér kunnugit um
það, hvaða kaup iðnverkafólk
hafði, þegar þú gerðir samning-
inn? Gerðir þú það af ráðnum
huga, að lækka kaup allra, sem
ráða sig eftir miðjan ágúst., um
20—30%, eða var það af ein-
skærurn asnaskap og meðal ann-
ars vegna þess, að þú athugaðir
ekki að kynna þcr, hvaða kaup
við höfum skapað okkur sjálf?
Ég trúi félaga Birni, þegar
'hann segir, að af 345 manns,
sem vinna í verksmiðjum hafi
213 hæsta kaup og 47 næst
hæsta kaup, en ég vil gjarnan
fá að vita,. 'hver er starfsaldur
þessa fólks ’hjá f;/ir irtæk.junum.
Sannleikurinn er sá, að nú þég-
ar er nýi samnngurirm orðinn
dauður bókstafur eins og sá
gamli var orðinn, og iðnrekend-
ur greiða fólki sínu hresta kaup
eftir 3—6 mánaða starf. Lægsta
kaup samkvæmt samningnnm
hefir enginn, sem ráða vill fólk.
Þeir, sem reyna að fara eftir
samningnum, eonx með öllu
fólkslausir.
Vill félagi Bjön upplýsa um
meðal starfsaldur fólks í eftir-
höldum verksmiðjum og hvaða
kaup er greitt þar: Hanrpiðjan,
Niðursuðuverksmiðja S. í. F.
Dósaveirksmiðjan, Magni h/f.,
Harpa, Litir & Lökk, Veiðar-
færagerðin, Vinnufatagerðin o.
fl.?
Hvers vegna gerði félagi
Björn samninginn, ef ekki af
þjónkun við atvinnurekenda-
valdið, sem hann ávalt skríður
og hefir skriðið fyrir? Þegar iðn
.rekendur gerðu samninginn, þá
vissu þeir vel, að ekki var hægt
að ráða fólk samkvæmt honum,
enda reyndu þeir það ekki,
nema mjög skamma sitund. En
hitt vissu þeir, að samnlngurinn
braut niður um stundarsakir
baráttu fólksins sjálfs fyrír
bættum kjörum, og að hægt var
að halda fólki dálítið á hæsta
kaupi samningsins, sem er þó
smánarlega lágt, og að samning-
urinn yrði þannig þeim til
stuðnings í baráttu þeixra á
móti kjaírabótum fólksins. Þetta
v.ssi félagi Björn líks, en hvers
vegna samdi hara þá? Ekki fyr-
ir okkur, iðnverlcafólk.
Sarnkvæmt samningnum er
greitt sama kaup fyrir eftir-
vinnu og næturv., þegar una-
ið ar í vöktum. Það er gaimalt
ákrræði; en ekki er vitað, að fé-
lagi. Björn hafi gert nei na ti.l-
raun til þess að íá því breytt.
Þegar stúlkurnar hætta að
vinna á nóttunni, er bráðnauð-
synlegt, að þær séu keyrðar
hieim vegna áffásarhættu á göt-
unni. Ekkert fékkst félagi Bjöm
um það við samningsborðið.
Ágætt sfeinhús
við Miðbæinn til sölu nú pegar. í húsinu er laus
stór ibúð, ennfreraur söiubúð og iðnaðarpiáss. —
Upplýsingar gefur.
Ounnmr Þorst 2Ínss»n hrm. — Sírai 1535.
ÚTGERÐARNENSI!
fyrirligglandlK easkai*
flskiliænr. §
Jónsson & Júliusson,
{ earðsirsitrœtt 2. Sitni E48®,
1
Enginn kaffitími er greiddur
Hvar er fordæmi fyrir því ann-
affs staðar? Engin lenging á
sumarfríi eða veikindadögum
fákkst og engin almenn fríðindi.
Við erum samningsbundin tii
þess að vinna allan 1. desember.
2. ágúst þurfum við ekki að
vinna, en við missum kaup, ef
við vinnum ekki.
Nú hefir félagi Björn leitaS
til dómstólanna um þao,. hvort
hann sc* mesti verkalýðssvikari
ó íslandi. Vel má svo fara, að úr
hópi komimánista finnist eini-
hver honum fremri, og ann ég
félaga Bimí þeirra málaioka
vel, ef það skyldi upplýsast.
Iðmerkamaður.
||/| ENN furðair mjög á því
■“ hverni£f forsetakjörið á
Alþingi fór í fyrradag. Almennt
var áiitið, að flokkarnir mundu
sjá sóhia sinn í því að koma á
samkomislagi sín á milli um
þessar kosnimgar. Morgunblað-
ið segir í gær:
„Það hafði orðið samkomulag
milli þingfiokkanna allra hvernig
haga skyldi forsetakjörinu. Skyldu
allir flokkar fá hluideilcl í forseí-
um, eftir styrkleika hvers um sig.
