Alþýðublaðið - 29.11.1942, Síða 5

Saiutmadag'ur 29. aóvember 1M2.
M*&wmy*m8L
ÞAÐ VAB kyrlátan septem-
foerdag árið 1898, sem Par-
isarbiwr frétta, að Alberto
Santos-Dumont, auðugi, ungi
ungi Brazilíumaðurinn, sem
átti hei-mia iun 'þær mtmdir í
Parísaxborg, ætiaði að fljúga
yíir Parísarborg í „iloftskipi.11
Beyndir loftbelgjasérfræðing
ar böfðu sagt þessum fífldjarfa
lofteiglingamanni, iað hann
anyndi engu fyr týna en 'lifinu,
ef Sbaarn reyndi að nota gasvél
í lofti. En íhann ihafði gert til-
raunir og- komzt að þeirri nið
urstöðu, að gasvél var engu síð-
uir nothæf í lofti en á jörðu
náðri. Sérfræðingarnir sögðu
honum, að það myndi kvikna í
vatnsefhinu, sem væri í belgn-
um og thann myndi standa í
Ijósum iloga. En santœ-Dumont
áleít annað.
Hann lýsti því yfir, að hann
myndi leggja af stað frá dýra-
garðinum, einum aðalstöðvun-
•fim í París. 'Frammi fyrir gap-
andi 'mannfjölda klifraði hann
upp í „flugbíi“ sinn.
— Leysið iandfestar! hróp-
aði hann. Mannfjöldinn hörfaði
aftur á bak og Santos-Dumont
Kir. 1 sveif upp í loftið.
Maounirm flýgur! Mann-
fjöldinn hr ópaði og grót. Þetta
var í fyrsta skipti, sem nokk-
ur hafði séð mann stýra sér um
loftiö. Allt í emu nrópaði lítil
teipa. —* Vélin er brotin.
Og það var satt. I>of'tdælan
hafði bilað og eftir. andartak
myndi flugvélin falla til jarð-
ar. Santos-Dumfout var nú yfir
velli, þar sem drengir voru að
feáka sér mieð flugdireka.
— Grípið landfestina, hróp-
4aði hann -til drengjanna — og
hlaupig með liana á móti vind-
inum, eins og iþið séuð með flug
dreka. Drengimir gerðu iþetta
og'vindurinn lyfti loftfiarinu til
flugs á ný. —* Þairnig var mér
•bjargað í fyrsta sinn, sagði
hann.
En íhaiin hafði flogið. Og
hann hafði ekki þurft ag fleygja
út kjölfestu, eins og þeir, sem
hófu sig til flugs í loftbelgjum.
Santos-Dumont, fyrsti maður
inn, sem hóf sig til flugs með
gaskrafti, var lítið yfir hunör-
að pund iað þyngd. Og þó hafði
þessi litli rnaður, jafnvel áður
ten hann hóf sig til flugs verið
orðinn ihetja í París.
Metorðagjamar mæður höfðu
látið sig dreyma um, að dætur
BÍiiar ækju með honum úti í
skógunum. Hinir frægu íþrótta-
menn í íþróttafélögunum báru
mikla virðingu fyrir honum
sakir dirfsku hans. Hann var
hinn mesti heimsmaður, en þó
tilgerðarlaus og bljúgur sem
bam. Harin vann allan morgun-
inn á skyrtuuni í vélaverkstæði
sínu ,en svo gat hann komið
til hádegisverðar með háan hatt
og hvíta bringu í dýrasta veit-
ingahús borgarinnar.
iÞegar han.n ætlaði að komast
að naun um, hvernig hann iþyldi
loftslagið, fór hann uþp. á Mont
Blanc. í fyrsta skipti, sem hann
fór upp í loftbelg, hafði hann
meö sér kjúldinga, kalda steik,
kampavín og ýmislegt fleiri
lostæta rétti, sem hiann Iborðaðd
n kiiðinni upp.
1 :m bjó til minnsta loft-
hr&g, sem nokkru sinni hafði
verið smíðaður ,,Rrasiliu“ og
■þegar hann koin niður, eftir
að haía reynt lcftfarið, ók hann
itil Parísar í vagmnum sinum
og- haíði lof thélginn í aftursæt-
inu.
