Alþýðublaðið - 29.11.1942, Blaðsíða 6

p
s
V
V
s
s
s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s'
s
s
X
s
s
s
s
s
s
s
s
*
s
s
s
s
s
s
V
V
; s
Tilkynnlng til kaupenda
Vegna sívaxandi kostnaðar við útgáfu blaðsins af
völdum dýrtíðarinnar, sér útgáfustjórnin sér ekki
annað fært, en að hækka verð þess nú ura mán-
aðarmótin um 1 krónu á mánuði. Lausasöluverðið
verður 40 aurar. Væntir hún þesa, að kaupendur
blaðsins taki hækkun þessari með skilningi, enda
er hún gerð af fullri nauðskn og er löngu siðar
á ferðirini, en þurft hefði.
Útgáfast|órnin.

Skagfirðingafélagið í Reykjauík
heldur skemmtifund að Hótei Borg íimrotudaginn
3. desember klukkan 8.30, ■ins&h.
Til skemmtanar verðurs 'tste'áí-
Pálmi Hannesson rektor: Erindi með skuggfám.
Guðm. G. Hagalin: Upplestur. snU
Magnús Sölvason: Einsöngur. '"’-jJOtt-
Dansað til kl. 2. Aðgöngumiðar i „Flóru“ og Sölti-
turninum, ða ,h
tÍtVÁ-.
Stjjórnin. ,; Ut
' i
X
s
s
s
s
s
V
s
S;
"s
s
s
s
s
V
s
s
s
s
s
s
j,
s
s
V
s
í
s
s
s
s
's
s
V
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
/út yfir allt, þegar kvénfólkið
yerður fyrir þessu líka. Mér finnst
að það ætti að banna að taka fl.
fólk en rúm er fyrir í kojum. Eða
M, et þessu vaéri ekki hægt að
koma við, að láta það fölk ekki
borga fullt gjald, sem ekki hefði
pláss, þó það fengi að liggja í
koju kunningja á daginn. Fólk,
scm er plásslaust er farið með
eins og skdpnur. Það er vaþla
hægt að segja annað. Þáð verður
útundan með allan mat og þvíum-
Ííkt. Það reynir að hola sér niður
í lestunum og víðar. Af þessu leið-
ir oft, að fólkið veikist. Ég sá
meira að segja í framlestinni á
Esju, konu, sem hafði búið um sig
þar. Hún var með lítið bam hjá
éér. Það er blátt áfram glæpur, að
Iáta slíkt og þvílíkt eiga sér stað.“
EG BIRTI ÞETTA bréf að sjálf-
sögðu, þó að ég sé ekki í að öllu
leyti sammála því. Skipsmennirn-
ir á Esju eru viðurkenndir sóma-
menn, kurteisir og. áreiðanlegir
Og ég þekki þann stýrimann,
sem bréfritarinn á við. Það er ekki
faægt að hafa aðrar reglur um
þetta en lýst hefir verið -— og þó
; skapar það stundum óréttlæti. —
Það mun skipaútgerðarfélögum
vera jafn vel ljóst, og mér og
sjómanninum.
ÞAÐ er bókstaflega ekki hægt
að neita um dekkpláss. Við erum
fátækir að skipakosti — og ef
þetta yrði gert, þá hygg ég að þeir,
sem fyrir því stæðu, fengju mörg
óþvegin orð að heyra. Eg vona að
ungi maðurinn skilji þetta og samr
færist um það, þegar hann fer að
atthuga málið.
POTTBROTA-HAJLLUR skrifar
eftirfarandi pistil: „Eg þarf að.
senda honúm kveðjú þessum,
„Bæjarbúa,“ sem er að tala um
bókmenntir í dálkum þínum 17:
nóvember, og hallar mjög á sög-
una Nana eftir franska stórskáldið
Bmile Zola, Hvílík fjarstæða, að
eetía sér að halda fram þeirri
skoðun, að bækur, sem skrifaðar
eru um glæpi, getí ekki verið
klassiskar! Er ekki Glaepur og
refBing eftir Dostojevski klassigk
toók?“
JKR EKKI ,Upp við fossa,‘ eftir
Þorgils Gjallanda klassisk bók?
f>«ð þarf ekM lengra til að leita
«0 klassiskri bók um glæpi, en að
aeilast í „Nana“ eftir Zola,! Sú bók
«r klassisk og ^llúr sá bálkur. —:
gem hún er tekin úr.“
„HVAÐ er það, sem menti vilja
sjá í bókum? Jú, lífið skoðáð með
rósrauðum gleraugum! En hvað
gagnar það eingöngu? Rósiaúður
litur er ágætur innan uni' feg^sam-,
an ■ við. En látum oss rtffeðtáka
nokkrar Vídalínspostillúr, rínn-
lendar og /útlendar, svnná ; til
bragðaukningar; smekksterkju
viljum vér haía! Vér viljuVn að
skrifað sé um helgi lífsins og feg-
urð. En vér viljum líka hafa hór-
dóm og svívirðingar, á meðan
menn gleyma þvf ekki ótilneydd-
ir sjálfir.“
„ „ÁRNÝ“ er um þessar mundir
að hugsa um listir og listaverk.