Þar sem Sjálfstæðisflokkurinn er
fjölmennastur skyidi hann fá for-
seta sameinaðs þings, Framsókn
forseta neðri cieildar, Sósíalista-
flolckurinn forseta efri deildar og
Alþýðuflokkurinn varaforseto
. sameinaðs þings. Þannig var fullt
samltomulag um forsetana og einn-
ig um varaforsetana. Skyldu
þessar virðingarstöður skiptast
milli flokkanna allra.“
En alþingi fékk fulla vitneskjm
um, að Framsókn er hin sama og'
áður. Hún hefir ekkert lært og
engu gleymt. Hún hefir allt á
hornum sér, og á meðan er ekki
von að neinn nenni við hana a®
tala. Hitt skeytir hún ekki um,
þótt vandamáiin bíði óleyst m. a.
fyrir þetta stirðlyndi hennar.“
>M
Alþingi, sem inú cr nýbyrj-
iS virðist loga í óiiriði og ósarn-
komujagi. aðallega miJli stærstu
stjórnmáíaflokkánna tveggja.
Viðræður miíli þ rirra á þing-
fundum hafa verið mjög óþvega
ar, og virðist útlit samvinnu-
grundvö'llur vera þar fyrir
hendi um ríkisstjórm. Sama úlf-
úðin andar frá hverri línu £
blöðum þessara flokka.
*
Vísir sendir t. d. Framsókn-
anr.annirrn tóninn í gær:
En sem kunnugt er varð ekki
þessi skipun á. Framsóknar-
flokkurinn skaust úr leik, kaus
Harald Guðmumdsson með Al-
þýðuflokknum, algerlega óvænt
tií þess að rjúfa samkomulagið.
A Iþýðuflokkurinn þer að sjálf-
sögðu fullt traust til Haralds,
því að enginn þeirra, sem nú
sitja á þingi, munu íærari til
þess að gegna þessari virðing-
arstöðu. En þessi niðurstaða
gerði óneitanlega strik í ireikn-
ingimn , :í þingstöilum, og AI-
þýöuflókknum datt auðvitað
ekki í hug að taka tillits til
bessa í kosningum armarra
forseta. s
Morgunblaðið heldur élram: I
„Aucjvitað ætliAist F.rumsól-.til ,
'þess. að Alþýðuf! r.kurirn nrc: ' " j
eitthvaö fyr * . essa óvæntu "h j
stoð. En bað fó.r i . nnsn veg. Á1
þýðuflokkurc r; I.élt ' öllu sam-
komulagið, serr. /rart hrfði verið.
Varð því afleiðii:;'n sú af svilra-
brögðum Framsc. ir, að hún fékk
i;»gah fórsetanr. hvorki aðalfor-
seta né vax*aforseta.
Framsóknarmenrt voru skómm-
ustulegir eftir þessa útreið, en þeir
höfðu fyllilega til hennar unnið.
Ilér hlaut Frarnsókn verðskuldaða
refsingu fyrir fyrstu svikin.
„Fraxnsóknarmenn hafa mjög
haft orð á því, að við íslendingar
værum undir smásjá tveggja stör-
velda, cg eftir því bæri okkur að
haga allri daglegri breytm. Nú er
það út af fyrir sig hlá'iegt, og
sýnlr fullan veiklcika, að miða
breýtriina við það eitt, hvort efíir
henni verði. .tékið áf annarlegum
þjóðum .eða ekkt. Sé breytnin góð,
getur ekkei-t verið við hana að at-
huga, hver sem í hlut á. En þetta
sýnir aðéins minnimáttarkennd
þessara rriaiiaá. Þó eru aðrir eigin-
léikar enn leiðari, en ollu ö'ðru
frekar stirigur menningarsköi'tur-
irm í augun. Menn, sem finna veik-
lei/ka sinn í daglegri breytni, fyll-
ast oft slíkurn ofstcpa oa ffekju
áð við þá *r vart maelandi. 'g
menn hliðra beinlínis hjá-þvf.
£í'íkt stafcr af meririingafskorti.
Fyrstc umræðurnar á alþingi
voru nxótaðar af ] essum eigi.nleik-
um, sem eru að v roa eins :onar
skjáldármerld Frémsóknar, að
sjálfsögðx á táknrænan hátt.“
Þetta er tónninn í sfcærstu
■st j • ■ nmálaflokkunum, sem
báðir 'haf> skrafað um samstarf,
og megr. báðir vita það vel, að
undir þcim er mest komið
'hversu 'feff um stjórn landsins
næstu ártrin.