Alþýðublaðið - 01.12.1942, Blaðsíða 4

ÚtfrefKAdÍ:
Ettstjwi: Stcfiii Pjetassson.
aitstjóm og afgreiðsla í At
þýRabúsims við Hverflsgðto.
GUmar riístjömar: 4901 eg
4902.
SÍEoar Mtgi'eifíslu: 4900 eg
4908.
Veirð í lausaaðSu 30 awra.
AíSþýÖuprentsmiðjaa hJt.
MYelÉsdagnrinB.
NÚ er fyrsti desemiber, af.
mæ'li íslenzks fnliveldis.
Hátíðaihöld fara fram víða um
land, og alvarlega hugsandi
tnénn. reyna að meta það nieð
aér, foversu nú -horfi um íslenzkt
•jálfstæði og framtíð þess.
Það er sízt að furða, þótt
mleiri uggur hafi ibúið í torjóstum
jnargra Islendinga nú undanfar-
ið en vant er, þegar þeir hugsa
um þessi efni. Síðari árin hefir
ógiftusamlega horft fyrir sjálf-
stæði smáþjóðanna. Á megin-
landi Evrópu hefir hver smá-
iþjóðin á fætur annarri verið
kúguð undir ok nazismans,
svipt frelsi, sjáKstæði og eign-
lim. Ekkért tillit hefir verið
•tekð til sögulegra réttinda og
þjóðemis, Ímefarétturinn, afi
hins sterkari, hefir ráðið lögum
og lofum skilyrðislaust.
Það er því sázt sð furða, iþótt
hundrað þúsund manna iþjóð
ayrzt í Atlantshafí, vonlaus og
fátæik, hafi haft ástæöu til að
ófctast um örlög sán. Nú getur
ekki fjarlægðin verndað oss,
eirts og svo oft áður.
ovo fór, að íslenzka þjóðin
varð að nokkru 'leyti fyrir af-
ileiðingum strfðsins eins og bú-
ast mátti við. Erlendur her hefir
lengi dvalizt hér í landinu, og
Iþótt landið hafi ekki bemiinis
orðð styrjaldarvettvangur, hefir
sjómannastéttin orðið fyrir
mildum blóðtökutrn, og óvina-
flugvélar hafa svaimað hér yfir
og látið skeyti sín falla.
En hiutskipti vort hefir þó
orðið ólíkt hetra en hinna ó-
gæfusömu smáþjóða á megin-
landi Evrópu. Þau herveldi, sem
hér haía haft her, hafa virt
sjálfstæði þjóöarinna'r, og engin
ástæða er <til að efast um, að lof-
orð þeirra um að hverfa héðan
sneð allt sitt Ii3 að stx-íðinu
loknu, verði haldin. Þjóðin líöur
engan skort, atvinnan er nóg,
peningaveltan mikil.
Enn er hildarleikurinn ekki
útMjáður. En imdir þeim úrslifí-
txm er íramtíð hinna smærri
Iþjóða koxnin, ekki síður íslenzku
þjóðarinnar en annarra. En eng.
írx ás!tæða er til að vei'a svart-
sýnn. Trúin á sigur dýðræðis-
rílíjarma fer sízt dofnandi, og er
þ'rf síður en svo dimœara yfir
þessu fullveldisafmæli íslend-
inga en tvö síðustu árin.
En hvernig er þá ástandið í
íslenzkum innanríkismálum
þennan 1. dezember?
Það er bví miður ekki eins
^læsilegt og æskilegt hefði ver-
1 Þótt oss sé nú meiri þörf en
íiokkru sinni fyxr á samstarfi o r
r.ntnJmg iþjóð'irinnar til þess að
- - sa úr vandamáiununt, s‘ Sva
tíðarflóöið o. s. írv., er á-
;.;itandið svo á sjálfu alþingi, að
i-ilt. logar í ófriði miUi flokk-
xtma., einkum tveggja hinna
rstu. Erfiðlega horfir um
n(yndun ríkisstjornar, sem er
þo fyi'sta skílyrðxð til rösklegra
átxtka.
