Alþýðublaðið - 03.12.1942, Side 2
%
Eikisstjðfi tslanfl* og
Bandatikjafoiseti skift
sst á kveðjem ð fall-
velðisðaginn.
|v| , ----
FYESTA desember skiptust
itoosevelt Bandarikjafor.
aoti og Sveiim Bjömsson rflds.
s&jóri á svohljóðandi símskeyt-
nm'
Skeyti Roosevelts forseta:
„Hans Göfgi Sveirm Björns-
son, ríkisstjóri íslands. Reykja-
▼ík.
Mér er það mikil ánægja að
aenda yður persónulegar árnað
axóskir mínar á þessum mixm-
ingardegi íslands og flyt um
leið íslenzku þjóðinni innilegar
kveðjur og beztu óskir Banda-
ríkjaþjóðarimiar.
FranklLn D. Rooseve!t“
Svarskeyti ríkisstjóra:
„Hans Göfgi Franklin D.
Roosevelt, Forseti Bandaríkj-
anna, Washington.
Ég þakka yður innilega fyrir
persóinulegar ámaðaróskir yðar,
alúðarkveðjur og góðar óskir
íslenzku þjóðinni til handa á
fiiLlveldisdeginum í dag. Símu
skeyti yðar ásamt útvarpsum-
aaælum frúar yðar og mörgxxm
öðrurri samjúðarvottum frá
Bandaríkj unum í dag hafa snort
ið mig mjög. Tilfinningar vor-
ar fyrir Bandaríkjaþjóðinni
era innilegri og einlægri nú en
nokkru sinni áður. Mér er það
ánægjuefni að flytja yður og
Bandar'íkjaþjóðinni einnig inni-
legar kveðjur og óskir íslen2ku
þjóðarinnar.
Sveinn Bjömsson“.
FnSEveldishátíð A!-
pýðiiMksíéiasanna
/t LÞÝÐUFLOKKSFÉLÖG-
■*■*■ IN hér í bænum höfðu full-
veldisfagnað í Iðnó 1. desember.
Var þar hvert sæti skipað og
komust færri að en vildu.
Haraldur Guðmundsson, for-
maður Alþýðuflokksfélagsins,
sett-i fagnaðinn með stuttri
ræðu rétt eftir að sezí hafði
verið að sameiginlegu kaffi-
boi'ði.
Síðan flutti Einar Magnússon
menntaskólakennari ræðu. Þá
talaði Soffía Ingvarsdóttir, en
síðan skemmti Guðmundur
Hagalín með kýmnisögum og
Karl Isfeld blaðamaður, sem las
frumsamið kvæði.
Khxkkan 11 voru borð upp
tekin og hófst þá dansinn.
Skemmtunin fór hið bezta
fram og var Alþýðuflokksfélög-
unum til mikils sóma.
BáskMafjrlrlestrar am
BJarna Thorarensin.
IGURÐUR Guðmundsson
Sv. » skólameistari á Akureyri
er staddur hcr í bænum og mun
haim flytja nokkra fyrirlestra
í háskólanum um Bjarna Thor.
arensen og skáldskap hans.
Fyrsti fyrirlesíurinn varður
fluttur í 1. k nnslustofu kl. 6
e. h. á fösíudaginn. Verður
liann um skáldskap Bjarna,
einkum eftinnæli han| um Odd
Hjaltalín og Svein Pálsson. ÖIL
um er heimiJl aðgangur.
ÉBlendingafélagið
t Berlín efndi til samkomu i
fyrradag í tilefni af fullveldisaf-
mælinu og var aðalræðunni út-
varpað. Form. fél. dr. Sveinn
Bergsveinsson stjómaði samkom-
xínni. én aða|ræðuna fíutti Jóln
Xeifs tónskáld.
ALÞYÐUBLAF)9Ð
Samþykktir Listamannapingsins;
Hörð gagorýnt á meintamálaráði og
krðfnr nm ðregtingn á skipnn pess.
......♦
Nauðsyn íðggjafar um listamál og hofundarétf
A LÞÝÐUBLAÐIÐ birtir í dag aliar ályktanir hins ný- j
afstaðna listamannaþings, en menn hafa beðið eftir
að fá að sjá þær af allmikilli forvitni.
