Alþýðublaðið - 02.12.1942, Blaðsíða 6

f
Mioningarorð um i
...... ■■ ' ■■ 1 ■»■■■■.,..... •• ■
____ni Ölafssyni.

♦
ISLENZKA ÞJÓÐIN hefir
/tmisst yfir 200 imexin af
ptyrjaldarástæðum á sjó. Þetta
Cr ægileg fórá fyrir okkar litlu
þjóð, — og íþað því fremur, þar
sem þessir menn eru allir á
Ibesta aldri, langflestir miíli
tvítugs og fertugs, margir ný-
byrjaðir að taka þátt í störfum
og ‘fullir af þreki, hugrekki og
Btarfsvilja.
Hver vill svo segja, að við
höfum ekkert Jagt fram í bar-
áttunni fyrir fretLsi og menningu
í heiminum?
Já, þeir, sem hafa látið lífið
í þessari styrjöld af. okkar stofni
hafa allir verið í blóma lífsins,
og við, sem eftir lifum, getum
aldrei þakkað þeim eins og vera
ber og greitt þeim skuld okkar
við þá.
it
Mér finnst þó skylt, með
þessum fáu línum að minnast
eins þessara manna. Ég varð
*vo lánssamur að kynnast
hönum og geta talið hann vin
minn. Ég veit, að þessi fátæk-
tegu orð mín eru langt frá því
að hæfa minningu hans, og þó
læt ég þau frá mér fara. Ég er
viss um, að hann, aðeins 24 ára
gamall, er ímynd þess hraust-
•sta og bezta meðal íslenzku sjó
mannastéttarinnar — og hann
ótti allt sameiginlegt með öllum
þeim mörgu, er sigla djarfir og
hixgprúðir um hættusvæðin.
Ég hefi aldrei misst nákomið
ifeyldmenni í sjóinn, en eftir að
hafa beðið sólarhringum saman
eftir fregnum af „Jóni Ólafs-
®yni“ skil ég þúsund sinnum
betur en áður örvæntingu þeirra
mörgu, sem hafa beðið eftir
Iregnum af skipum á undan-
förnum þremur árum.
Guðmundur J. Óskarsson,
loftskeytamaður á „Jóni Ólafs-
#yni“, var ekki skyildur mer —
og raunverulega ekki nákominn
■aér. Ég kynntist honum aðeins
íf tilviljun fyrir tveimur árum,
— en ég lærði að meta hann á
ðrskömmum tíma, og hann varð
mér svo nákominn á fáum vik-
um, að ég íhugsa að það sé fá-
títt.
Guðmundur Óskarsson var
faeddur 5. ágúst 1918 og iþví að
eins 24 ára gamall. Hann var ef
hl vill ekki fæddur undir heilla.
•tjörnu. Ungur var hann á
hraíkningi með fátækri móður
sfeemi, ■ einstæðingi, æm hvergi
éfbti höfði sínu að að halla, en
guðirnir vildu gefa honum góða
æsku. Hann var tekinn til fóst-
urs aðeins tveggja ára gamall
og gefið allt það bezta, sem for-
eldrar geta gefið. Anna Jóns-
dóttir og Daníel Eggertsson,
Hvallátrum við Patreksfjörð,
tóku hann af hrakningnum,
gáfu hornun heimili og móður-
•g föðurást, jafnvel fullkomn-
ail en oft vill verða. Og þar
ólst hann upp við brimgný og
hrikaleik vestfirzkrar náttúru
þar til hann fór til náms thingað
buGuTv .
Guömíundur Óskarsson var
með hæstu mönnum, þrekinn
vel, sívalur, hraður í hreyfing-
utn, veðurbitinn, brúneygur og
skwrpeygur. Hann var svárt-
Guðmundur J. Óskarsson.
hærður, ennið hátt, — og yfir-
leitt eins og við hugsum okkur
djarfa og stælta fullhuga. Hann
var ákaflega léttur í lund, bjart-
sýnn, svo að af bar, hugrakkur
Og hirðulaus, um sitt eigið ör-
yggi, fljótur að taka ákvarðanir
og fastur í öllum ásetningi, —
yfirleitt ágætlega til forystu
fallinn vegna sjálfstrausts og
sigurvissu urn allt það, sem hann
tók sér fyrir hendur.
Guðmundur Óskarsson hafði
alizt upp við brimgnýinn, sem
hann hlustaði á húgfanginn, og
einn dag kom hann að máli við
fóstra sinn, sem hann leit full-
komilega á semi föður sinn, og
sagði honum, að hann langaði
að læra loftskeytafræði. Það var
auðsótt. Fóstri hans vildi gera
allt, sem í hans valdi stóð, til
þess að sonur hans gæti náð því
takmarki, sem hann stefndi að.
Guðmundur fór í Joftskeyta-
skólann og lauk þar prófi. Síð-
an fór hann að sigla. Starf hans
á sjónum byrjaði raunverulega
um 'leið og hættutímabilið hófst.