H ærn fyx'sta desember i þjóð-
fc að «fla vilja sinn til htss að
varðveita sjálföfáeði sitt og ©fla
•íjimhxig smr..
m-
ALHYPUBUUIIP
Þriðjudagttf 1. desember 1942.
Finnur Jónsson:
Hvenæi verðor ðjrtiðin stððvnð?
.........
Þrir flokkar hafa lýst yfir svipaðri stefnu.
En hver er stefna Sjálfstæöisflokksins ?
I.
HVAÐ er um nýja stjóm-
armyndun?11 „Hvenær
verður dýrtíðin. stöðvuð?“
spyrja allir landsménn þessa
dagana. Og svarið er hið sama:
„Enn er allt í óvissu, enginn veit
hvað við tekur.“
Átta manna nefndin situr enn
að stöifum, og sannast að segja
hafa störf hennar ekki verið
rekin af neinum dugnaði, mema
ef vera skyldi í vikunni sem leið
Fundir hennar hafa verfð bæði
strjálir og stuttir, og lítill grund_
völlur veriö fyrfr störfum þess-
arar nefndar, fyrr en nú, að þrír
flokkar, Alþýðuflokkurinn,
Framsóknarfiokkurinn og Só-
síalistaflokkurinn, hafa hver um
sig lagt fram sína stefnuskrá til
úrlausnar vandamálunum. Sjálf
stæðisflokkurinn á alþingi hefir
ekkext lagt itil málanna, svo vit-
að sé. Hins vegar eru blöð haxxs
hiyrjuð að ræða um það aí
miklum fjálgleik, að „flobks-
hagsmutiir" og „flokkssjónar-
<mið“ verði að víkja fyrir aL
þjóðarheill. i !
Engiiin vafi er á því, að hver
hinna þriggja stjórnmálaflokka,
sem lagt hefir fram tillögur um
lausn vandamálanna, heldur því
fram, að sínar tiliögur miði að
alþjóðarheill, enda eru þær í
'böfuðatriðum hinar sörniu. En
hvað fyrir Sjálfstæðisflokknum
vakir, veit enginn enn þá. Ætlar
bann, einn stjórnmálaflokkanna
að slá 'skjaldfborg urn stríðsgióð.
ann og verjast þess, á meðan
■hann getur, að honum verði var.
ið til almenningsheilla til þess
að halda dýrtíðinni í skefjum?
Verða flokkshagsmunir for.
göngumanna Sjálfstæðisfokks-
ins settir ofar alþjóðarheill, þeg-
ar til úrslita dregur, alveg exns
og verið hefir, þrátt fyrir hin
fögru loforö?
Það væri raunalegt, ef Sjálf-
stæðisflokkxirinn hefði ekkert
lært af reynslu undanfarins
tíma. Dæmin ættu þó að vera
nógu augljós, hverjum þéim,
sem ann haf og sjálfstæði þjóð-
arinnar. Og mönnum verður á
að spyrja: Er ekk r.óg .að vera
komjinn fram á yztu snös og
horfa ofan í hyldýpið? Þurfum
við að hrapa fram af til þess að
læra að vinna saman?
II.
Þegar gengislögin voru sett
árið 1939 var ekki annað vitað,
en að almennt hrun atvinnu-
veganna væri fram undan. Þá
var bundizt samtökum til þess
að hindra hrunið. Dýrtíðinni var
baldið ú skefjum, fyrst framxan
af, svo að gengislækkunarinnar
gætti ekki nema að nokkru leyti.
En svo breyttist áscandið. í stað
atvinnuleysis ikom óvenjuleg
eftirspurn eftir vinnuafli. I stað
öhemrjumarkaðsvandræða og
verðfialls, seldust flestar vörúx
háu verði. Stríðsgróðinn flæddi
yfir landiö’, og jafnframt misstu
menn sjcnaT á þeirri pxauðsyn,
að stjórna landinu af réttsýni,
seap allir sáu meðan illa gekk.