Svona fer hún að því: „Mér kem-
ur í hug lítið nafnorð í kvenkyni.
Hljómlaust er það að mestu, en
myndað af þremur samhljólðum
og einum raddstaf. Þetta er orðið
„list.“ Þegar eitthvað þykir rísa
hátt, að gildi eða gæðurn, er þetta
orð sett sem forskeyti framan við
annað nafnorð og þá haft i eignar-
arfalli fieirtölu.”
„VER SEGJUM, að eitt og ann-
að sé listaverk, en þó er engin
vissa fyrir, áð hluturinn sé góð-
ur og gildur; harin getur oft
reynst hjórii og hégómi, þegar á
hann er reynt. Þegar ég kaupi
hlut og horium er lýst þannig, að'
hann sé „alveg lista,“ þá trúi ég
því mátulega. Þá fer ég með hlut-
irin til frú Reynslu og bið hana að
gegnlýsa hann. Svör hennar um
hlutina, hvort þeir eru lifandi eða
dauðir, eru í öllum tiifellum sann
leikurinn sjálfur.“ ,
GLEVMIÐ EKKI að fylgjast
með störfum 8 manna nefndarinn-
ar. ,■ Það ríður á því, að þið öll
kynnið ykkur skilyrði flokkanna
fyrir því, að taka á sig ábyrð á
lausn hinna hættulegu vanda-
mála. Kennið stjórnmálaleiðtog-
unum, að meta hæfni ykkar til að
skilja málin. Sumir þeirra trúa
bókstaflega á loddarakúinstir og
blekkingar. Nú veltur allt á ykk-
ur, ekki stjórnmálaforingjunum.
Þið eigið að vera samvizka þjóð-
arinnar hvar í flokki, sem þið
standið.
ÞAÐ verður hægt, að sjá það
næstu daga hverjir eru heiðar-
legir í stjórftinálábaráttunm. Þið
verðiff að kyrina ykkur málin og
dæma síðan. Eg er éfeki að segja
ykkur fyrir úin skoðaftir. En' ég
' tréysti því. að þið kunnið að dæma.
Ef ég gerði það ékki, þá gæti ég
ekk’i' héldúr vérið lýðfæffissinni.'
. Hanxes á horrilúu.. .
ALÞYÐUBU&IÐ
JMl A «. aðfa.
gagnvart ken njsetmngum og
kröfusm trúarbragðanna.
Trúmálin urðu mér ótrúlega
fljótt mikið og beiniínis kvelj-
andi viðfangsefni. Fyrir sér-
stök atvik ias ég alla biblíuna
innan tíu ára aldurs, og þar
fann ég þegar furðu margt, sem
vakti hjá mér ugg og undrun.
Það var nú orðbragðið. Þama
var sumstaðar þannig orðum
hagað ,að undarlegt mátti heita :
í heilagri bók. Og sumt það, sem
guð Gyðinga hafði tekið sér
fyrir ihendúr eða .heilagir menn
látið sér sæma að biðja harin að !
gera fyrir sigl'Já, þetta var það,
sem var irnér í fyrstu umhugs-
unar- og áhyggjuefni. En brátt
uxðu það önnur atriði, sem
dxógu að.^ér athyglina. Sá guð,
sem ég kynntist í Gamla-Testa
mentinu, sendi son sinn í heim-
inn til iþess að allir yrðu hólpn-
ir. Það var nú svo. En gat það
átt sér stáð, að sá, sem jafn-
vel lifði eins og Kristur hafði
boðið, færi í hinn vonda staðinn,
ef ihann gæti ekki öðlazt hina
eina sönnu trú, og var svo
nokkur sanngirni í því,.'að sá,
yrði hólpinn, sem lifði illu líf-
erni, en iðraðist á banadægri
Nei, þetta var ekkert réttlæti.
Og svo greip ég dauðahaldi í
iþá hugsun, að allt væri undir
pví feomið að lifa eftir boði
Krists. Ég ásetti mér þetta,
reyndi aftur og aftur. Niður-
staðánj vafftð aulðvitað súa* «5 :
mér væri þetta ómögulegt, Og,
hvað þá? Ég fór að gefa meiri
gaum að hugsunarhætti og
breytni fullorðna fólksins, og ég
tók að spyrja ýihissa spurn-
inga, sem ég hélt, að mér væri
óhætt að bera upp, an,þess að
fðlkið grunaði, hvað mér byggi
í brjósti. Og nú opnuðust augu
riaín fyrir atriði, sem ég íiefi
jafriún síðan gefið nánar gætur:
Gildi sjálfsblekingarinnar fyrir
fjölda fólks á ölíum aldxi. .