Þegar Santos-Dumont vann
tyrsta. eigur sánn, var haim að
•eins '25 ára g;amaU. Hann var
íæddiur í Braziliu árið 1873,
einn af tíu bömum kaffktór-
framleiðanda. Á kaffiekru föð-
ur íhans voru nctaðar beztu vél-
ar 'þeirra tárna, og þar gat dreng
trrinn fbngið ' tækiiæri tíl að
þróa vélfræðigáfu sína. En
wtundum íeat hann upp í him-
ininn jyfcý KaMfomiu. Eltir af
ifflhn -•■‘Cik.i ílesið skáldsö-gnr
býggði 'haha' ÍSÍ-
Kvikmyndastjarna og flugmenn.
_______,____ ^ ....—j_____ __ «-saSÉ
Myndin sýnir Judy tiariand, fiina vinsælu kvikmyndaleikkonu vera að heilsa 2 brezkum
flugmönnum, sem voru í erindagerðum í Bandaríkjunum og staddir voru á hinum fræga
sfeemmtistað Bendaríkjahermanna, Door Canteen í New York, þár sem margar frægar
kvikmyndastjömur og listamenn skemmta.
Saratos~Diiinoiftt
Faðir fluglistarinriar.

belgi og lét eig dreymia um skip,
sem hægt væri að sigla á um
Joftið.
í háskólanum í Rio de Jan-
eirQ fékk hann verðlaun. Þá
sendi faðir ihans hann til París-
■ar til þess að læra loftsiglinga-
fræði, en þar hafði tækni kom-
izt á hæst stig.
En sér til mikillar imdrunar
ikomst Santos-Dumont þó &ð því
að þótt til væru inargir flug-
foelgir í París, var þar enginn,
sem liægt var að stýra. G-ufu-
loftfar Giff.ards og nafmagns-
loftfar Renarels höfðu reynst
óheppileg. f»að hafði kviknað í
ioftfari Wolferts og hann hafði
farizt.
En ei að sáður hóf Santos-
Dumont tilraunir, sem færðu
honum loks sigurinn heim árið
1898, þegar hann flaug frá
dýragarSmum. En nú langaði
’hann til þess að fljtúga um-
hverfis Eiffelturninn og til St.
Cloud á hálftíma.
Þann 8. ágúst 1901 flaug
hann frá lendingarE-taðnum til
turnsins á níu mínútum. Það
leit út, serrn fiann ætlaði að
sigra. En um .leið og ihann þom
að tur ninum lenti kaðall í skrúf
unni og flugvélin ibarst imdan
vindi og féll loks niður á hús-
þak. Það heyrðist hvellur og
Ælugvéiini og Santos-Dumont
uxfu í reykjarsvælu.
Slökkviliðsioennirnir í París
arborg ílýttu sér upp á þakið
og fundu flugmanninn, þar
sem hann hékk í gluggakarmi
hundrað fet frá jorðu.
S-ama kvöld lét iiaim hefja
smíði á sjötta loftfari sínu4 og
eftir mánuð var hnun loomimn
á flug aftur og st\.. ði ad tirru-
inum. Stór mannfjöldi var sam-
ai.kominn til þc-ss að borf á
haim. Eins og fyrr kéit ricip
fens stöðugri stefnu. íiiiah fór
umhverfis turnimi og tn aka til
lerdingarsta'ðarins. Nú hafði
hann unnið verðlaunin og hann
iddpti þeim milli aðistoðax-
•anna sinna og fátælrlingar. aa
í París.
Næst byggði hann sér verk-
■stæði í einr|.í útbprg ^Parísar,
\\y.t 'iSMðaþi^liann- þr'iii loftför,
í viðbót. En til þess að sýna, að
flugfexðir yrðu eftirleiðis hluti
af daglegu lífi, datt honum í
hup að fijúga til Chaps Elysées
og lenda við dymar á eftirlætis
kaffihúsinu sínu.