Ályktanirnar, sem eru margar og í mörgum iiðum,
fjalla um andlegt frelsi, samúð með hinum stríðandi lýð-
ræðisþjóðum, breytingar á menntamálaráði, um útblutun
listamannastyrkja og nauðsyn á fullkominni listamanna-
löggjöf, en slík löggjöf, sem fyrir er, er orðin mjög á eftir
tímanum og úrelt.
Það má fullyrða, að næstum allir ísienzkir listamenn
standi einhuga að þessum ályktunum. Þær voru allar sam-
þykktar í einu hljóði, örfáar með einu mótatkvæði og aðeins
ein með þremur mótatkvæðum. Sannar þetta þá einingu,
sem ríkti á þinginu og Gunnar Gixnnarsson gerði að umtals
efni um leið og hann sleit því.
Ályktanirnar fara hér á eftir í heild.
„Listamannaþing 1942 lýsir sig andvígt hvers konar andlegu
ófrelsi og telur beinar og óbeinar ráðstafanir valdhafa til áhrifa
á val listamanna á formi og viðfangsefni vera til niðurdreps allri
skapandi starfsemi á sviði listarinnar.“
ískoraair til alpiogis og rikisstjériar.
I.
, ,Listaxnannáþing 1042 lýsir
yfir því, að það telur, að
„Menntamálaráð íslands“ hafi
ekki, eins og það er nú skipað,
reynst fært um að fara með
hagsmunamál listamanna eða
önnur mál, er velferð þeirra
varða, og skorar á alþingi að
gera sem fyrst nauðsynlegar
breytingar á skipun þess og af-,
skiptum hins opinbera af lista-
og bókmenntastarfsemí, svo að
tryggt sé,- að hún geti notið sín
frjáls og óháð.
II.
Það hefir komið berlega í
Ijós, svo að hvorki er ágrein-
ingur um það meðal almenn-
ings né málsmetandi ritdómara,
að bókaútgáfa Menningarsjóðs
á síðustu árum hefir ekki náð
tilgangi sínum né verið rekin á
þann hátt, sem samboðin sé
slíkri ,,þjóðarútgáfu“ eða ríkis-
útgáfu. Þess vegna skorar
Listamannaþingið á alþingi að
setja útgáfufyrirtæki þessu
starfsreglur, einkum um eftir-
farandi atriði:
1) að bækur séu valdar við al-
mennings hæfi og til efling-
ar menntun og smekk í
landinu.
2) að frágangur sé virðulegur,
einkum er prentuð eru úr-
valsrit íslenzkra bókmennta.
3) að ekki sé stofnað til óheil-
brigðrar samkeppni við þá
útgefendur og útgáfufélög,
sem halda uppi útgáfu inn-
lendra samtíðarbóltmennta.
4) að gætt sé almenns velsæm-
is í auglýsingastarfsemi og
áróðri.
III.
Látamannaþingið vill leiða
áthygli alþingis að eftiríarandi
átriðum:
1) Þeim listamönnum og rit-
] i’undum, er launa nutu
skv. 18. gr. fjárlaga, var
ræmverulega gefið beint íyr
irheit löggjafans um, að þeir
nytu þeirra launa ævilan.
2) Þetta xyrirheit löggjafa j
hefir verið rofið með því f r
irkomulagi, sem nú ríkir um
' úthlutun fjár til skálda og
liStamanna.
3) Slíkt brot . á raunverulega
gefnu heiti, getur ekk- talizt
.mboðið virðingu hins háa
alþingis, og auk þess skap-
ar sú ráðabreytni óvissu og
öryggisleysi fyrir þessa menn
og aðra, er til greina hefðu
komið síðar. En þetta allt
saman hlýtur að draga mjög
úr möguleikunum fyrir því,
að fullgild ritverk og önnur
listaverk geti orðið til og er
því beinlínis til tjóns fyrir
menningu þjóðarinnar á þess
um sviðum.
Af þessum rökum skorar
Listamsnnaþingið fastlega á al-
þingi, að það komi nú þegar á
föstum fjárveitingum til ein-
stakra skálda og listamaxma
eins og var til ársins 1939, og
þá fyrst og fremst allra þeirra,
sem þá nutu launa skv. 18. gr.
fjárlaganna.