Síðastliðið sumar fór hann
eina ferð til Ameríku. Eftir þá
ferð sagði hann við mig eitthvað
á þessa leið:
„Við sigldum í myrkri. Hvað
eftir annað kváðu við spreng-
ingar. Það var allt vitlaust. Það
er furðulegt, hvað rnaður er
rólegur. Þú skilur það ekki. Það
skilur enginn, níema sá,„ sem
reynir það. Skip, skammt frá
okkur fékk timdurskeyti. Allt
lék á reiðiskjálfi. Ég hugsaði:
Næst kemur röðin að okkur!
En rólyndið hélzt. Þetta er eins
Og daglegur viðburður. — Ef ég
á eftir að vera á skipi, sem verð-
ur fyrir árás, þá veit ég að ég
verð rólegur.“
Og „Jón Ólafsson“ fórst — og
loftskeytamaðurinn með hon-
um. Hann var farinn í land af
skipi sínu „Snorra goða“ og
var byrjaður að læra undir
gagnfræðapróf, sem hann ætl-
aði að taka í vor. En hann gerði
það fyrir stéttarbróður sinn,
sem gat ekki farið í þennan
„túr“ vegna þess að hann þurfti
áð fylgja bróður sínum til graf-
ar, að fara þessa örlagaríku för.
Ég talaði við Guðmund fá-
um stundum áður en hann fór
— og eftir á skil ég bana-
grun hans. Hann hafði aldrei
lagt úr höfn í slíku skapi. Hann
kvaddi alltaf áður glaður og
hress — en nú aðeins gramur
og sár: „Ég verð að fara, við
því verður ekkert gert. Ég bið
að heilsa öllum, vertu alltaf
biessaður!“
Hánn hafði yfir að ráða ölln
jKI-PY»UHLAOIO
■SífíÍPíSÉmSŒ
Mk eftlr
s í

I þcssari bók er sagt frá Snorra
Stnrlnsyni og goðafræSi hans. Hér
er í aðgengilegn formi réttnr og
nákvæmnr . texti og fjölbreyttar
skýringar við eitt skemmtilegasta
og glæsilegasta rit islenzkra bók-
mennta, Gylfagihningn, og lýst á
fræðilegan og skemmtilegan hátt
ritstörfum og ævi hins merkasta
höfundar og höfðingja. — í bók-
inni er fjöldi mynda efninu til
s kýringar, og einnig ýmis konar
annað bókarskraut. Myndirnar eru
litmyndir og nýjar teikningar,
gerðar sérstaklega fyrir þessa bók,
eða sýnishorn af myndum eldri
listamanna og teikningum. Einnig
eru myndir af fornum gripum,
steinsmíði og málmsmíði, trésknrði
og vefnaði, þar sem efnið er tekið
úr goðafræði. Myndirnar eru því
sýnishorn þess, hvernig skilningur-
inn á goðsögum og trú hefir þróazt
í norrænni og germanskri list frá
alda öðli og fram á þennan dag.
Nýjnstu myndirnar ern eftir Einar
Jónsson, Ossian-Elgström og Jó-
hann Briem, þær elztu úr hellu-
ristum og af rúnasteinum. Margar
þessar myndir eru sérkennileg og
ágæt listaverk. Þá eru þarna og
myndir úr handritum og gömlnm
útgáfum. Bókarskrant, titilsíðnr, stafir og hnútar eru gerðir eftir fornum fyrirmyndom,
skrár eru um efni og myndir.
Bókin er prentuð á fallegan sbrautpappir os bnndín i skrantband.
Upplag bókarinnar er lítið.
Ný bók eftir Stefán Jónsson:
SKÓLADAGAR
Stefán Jónsson er einn af beztu yngri rithöfundum okkar. Hann er greindnr maður og yfiriætislaHS,
og fer því minna fyrir honum en ýmsum öðrum. En bæknr hans hafa hlotið einróma dóma. I fyrra
kom út bókin Vinir vorsins, sem vakti mikla eftirtekt og seldist upp á skömmum tima. Skóla-
dagar ér framhald þeirrár bókar. Má hiklaust ráða foreldrnm til þess að gefa unglingnm þessa bók.
Húh er veí skrifuð og falleg.
Bóhaverzlun ísafoldar ob Atibdið Langavegi 12.
Nákvæmar
)
S
V
s
s
V
s
{
si
því bezta, sem mér finnst að
prýða eigi íslenzka æsku. Hann
var ættiarðarvinur í bezta skiln
ingi þess órðs. Hann unni ís-
lenzku sögunum, sjálfstæðis-
baráttu okkar, menningu dreif-
býlisins og kostum þess. Hann
las góðar bækur og ræddi um
efni þeirra. Hann mat lítils yf-
irborðsmennsku og tildur og
vildi þó sýna glæsimennsku í
hvívetna. Hann kaus framfarir,
en ekki kyrrstöðu.