Menn, sem áttu þá heima í
París, murrn eftir honum enn
þá, 'þegar hann kom fljúgandi
á kvöldin til iraffiliússins síns
og þeir sáu tolika á ljósin uppi
í loftinu. Þegar Frakklands-
fcrseti horfði á hersveitir Frakk
lands Bastilludaginn, sveif
Santos-Dumont yfir hersveitim
um og slaaut heiðursskotum.
Eitt sinn kviknaði í loftfari
hans, Þegar hann var á heimleið
frá Auteuil. Hann lét 'vélina
stýra sér sjálfa meðan hann
klifraði fram í og slökkti eld-
inn með hatíinum sínum. Slik-
ar hæfctuferðir juku mjög á
frægð hans.
Einu sinnm, þegar Englending
ar og Ameríkumenn voru að
keppa í polo, sendi harm stúlku
eina upp á flugfari
— Stýröu til polovallarins,
sagði lnann. — Ég ætla að hjóla
þangað og taka á móti þér.
Taktu í 'þennan enda, ef þú verð
ur hrædd. Ef líður yfir þig,
kemurðu illa niður, en þú drep-
ur þig ekiá.
Ungu stúlkunni var ekki
hætt við rfirliði. Hún hóf sig
tiil flugs og sveif yfir flugvöll-
inn. — Þarna er Santos-Du
mont enn á ný, sagði fólkið. En
það var efcki San,tos, heldur
hin yndiil.ega ungfrú Aida de
Acbs'a. Hún lenti heilu og
höldr- og fór að h rfa á. kapp-
feikimi og að því :okr fór hún
aftur til Neuilly, en Parásarbú-
ar störðu a.f u. tdi
Santos-Dumon t var ásakaður
fyrir as hafa leyft ungri stúiku
að leggja sig í þvílíka hættu. —
En þetta er af!s ‘kki hættulegt,
sagði 'hann. — Það er svo auð-
velt a..", fljúga, að það getur
hver skólastúika geri.
AJberto San'toti-Dumont var
40 árum á und-in síreu mtíma.
'En lofitför fens voru enn þú
iful.lkomin. Það vir aðeins
P aö fljúga þahu-.-þghi.
■ Jifeíi;'"ÉotIK fenn #8 smi&á iivig
vél, sem var þyngri. en loftið.
Árið 1906 sýndi fenn í fyrsta
skipti flug í slíkri vél og árið
1909 setti bann hraðamet er
hann flaug 59Jú málu á klukku-
stund
; Þetta var síðasti sigur hans.
Árið 1909 var fluglistin komin
úr höndum uppfinningarmann-
anna og í hendur vélfræðinga
verkfræðinga. Þá fór hraða- og
verðlaimakeppni að verða aðal-
atriðið og það fyrirleit hinn
tigni Brazitíumaður. Hann dró
sig í hlé.
Santos-Dumont áleit, ag upp
finning sín myndi gera styrjald
ir svo hræðilegar, að menn
imyndu teggja þær niður. Og
iþegar fyrri heimsstyrjöldin
skall á, varð hann fyrir hræði-
legum vonbrigðum. Hann lok-
aði sig inn í 'höll sinni nálægt
Paris og átti þar í miklu hugar-
stríði. Skeliingu lostinn Iþóttist
hann sannfærður um, að allar
hörmungar stríðsins væru sér
ag kerrna og hann bæri ábyrgð
á 'þeím.
Á árunum eftir stríðið varð
sérhvert flugslysí til þess að
sannfæra hann um, að iiann
hefði leitt bölvun yíir mann-
kynið. Þegar bann kom heim til
Brasilíu 1928 féll Condorflug-
vél, sem flogið hafði á móti
skipinu, í höfnina í Rio og á-
höfnin fórst. Santos-Dumont
var við staddur jarðarförina,
en lokaði sig því næst inni £
gistihúsherbergi sínu dögum
saman. Skömmu seinna reyndi
hann að fyrirfara sér. Eftir það
urðu vinir hans og ættingjar að
gæta hans vandlega.
Árið 1932 varð uppreisn í Sao
Panto, og Santas Dumont sá á
ihláum himni föðurlands síns
hinar stórfenglegu eyðilegging-
arvélar, sem hann hafði fengið
hugmyndina að, daginn sem
hann flaug umhverfis Eiffel-
tuminn.