Velgengnin hafði hlindað menn.
AIþýðu'cIokkurinn varaði
kröituglega við þessari stjórnar-
stef Blöð hans og ráðherra
í ri 'tjóminni kröfðust þess,
að h/ruðin yi-oi stöðvufi og
stríí'-gpóSiim. tékixm í ahnenn-
ingsþaxiir. En allt kom fyrir
ekki. Sjálfstæðisflokkurinn
— okki isjður í sölum alþingis
én an-ars staðar.
neitaði öllum aðgerðum til þess
að stöðva dýrtíðarflóðið, og
Framsóknarfl. hélt fram ein-
hliða stéttarsjónarmiði um
hækkun landbúnaðarafurða, en
gekkst jafnframt fyrir löggjöf
um að lögbinda kaupið.
Á þessu fékkst emgin leiðrétt-
ing. Samstarfsfíokkar Alþýðu-
flokksins í ríkisstjórninnx sinntu
engu kröfum hans um að halda
niðri dýrtíðinn og taka stríðs-
gróðann til almenningsþarfa.
Flokkshagsmunir og stéttarsjón-
armið þeirra voru höfð ofar al-
þjóðarheill, og til þess að kóróna
þessa stefnu sína settu þeir
gerðardómslc gin.
Þá , rauf Alþýðuf lokkurinn
þjóðstjórnina og tók upp harða
andstö'ðu gegn henni og geióar-
dómslögunum. Áramgurinn varð
tvennar kosningar. Hið óheilla-
vænlega samstarf 'Sjálfstæðis-
flokksins og Framsóknarflokks-
ins rofnaði einnig. Þjóðin hefir
'kveðið upp sinn dóm. Sam.eigin-
leg stefna þessara flokba í dýr-
tíðarmálunum beið ósigur, og
till.ögur þær, sem áður getur
uan, frá þremur s'tjórmnála-
flokkum miða að því, afí ný
stefna sé tekin upp í þessum
málum. Haunar sama stefnan og
Aliþýðuflokkurinn hefir alltaf
haldið fram.
IH.
Þar sean alkunnu.gt er, aö Al-
þýðuflokkurinn rauf samistarfið
í þjóðstjórninni vegna þess, að
ekki fékkst framgengt réttmæt-
um og sjálfsögðum ráostöfunum
gegn d.ýrtíðinni og stríðsgiróð-
anum, er næsta hjákátlegt aí
málgagni Sósíalistaflokksins að
álasa Alþýðuflokknum. fyrir þag
að hafa ekki fengið þessnm ráð.
stöfunum framgengt. Hvernig
gat Alþýðuflokkuxirm í miklum
minnihluta’gert þetta? Og hvað
gat hann annað gert en að rjúfa
samvinnuna og krefjast kosn-
inga?
N'ú halda bæði Sósíalista-
flokkurinn og Framsóknarflokk.
urinn fram söarfu stefnu og AL
iþýðuflokkurinn í dýrtíðar og
verzlunarmálum, og báðir vilja,
eins og AiLþýðufíokkurinn hefir
oft haldið fram, taka stríðsgróð-
ann í almenninigsþarfir.
Stefnubreyting Framsóknar-
flokksins hefir orðið upp úr
kosningunum, og ef hún er al-
varlega meint, virðist enginn á
greiningur vera í höfuðatriðum
milli þessai’a þriggja flokka um
hvag gera skuli. Þar er ekkert
Ibil, sem ekki ætti afi vera auð-
velt að brúa, ef hugur fylgir
'irjáli, hjá þessum ílokkum.
Yfirlýst höfuðstefna þessara
þriggja flokka er að taka stríðs-
gróðann til almenningsþarfa og
berjast gegn vaxandi dýrtíð og
atvinnuleysi, með heill alþjóðar,
en ekki örfárra stríðsgróða-
manna fyrir augum.