IV.
Listamannaþingið skorar á
alþingi að gæta þess, að fjár-
veitingar ríkisins til bókmennta
og lista fari hækkanai í eðli-
legu hlutfalli við heildarupp-
hæð fjárlaganna.
V.
Listamannaþingið skorar á
alþingi að veita í næstu fjár-
lögum og framvegis sérstaka
fjárhæð til utanfara rithöfunda
og listamanna, svo ríflega, að
hrökkvi til hóflegs ferðakostn
aðar og dvalar erlendis í eitt
ár fyrir einn félagsmann úr
hverju félagi innan Bandalags
íslenzkra listamanna. Skal
Menntamálaráð úthluta fé
þessu; en þó komi ekki aðrir til
greina en þeir, sem láta fylgja
umsókn sinni meðmæli Banda-
lags íslenzkra listarnanna, að
féngnum tillögum frá félagi
umsækjenda.
Þessi fjárveitir.g komi á
engan hátt niður á öðrum fram
lögum ríkisins til bókmenata
og lista.
VI.
Listamannaþingið væntlr
þess, að ríkisstjórnin líti svo á,
að hækkun sú á grunnlaunum ,
opinberra starfsmanna, sem
heimiluð var á síðasta alþingi,
nái og til alls þess fjár, sem
veitt er í fjárlögum 1942 til
bókmennta- og listastarfserui.
VII.
Þar sem rithöfundalöggjöf
vor og önintr 1; ggjöf, er að in-
hverju leyti fjallar um listir og
listavernd, er orðin mjög úr-
elt og ófullkomin, svo að ekki
er við hlítandi lengur, skorar
Listamannaþingið á alþingi og
ríkisstjórn að sjá um, að sam-
in verði fullkomin listamanna-
löggjöf hið allra bráðasta, við
hæfi nútímans.
En til þess að bæta úr biýn-
ustu nauðsyn og leiðrétta nú
þegar helztu misfellur, sem á
eru, skorar Listamannaþingið
jafnframt á alþingi að setja til
bráðabiruða lög um eftirfar-
andi atriði:
1. Óheimilt er að gera eftirlík-
ingar (kopíur) af myndum
listamanna, hverju nafni sém
nefnast, nema með leyfi við-
komandi listamanns, erf-
ingja hans (sé hann látinn),
eða þess, er löglegt umboð
hefir fyrir hann; skal þá, ef
um sölu er að ræða, greiða
fyrir leyfið samkvæmt taxta,
er stéttarfélag myndlista-
manna hefir viðurkennt.
Sama gildir um ljósmyndun
listaverka ,ef slíkar myndir
eru margfaldaðar á ein-
hvem hátt til sölu, eða verk
listamanna hagnýtt í auglýs-
ingaskyni eða á nokkurn hátt
til hagnaðar.
2. Óheimilt skal að sýna opin-
berlega verk myndlista-
manns, séu þau í einkaeign,
nema með leyfi hans, erfingja
hans, eða þess, er löglegt
umboð hefir fyrir hahn.
Þetta gildir þó ekki um þau
verk, sem tilheyra listaverka
safni í einkaeign, sé það op-
ið almennipgi samkvæmt
opinberri reglugerð. — Á-
kvæði þessi falla niður, þeg-
ar 50 ár eru liðin frá dauða
listamaimsins.
3. Ríkið skal láta reisa hús yf-
ir listasafn ríkisins og skipa
mann, sem hefir góða þekk-
ingu á myndlist, til þess að
veita safninu forstöðu, og
skal hann bera ábyrgð á
þeirri stofnun.
4. Óheimilt er, þó að 5 ár séu
liðin frá útkomu ritverks eða
tónverks, að taka það eða
hluta þess til flutnings opin-
berlega í útvarp, eða á ann-
an hátt svo að gjald komi/
fyrir, nema með leyfi höf-
undar, erfingja hans (sé hann
látinn), eða þess, sem löglegt
umboð hefir fyrir hans hönd
eða erfingjanna. — Um
greiðslu fyrir slíkan flutn-
ing fer fram samkv. samn-
ingi við höfundinn sjálfan
eða þann, sem umboð hefir
fyrir hann, eða — sé slíkur
samningur ekki fyrir hendi,
samkvæmt gjaldskrá, er
stéttarfélag höfundar setur.