í sumar fór hann allmikla för
um Vestfirði. Hann elskáði þá
og dáði — og þó að hann sigldi
um hættusvæðin í hringiðu
styrjaldar.og stórræða, var hug-
urinn alltaf við býlin og klett-
ana á Hvallátrum, heima hjá
foreldrum hans.
Hann féll 24 ára gamall í
styrjöldinni. Með þessum fáu
orðum er saga hans á enda, en
mér finnst, að hér hafi fallið svo
glæsilegt mannsefni, að það
geti aldrei gleymst, hvað sem á
dynur, hvað sem gerist. Þessi
glæsilegi ungi maður var full-
trúi íslenzkrar æsku í barátt-
unni, sem við öll heyjum fyrir
lífi okkar og þjóðarinnar. Og ég
er sannfærður um það, að þeg-
ar sprengikúlan eða tundur-
skeytið hefir hitt „Jón Ölafs-
son“, þá hefir Guðmundur Ósk-
arsson setið við loftskeytatækin
sín og reynt að senda út neyð-
arskeytin öruggur og rólegur —
þó að hugmrinn hafi í gnýnum
leitað heim á æskustöðvamar,
heim til foreldranna á Hval-
látrum.
? V. S. V.
Félag isl. loftsheytamanna
heldur árshátíð, sína í Oddfeil-
ow annað kvöld.
HANNES Á HORNINU
Frh. af 5. síðu.
Bara ef lþsin íslenzk er,
er þér bitið sómi.
(Vertu ekki að aka þér,:
Xslands frjálsi blómi.)
„EN MAÐUB SKILUR VEL, að
hinum erlendu gestum leiðist
hérna, jafnvel þótt þeir gangi fyrir
í veitingahúsunum, en þangað má
eflaust sækja „sterkju“ og „smekk-
sterkju“, sem P.-H. virðist ekki
geta verið án! Máske það þyki
klassiskt á íslandi, ef landið í
framtíðinni verður þekktast sem
eins konar forngripasafn ýmissa
sóðalegra kvilla, sem siðmenntuð-
um þjóðum þykir skömm að, eins
og t. d. geitur, lús og kynferðis-
sjúkdómar eru.“
„VEGFARANDI“ skrifar: „Það ^
er hægt að taka mynd af úða þeim,
sem ósýnilegur berst út úr nefi og
munni fólks, er það hóstar og
hnerrar, og reynslan sýnir að í úða
þessum er fjöldi sýkla. Þar sem
þrifnaður er á háu stigi, ,er sérstak-
ur vaskur til þess að skola munn-
inn í, bursta tennur o. s. frv. Öllu
siðmenntuðu fólki þykir viður-
styggð að hrækja í sama vask
sem maður þvær sér hendur og
andlit o. s. fvr. Ef fólk hefir upp-
gang, á það að nota bauk eða skila
slíku af sér í vatnssalemi eins og
öðrum úrgangi líkamans."
.JVIENN ÓTTAST bakteríuhem-
að, en þeir eru óhræddir við að
hnerra, hósta og skila frá sér úr-
gangi líkamans á götuna, þar sem
þeir ganga skóhlífarlausir og bera
úrganginn inn á gólfin eða gólf-
teppin. Þar skríða bömin þeirra og
hirða það, sem hið hirðulausa fólk
ber til þeirra. Úrgangur líkamaris,
hvort heldur hann er í nefi, munni,
þörmum eða atmars staðar, er full-
ur af sýklum, sumum mjög skað-í
legum, sérstaklega fyrir böminj
sem eru næmust fyrir.“
„FYRIR NÖKKRÚ skilaði fóilc
úrgangi sínum á baðstofugólfiðj
sem síðan var sópað, eða í flórinn,
nú gera þeir það á götúiia eða £
strætisvagnana. Það er allt of mik-
il fyrirhöfn að taka fyrir munnimsí
með vasaklúti þegar hóstað eða!
hnerrað er. En myndir sýna að
það er ekki nóg að taka fyrir
munn eða nef með hendf, úði og
sýklar fer njður með hendinní
eða milli fingranna. Væri nokkuit
fjarstæða að lögreglan hefði vald
til þess að áminna fólk fyrir þessá
óknytti, jafnvel að það varðaðí
sekt að skila úrgangi líkamans á
almannaf æri? “
AF TILVILJUN veit ég að sá,
sem ritar þetta bréf, talar af góðri
þekkingu. Vænti ég þess, að orð
bréfritarans festist í minni manna
og hafi áhrif á hegðun þeirra.
Hannes á horninu.
Gamla Bíó
sýnir um þessar mundir mynd-
ina Æska Edisons með Mickey
Rooney í aðalhlutverkinu. Fram-:,
haldsmyndin heitir: Hver hló?
með Lucille Ball í aðalhlutverk-
inu.
Revyan 1942
„Nú er það svart, maður,“ verð4
iur sýnd annað kvöld kl. 8. A0-
göngumiðar verða seldir í dag kl,
4—7 og á morgvm eftir kl. 2.
Lcikflokkur Hafnarfjarðar
sýnir Þorlók Þreytta í kvöld kl.
8.80. i