Margir munu efast um ein-
lægni Sósíalistaflokksins í þessu
má’’ og búast við að hann muni
vilja viðhalda glundroðanum til
•þess að unuirbúa byltingarhug
maii' a. En enginn vai'i er á því,
•?8 allur fjöldinn af fcjóse - dum
1 iþessa flokks heimtar franv
'kvæmdii' og gerir sig ekki á-
nægðan með slagorðin, tóm.
Reynsian inusýr.a, hvort
meira œí s:n öfgrrnar eða um-
hyggjan fynr hag kjósendanna
og að óreyndu er ógætilegt að
fella inn iþetta dóm fyrirfram.
'Þá.mun mcirgum þykja valt
eð freysta Framsókn, að feng-
•' i. u Æyfrflú.''úr. þjóðstjóriiinrú,
en ekki er ósennilegt, að ástand-
ið í ilandinu hafi sannf ært marga
í þeim flokki um, að vandamáL
in verða ekki leyst, svo Vél fari,
í samvinnu við S jálfstæðisflokk-
inn, að minnsta ‘kosti ekki ein-
samlan.
Um Alþýðuflokkinn er það
kunnuigt, að hamn heldur stefnu
sinni i þessum málum óbreyttri
og hlýtur að vera þess viðbúinn
að fylgja henni fram.
En hvar stendur Sjálfstæöis-
fiokkurinn? Ætlar hann 'þvert
ofan í vilja mikils þorra sinna
kjósenda að halda áfram að.
gerðaleysi sínu í dýrfcíðaxmál-
unum og heimta síðan fórnir af
hinum vinnandi stéttum, þegar
allt er komið 'í strand, með slag-
orðum og kröfumi um að „setja
stéttar og flokkshagsmuni of.
ar alþjóðarheiir1, eigandi þar
5HIPAUTCERÐ

23
„Eidborg
.44
S Vörumóttaka til Norðfjarðar,^
'Djúpuvíkur, Hóhníavíkxir ogS
Borðeyrar á rnorgun
(miðvikudag.)
Sigríöur“
_ I
$ Vörumóttaka til Hvamms-
^tanga, Blönduóss og S'kaga-^
ý strantí ar til hádegis á morg. S
S xxn (miðvikudag) ^
s ^
með við, að fáurn stríðsgx'óða-
mönnum sé hlíft á kostnað
fjöldans? Þetta mun koma í
iljós innan skamlms, en iþolin.
mæði alls þorra manna er alveg
á iþrotuxn, svo hcllast mun að
láta efeki lengi bíða úrslitanna.
Fixmur Jónsson.
ÞJÓÐÓLF, blað Árna frá
Múla, hryllir mjög við
þeirri tillögu Alþýðuflokksins,
sem Framsókn og kommúnistar
hafa síðan tekið undir, að ríkis-
verzlun verði sett á stofn. Árni
skrifar langa grein í blað sitt í
gær og atyrðxr Sjálfstæðisflokk-
inn mjög fyrir það, að kveða
þennan ósóma ekki niður þeg-
ar í stað.
Þar segir:
„Varla er það hending ein, að
Alþýðublaðið, Þjóðviljinn og Tím-
inn skyldu öll birta skilyrði sín
sama daginn. eÞssir flokkar hafa
átt í allmiklu makki undaníarið
um „vinstri“ stjórn undir Frarn-
sóknarforystu. Eðlilegast hefði
verið, að sá flokkur, seni fer með
stjórn lahdsins, hefði orðið fyrstur
til að leggja fram tillögur sínar.
Þeir, sem með völdin íara, vita
gerst hvar skórinn kreppir, og
ættu því að vare nærfærnastir um
það, sem gera þarf.