Sé um flutning í útvarp að
, ræða, greiðir Ríkisútvarpið
höfundi —. auk þóknunar til
þess, sem flytur — nánar til-
tekna upphæð, en stéttarfé-
lag höfundar annast inn-
heimtu á því gjaldi fyrir
hans hönd.
5. Numin séu úr gildi „Lög um
viðauka við lög nr. 13, 20.
okt. 1905, um rithöfundarétt
og prentrétt,’’ sem samþykkt
1 voru á aiþing' 19. nóv. ’41.
6. Menntamálaráð 'ithlutar því
fé til ríthöfunda og lista-
manna, sem veitt er fyrir á-
kveSið tímabil í senn, enda
vérði þá Menntamálaráð end
Frh. á 7. eJ8u.
Fimmtxidagur 2. desember 1942
Bifreiðastððvaraar
aftnr opoar, eitis
og áðar.
BIFREIÐASTÖÐVARNAR £
Reykjavík ákváðu urh
þessi mánaðamót að breyta
opnunartíma sínum. Verða bif-
reiðastöðvarnar því framvegis,
allar opnar til klukkan 12 á’
miðnætti, en auk þess hefir ein;
bifreiðastöð næturvakt til kl. 4;
á hverri nóttu. Bifreiðastöðv-
arnar hafa treyst sér til að gera
þessa breytingu vegna þess að
nú hefir orðið nokkur aukning
ó bifreiðakosti stöðvanna við
úthlutun þeirra fólksflutninga-
bifreiða, sem nýlega komu.
HiBBlflgaratiiðfBlB
í gær.
M INNINGARATHÖFNIN,
sem fór fram í gær um þá
13 sjómenn, sem fórust með tog.
•aranum Jóni Ólafssyni var liin
tilkomumesta,
Ræður fluttu prestaxmir Bjarni
Jónsson, Jón Thorarensen og
Árni Sigurðsson.
Dómikirkían var þéttskipuð
fólki.
í gærmorgun tilkynnti h. f.
Alliance, en það átti „Jón
Ólafsson“, að það gæfi í sjóð
'hins væntanlega hvíldarheimilis
alraðra sjómanna 10 þúsundir
krónur til minningar um þá,
sem fórust með skipinu.
Skðldsðgnr Jðns
Tboroddsen væutan-
legar í taeildarðtgðfa
IVÆNDUM er hér bókaúU
gáfa með nýju sniði. Er það
heildarútgáfa Helgafells á sí-
gildum íslenzkum bókmennt.
um. .
Byrjað verður á brautryðj-
andanum í íslenzkri skáldsagna
gerð, Jóni Thoroddsen, pg verða
bækur hans gefnar út í heild-
arútgáfu, og er það í fyrsta sinn,
sem bækur hans koma út í heild
arútgáfu.
Verða bæfcuœar í tvsimur
binduim;, skrautbundnar í aL
skinn.
Steingrímur J. Þorsteinssont
hefir annast útgáfuna og ritar
hann formála að háðum bindun. ,
um.
SteingTÍmur hefir skrif að
stórt rit um Jón Thoroddsen Og
skáldsögur hans og á það áð
koma út snemmia á xiæstá ári,
á 125 ára afmæli Jóns Thor-
oddsen.
Verðuir þetta rit einnig i
tveim bindum og bundið á sama
bátt og skáldsögurnar.
Dregið
var í happdrætti Sálarrannsókn-
arféiags íslands s.l. sunnudag. —*
Upp komu þessi númer: 203 mat-
arstell. 162 borðdúkur. 1164 værð-
arvoð, 1680 púði. 654 ljósmynd.
Vinninganna só vitjað til Soffíut
Haraldsdóttur, Tjárriargötu 36.
Innbrot.
Nýlega var brotizt inn í verzl.
Gulíbrá, Hvg. 42 og stolið þaðan
vefnaðarvöru, m. a, kvensokkum.
Innbrotið var framið ó þann hátt
að brotizt var inn um glugga á
bákhlið hússins og faxið inn £
h< bergi á bak við búðina, sem
vai* notað sem geymsla.