Eri ég varð að koraast að ein-
hvörri jákyæðri niðurstöðu, og
niðurstaða mín yarð sú, að það,
sem aÍM. væri undir komið, væri
vilji mannanna til ihiins góða,
hvað sem liði ölium hugmynd-
um og kennxsetningum um hin
æðstu völd. Svo lá það beint
við að athuga hvatir manna
til orða og verka, leitast við að
fyigja hverj.u einu til síns upp-
hafs, greina satt frá lognu,
heilbrigt frá sjúku. Og þegar
svo er komið, verður þá ekki
flestum fyrir að fleygja frá sér
þeirri mælistiku, sem þeim
hefir verið fengin í hend-
ur nxeð þumlungum eða senti-
metrum viðurkenndra lögmála?
Ég samdi sögur á þessum ár-
um, og þær voru vaxnar upp
úr þeim jarðvegi, sem hér
hefir verið lýst, viðfangsefniri
líf fólksins í kringum mig og
þau vandamál, sem ég varð
sjálfur við að glíma. En ég
skráði ekki þessar sögur. Til
þess gafst mér ekki tóm, og
ég fann, að mig brast getu.
Þegar ég reyndi að skrifa,
vorú orðin eitthvað svo fátæk-
leg, frásögnin hlálega f jarri því,
sem fyrxr xnér vakti. Ég tét mér
svo nægja að ihugsa atburðina,
skrifa nöfn allra persónanna og
heitin á köflunum, og teikna af-
ar klaufalegar myiftdir af bæj-
um og sveitum, þar sem sögurn-
ar gerðust.
Én þegar ég var þrettáxx ára,
ilá ég þunga legu, og enginn
ætlaði mér láf. Þá er mér fór
að batxxa, kvað læknirmn upp
þann úrskurð, að ég mætti alls
ekki stunda nám á næsta vetri
rifg ekkf; v»rirua fnein ákveð/Ln
skyldustörf. Og nú sökkti ég
mér niður í lestur og skriítir.
Frá því úrix haustið og til jóla
skrifaði ég skáldsögu, sem var
á íjórða hundrað skrifáðar síð-
ur. Svo var lækniririn sóttur
til sjúMings' á heimilinu, og
i og uerk hans.
hann skipaði að senda mig þeg-
ar í stað í kaupstað, þar mundi
ég dragast inn í strákasoll og
því mundi ég haía betra af en að
sitja við skriftir. Hin langa sága
er týnd, enda gerði ég mér alls
ekki hugmyridir um það, að hún
væri prenithæf. Og það leið
lángur tími, þangað til ég sett-
ist á ný við sagnagerð. svo að
nokkru næmi, því að nú flutt-
ust foreldrar mínir frá Lokin-
hömrum ,og ég var árum saman
við sjómennsku og nám. Það
voru ár volks og herkju, en
h'ka æfintýra og draumóra. Þá
er ég dvaldi hér í Reykjavík
við nám og. blaðamennsku, var
hér margt skáldhneigðra *
manna utari af landsbyggðinrii.
Það var mikið lesið af skáldrit-
um, mikið hugsað óg talað um
skáidskap og mikig ort laf ljóð-
um. Stundum var vakáð heilar
nætur og rædd hugðarefni —
op- síðári unnið að deginum. Við
félagarriir svifum flestir á rós-
rauðum skýjum rómantiskrar
Ihrifni ög (felldum þaðan tár
niður á hina jarðbundnu rneö-
bræður okkar, sem sumir
hreyttu þá úr sér ónotum. Þeir
köllúðu hinar skæru „tára-
þerlur“ okkar grátljóð, hinir
vanlþakk'hVtu Mammonsþrælar!
, . En einn góðan veðui'dag
■hrapaði ég til jarðar, og sjá:
Þegar óg litaðist um, var ég
staddur í heimahögum, og þar
var þá sitthvað að sjá og heyra,
rétt eins og á bernskuárunum.
Já, þetta var eins og að vakna
af di-aumi. Og það sem ég sá:
Fól það ekki í sér nokkuð mikið
af hinum sameiginlegu vanda-
málum allra manna, hvar sem
þeir eru fæddir á þessari jörð?
Jú. mér virtist það, og nú hófst
ég handa á nýjan leik og fannst
mér ganga lítið eitt betur en áð-
ur fyrr, hafði eitthvað lært. En
þið, sem hafið hlustað á mig í
■ kvöld og einnig lesið sögur
mínar, þið munuð geta rakið
frá þeim ærið marga þræði
forms, viðfangsefna oa- viðhorfa
til þess umhverfis og þeirra á-
hrifa. sem ég reyndi áðan að
gera í fáum orðum grein fyrir.