Sjálfstæðismenn hafa • látið
mjög vel af úrslitum kosning-
anna. Morgunblaðið hefir ekki
farið neitt dult með það, liveæ
hafa mundi forystuna í þjóðmál-
unum, þetta nýbyrjaða kjörtíma-
bil.
Skömmu fyrir kosningar var
gríðarmikil fyrirsögn í blaðinu:
„Sjálf^tæðismenn ráða stefn-
unni næsta kjörtímabil.“
.Siáifstæðisflakkurinn hefir
aldrci opinberlega afneitað ein-
stakiingsfrelsi og atvinnufrolsi,
sem grundvelli stefnuskrár sinn-
ar. Hins vegar kom það fram í
umræðunum um frystihússmálið,
að einstakir áhrifamenn flokks-
ins, eru síðui' en svo fráhveríir
þjóðnýtmgu.. Morgunblaðið, sem
gefið er út af ýmsum þekk.tustu
kaupsýslumönnum bæjarins, gei‘3i,
að því sinni, þjóðnýtingarmálstað-
inn að sínurn. Gæti þtsð bent til
þess, að sumir af einarðslegus* u
forvígismönnum einkaframtaksins
væru farnir að ringlast í sinni
pólitíslxu barnatrú. Vísir var á önd-
verðum meið og barðist .skörulegs
gegn þjóðnýtingu.“
Morgunþlfiið minnist á
stjómarn-y; c urx í ,Reykjavíku.'>
bxúfvihúL;j'-.-‘wdaginn Qg,:v|k»
ur að stefnuskránum, sem hin-
ir þrír flokkarnir hafa lagt
fram, og virðist ekkert sérstak-
lega hrifið af þeim.
Þar segir:
„Hér ræður það mestu, hvort
forráðamenn flokkanna haía
vilja til samstarfs eða eigi og hvort
þeim finnst ástæða til að leggja
áherzlu á að leysa vandamál þjóð-
arinnar.
Mest er það aðkallandi, að leysa
dýrtíðarmálin, sem eigi verða
leyst, nema með öruggu samstarfi
flokka. En auk þess mega menn
ekki gleyma því, að í herteknu
landi bera alltaf mörg vandaulál
að höndum, er leysa þarf viðstöðu
laust.
Það getur verið álitamál, hvort
leiðin til að greiða fyrir nauðsyn-
legu samstarfi sé sú, að flokkarnir
keppist við að binda sig við stefn-
ur sínra í þjóðmálum. Því trauðla
leiðir það til samstarfs, ef hver
leggur mest kapp á að sundra
flokkunum með róttækum stefnu-
skrám.
Skilyrði þau, sem kommúnistar
hafa sett um samvinnu við aðra
flokka bendir til þess, að þeir rctli
sér ekki að taka þátt í samstarfi,
mema hinir flokkarnir fallist á-
flokksstefnu þeirra, að miklu
leyti.
En um starfsskrár Framsókivar
og Alþýðuflokksins er það a5
segja, að þar cr víða tekið svo til
orða, að skilja má það á mismun-
andi hátt hvað við er átt. Enda
befir það t. d. komið í ljós, að
þingmenn Framsóknarflokksins
gefa mismunandi skýringar á sömu
atriöunum.
Innan Framsóknari'lokksins eru
skoðanir manna r okkuð skiptar í
þjóðmálum, sem kunnugt er. Rit-
stjóri blaðsins er mjög náls-vgl Þy£
að hafa sjónarmið kor/cminista á
mörgum málum, eins og víða
kemur fram í greinum hans. Oifc
fær-hana- ekki að gefa þe;.m röt-.
tæk'istu og by ltingaker; c u.slu
ckoöunum sínum lausan tau . En
undani'árna mánuði hef.r fann
fengiö ráðrúm til þess að setja á
b ð si(. pann haturs- og meinfýsis-
blæ, sem einkennir kommúnista.“
Ekki er mildur tónninn þ.trna
í garfi fyrrverandi ba'la-
manna, Framsóknarroanna!