Nú orðið eru áhrif Santos-
Dúmonts orðin mjög útbreidd.
En hörmulegt er það, að höf-
undur fluglistarinnar skyldi
ekki'geta séð næsta þátt risa-
vaxnar farþega- og flutninga-
flugvélar — loftleiðir, sem
tengja þjóðir og lönd saman. —
Gegnum gtyrjaldarskýin hillir
undir hinn nýja heim, sem
Santos-Dumont dreymdi um.
S
Ungur sjómaður skrifar um „kojur“ og „plássleysi“»
stýrimenn og „koju£‘-gjald. — Og ég geri mínar at-
hugasemdir. — Nokkur orð um bækur, og kona, sem
er að Iiugsa um lisiir og listaverk. — Ég skora á ykkur
— í alvöru!
JÓMAÐUR út á landi skrif-
eftirfarandi bréf
ar mcr
um .farþegana og rúmið í strand-
ferðaskipiiinum. „Síðast fór ég
í harast til Reykjavíkur með, Esj-
uani. Það var orðið alveg fullt af
fólki með Esjunni, þegar hún kom
til Norðfjarðar. Eg fór samt um
horð og hætíi á það, að fara pláss-
laiis suður. Svo var lagt af stað.
Næsfmn allir, sem fóru frá Norð-
firði, voru xsiássiausir. Þar á með-
al kvenfólk. Þegar til Ilornaijarð
ar kom, hitti ég stúlku, sem
hafði einu sinni verið á Norðfirði.
Eg kynntist heani þarna af tilvilj-
un. Þegar við höfðam íalsð sam-
an u.»n ftaginn og veginn, óarst tal
ið aí pilássieysinu. Mún spyr mig
þá meðal annars, hvorí ég >é
plásslaus, og kvað ég svo versri
„SEE4NA spui’Si ég hana hvort
henni væri ekki sama, ,þó ég ie,- ~i
mig í kojuna hennar á daginn. —.
Hún kvað þaö velkomið. Svo fór
ég,í kojuna hennar um kl. 2 þenn-
an dag. Rétt áður en við lögðuri
af stað frá Hornafirði, kom stýri
maður inn í kleíann, sem ég sva !
í. Hann fletti tjaldinu frá koj •
unni og segir: ,,Nú, og hér er -;.. l
maður.“ Síðan Kpyr haren hv»a" eé
skrifaður fyrir kojuani, cg 3«gi ég
.hopum, að það sé stúll..a,,;1
„segir hann, „þér ver31'i bkígá
fyrir kojuna." Eg borgaði refja-
laust. hetta fannst mér samt rtiik-
il ósvífni.*1
„ÞARNA SEI.TJR hann sama
sem tveimur sömú kojuna. í neðri
kojunni (þetta var hákoja) Iá
einnig maðui’, en ekki lagði stýri-
maðurinn í liann. Hann hefir séð
það, að honum rar óhætt að krefja
mig um fullt gjald, (sem sé 2.
pláss í stað 3.). Eg var nógu ung-
ur (aðeins (13 ára) og ólíklegt að
ég notaði munninn mikið. E'*
maðiu’imx var fullorðinn og ht T.i
kannske getað notað munninn. Eg
sanr-færðist um það síðar meir, aS
ekki dugir annað en að vera nógu
„kaftfor11 og ósvífinn á móti.
svona mönnum. Þetta sannfærðist
ég um eftir að hafa talað vi5
mann, sem var þarna með og hafði
hér um bil orðið fyrir sömu út-
reið. Þessi maður sagði mér, a5
stýrimaðurinn h^.di komið og
heimtað fargjaldið. En hann bara
„brúkaði kjaft“ víS hann, og viö
bað sljákkaði í stýrimanninmn.**.
v.ÞEXTA EE ósvífni, og ættt
slíkt ekki að þelckjast á íslenzk-
um skipum. Mér íinnst ekkert, þó
að við karlmennirnir yrðum fyrip
þessu, (þó enginn ætti auðvitað
að verða fytír því), en það tekur;
Vtb. á «. sáSu,