En hvernig stendur svo á löng
uft skáldsins til iað skapa skáld-
Jvierk ? Éþ| !get! a-xtö/l4tta!ð ekki
gert neina fullnægjandi eðá
algiídá 'gréin fyrir því máli. Eri
allir finna hjá sér að einhverju
leyti þörf fyrir að gera sér
þess grein, hvernig er varið
tengsluim þeirra við tilveruna
og viðhorfunum við hennar
miklu vandamálum og allir
ménn munu einnig bera í
brjósti þrá til lífsfylling.ar,
lífsnautnar. Skáldin ©iga ef til
vill þessa þörf og þrá í ríkará
mæli en flestir aðrir. Og nú
vík ég að sagnaskáldinu sér-
staklega, en verð þá auðvitað
að miða fyrst og fremst vig mig
sjálfah. Sagnaskáldið teflir
fram persónum o^ skapar þeim
örlög. Þessar persónur eru að
npkkru ileyiti orðn-^r til eftir
fyrirmyndum, orðnar til með
hliðsjón af mönnum, sem skáld-
ið hefir kynnzt eða heyrt frá
sagt, en minnsta kosti flestar af
þeim sögupersónum mínum,
sem sannasitar munu virðast og
um leið sérstæðastar — munu
að miklu 'leyti orðnar til úr þátt
um, sem em allríkir í mínu
eigin eðli. Svo er um Kristrúnu
í Hamravik, Gunnar á Máfa-
bergi, skipstjórann i sögurxni
Mannleg náttúra, Bjorn'gamla
í Vogum og jafnvel móðxxrina í
sögunni Móður ibarnanna, svo
að ég riefni nokkur dæmi. Við
sköpun persónanna og örlaga
þeirra skýrast lífsviðhorfin fyr-
• ir sjálfum höfundinum, og lífs-
reynsla bans og lifsfylling
eykst við að lifa harma þeirra
og gleði, töp iþeirra og sigra. Og
takist Köfundinum að blósfa lífs
anda í það fólk, sem hanri 'skap-
ar, á lesandinn emnig .að .geta
SouiHÍagUr 29. nóvember 1942,
1
Leikkonan og
hlútverkið.
’.Hs
Leikkonan Marie McDonald í
Hollywood lítur ýfir hlutverk-
ið, áður en hún fer. inn á leik-
sviðið.
auðgazt af kynningu við það, ef
ekki ber þá hæðxíf mjög ólikrar
aðstöðu, kredda eða fordóxna á
milli háns. óg höfúndar. -
En þá er þeiss ériri ógetið,
hvérnig sagan veíðortil,hvernig
höfundurinn og lífið sjálft hjálp
ast þar að, — og . . . og lenda
í andstöðu anniað veifið, hyernig
er varið þrautum höfundar í
barátturíni við formið — og o.
s. frv. ■■ ■ ■" ’ '■ ''■
Svo að lokum þetta éitt": áf
öllu því margvislega, séni' er
ósagt um éfnið Höfu ndurinh ag
verk hans:
Það er von mín; að eirimitt
með því að skrifa iramvégLs -L
eins óg hingað til — aðexris aí
innri þörf, fái ég sagt. eða blás-
ið lífi í eittbvað það, sem styrki
Jíftaug andlegrar heilbrigði : í
þessu landi. '
Guðm. Gíslasóri Ilagalín.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN?
Frh. áf 4. síðú.'
eri ákváðu jafnframt að gefa allán
hagnað af skemmtuninni til barria
sjúkrahúss þess, sem Hririguririn
vinnur nú fyrir. Gerðu þeir þetta
með öllu óbeðnir af stjörn Hririgs-
ins, sem yfirleitt hafði engiri af-
skipti af má’linu önnur en þau, að
féiagið mat þessa vinsemd frá
hendi hinna brezku manria, ■ í
* • •
Blaðið lítur svo á, að með þessu
sé á engan hátt stofnað til óeðli-
legrar kynningar við hið erlenda
setulið, og hefir ávallt trúað því
að menning meginþorra þjóðar-
innar væri það mikil, að merin
gætu sér að skaðlausu horft á er-
lenda list. Út frá því augnamiði
einu var um þettá rétt hér, en
engum öðrum viðhorfum bland-.
að þar iim í. Væri þeim sæmra
kommúnistunum við Þjóðviljann,
að spara stóru orðin með því að
frá upphafi hefir íslenzkra hags-
muna verið gætt hér í blaðinu út
frá íslenzkum sjónarhól, en ekki
vegria aðfenginna tilfinninga frá er
lendum öfgastefnum“.
Kanpi gull
Luig hs»sta 'verfli.
Sigurpér,
Haftiantrsetí