Alþýðublaðið - 03.12.1942, Síða 4

jU|rfj&tiblð&tó
Útgefandi: AlþýSuíIoiikuiiim.
Ritotjóifc Stefin Pjeturssnis.
Kitatjóm og afgreáBsla 1 Al-
þýCSuliúsinu viO Hverfiagðtu.
Sfmar ritstjórnar: 4001 og
4902.
Siraar afgreiðslu: 4900 og
4906.
7erS í lausasölu 30 aura.
Alþýöuprentsmiöjan feJL
! Slonrfðr Hitlers
á entila.
FHÉTTIRNAR frá útlönd-
um skýra nú daglega frá
sókn Bandamanna á báðum að-
aivígstöðvunum á landi á vest-
urhelmingi jarðar — Norður-
Airíku og Rússlandi.
Það má segja í sambandi við
slíkar fréttir, að það er nú af,
sám áður var. í þrjú ár hafa
með stuttum millibilum stöðugt
verið að berast fregnir af nýj-
ura cg nýjum sigrum hins þýzka
herveldis á meginlandi Evrópu.
Ný og ný landflæmi hafa verið
lpgð undir það, og hver þjóðin
af annarri verið hneppt í fjötra
nazismans.
Aðeins fyrir örfáum vikum
voru herskarar Hitlers enn í
sókn austur á Rússlandi. Og
meira að segja suður í Norður-
Afríku mátti til skamms tíma
ekki á milli sjá, hvor frum-
kvæðið myndi hafa á þessu
hausti og þessum vetri — Hitler
eða Bandamenn, hvort sóknin
yrði hans megin áfram inn í
Egyptaland til Alexandríu og
Suez, eða Bandamanna megin,
til baka inn í Libyu.
En svo komu fréttirnar af
hinni frækilegu sókn áttunda
brezka hersins í Egyptalandi
inn í Libyu og hinni óvæntu
innrás Banöaríkjahersins og
fyrsta brezka hersins í nýlend-
ur Frakka í Norður-Afríku, að
Laki möndulhemum í Libyu. I
einu vetfangi höfðu orðið alger
straumhvörf á vígstöðvunum á
þessum slóðum. Og aðeins ör-
litlu síðar komu fyrstu fregn-
imar af gagnsókn Rússa suð-
austur við Stalingrad.
Það er varla hægt að efast
um, að hér sé um fullkomin
straumhvörf að ræða í stríðinu
yfirieitt. Eftir meira en þrjú ár
er svo komið, að frumkvæðið er
fallið úr hendi Kitlers og kom-
ið í hendur Bandamanna. Hinir
miidu sigrar Hitlers, sem á
hverjum tíma voru básúnaðir
út sem úrslitásigrar, hafa reynzt
vera sjónhverfing og blekking,
» ’ns og sagt var fyrir hér í
blaðinu fyrir meira en tveimur
áruna, eftir ósigur Frakklands,
þegar Bretar stóðu svo að segja
einir uppi og mörgum vinum
Bandamanna !á við að örvænta
um málstað þeirra. Þjóðverjar
unnú að tj'su margan sigurinn,
en enginn þeirra reyndist vera
úrslitasigur. Sigurfor þeirra var
• ins og íör eyðimerkurfarans,
úíí lætur blekkjast af hilling-
ui. im, en alltaf grípur í tómt,
hegar Lanr heldur sig vera
kominn að hinu langþráða
marki. Og nú ér það ekki leng-
ur úrslitasigurinn, sem Hitler
og herskar ir hans sjá h’lla
untíir, heidur úrslitaósigurinn.
Enginn skýldi þó treysta því,
j hans sé s.;amrat að bíða.
‘tríðið getur orðrð langvinnt
enn, þótt hjöli stríðslukkunnar
hafi nú loksins verið snúið við.
Við eigum eftir að sjá, hvemig
hin þýzka hervéí reynist í vörn-
inni, en viturn hins vegar, að
* ún hefir vlssulega enn af
,!:• ikla að taka. Vera má, að
... knarmáit Rúsaa reyuist
iMLWiMMlliÍÐ
Flmmtudagor 2. desember 1942
Guniiar Vagassou:
Er Islenzka pjéðln sannmenitDð?
SEM ikunngt er, leggur aL
þýða manna aillmisjafna
merkingu í hugtakið „mennta-
maður“. í fyrsta lagi er sá taL
inn „menntamaður“, sem annað
hvort hefir öðlast meiri aimenna
þekkingu en almennt gerist, eða
sérþekkingu í einhverri grein,
og leiðin að þessu maTki er fyrst
og fremst talin sú, að „ganga
mtenntaveginn“. í öðru lagi er
sá talinn sanrumenntaður maður
sem auk þess að hafa þekkingu
til að bera, hefir tileinkað sér
góða siðu, er drenglundaður og
réttlátur í sambúð við aðra
menn, víðsýnn og sanngjam í
skoðunum. Því miður fer þetta
tvennt ekki nærri því alltaf
saman. Skólagengni maðurinn
ber ekki alltaf af um siðfágun
né prúðmennsku, og hið siðfág-
aða prúðmenni stendur oft
langt að baki skólagengna
mannitium, hvað iþekkingu
snertir. Við öðru er heldur ekki
ag búast. Ekkert er mannlegra
en það, að láta umhyggjuna fyr-
ir líkamáegri velferð villa sér
sýn um, hvað sé hið eina náuð-
synlega, og sá, er gerir sér far
um að semja sig að góðum sið-
um, hefir ekki ávallt tækifæri
eða löngun til þess að afla sér
þekkingar. 1 þessu sem öðru er
hann vandrataður hinn gullni
meðalvegur, og tekst mönnum
mjög misjafnlega að tileinka
sér hinar siðferðilegu dyggðir
að sama skapi sem þeir auka
iþekkin'gu sína. Það ber að við-
urkenna, að mörgum hefir tekizt
þetta vel, en hinu ber heldur
ekki að neita, að því máður höf-
um við ísleningar sem heild
tekið tiltölulega minni fram-
þróun f siðferðilegum þroska
heldur en í þekkingariegiun.
Þessa fullyrðingu mundi mér
að vísu veitast fullerfitt að
sanna, vegna þess að framíarir
í siðferðilegum þroska verða
ekki mtældar né vegnar á sama
hátt og hægt er að ganga úr
skugga um framfatir unglings-
ins við landafræðinámið eða
stúdentsins við laganámið. Þrátt
fyrir þau vandkvæði, sem eru á
því að færa sönnur á þessa fuIL
yrðingu, þykjast menn ,þó af
ýmsu mega ráða, að einmitt í
þessum efnum sé okkar þjóð
allmjög ábótavant.
Á síðastliðnum 100 árum hafa
orðið stórkostlegri breytingar á
lifnaðarháttum og lífsskoðunum
íslendinga en dæmi eru til frá
nokkru öðru jafnlöngu tómabili
í sögu okkar ungu þjóðar. Hin
margvíslegu umskipti, sem orð-
ið hafa í hugum manna, hafa í
verulegum atriðum gerbreytt
hugmjyndum þeirra um lífið og
tilveruna. Vísindalegar niður-
stöður hafa að miklu leyti kolL
varpað aldagömlum og hefð-
bundnum hugmyndum manna
um tilganp lífsins, upphaf þess
og endi, hafa í fáum orðum sagt
flutt mennina beint úr hug-
myndaheimi trúarhragðanna
yfir í heim efnisins. Samitímis
þessu hefir íslenzka þióðin flntzt
úr einangrun og tilbreytingar
leysi fámenns og fátæks mið-
aldaþjóðfélags, beint inn í
hringiðu hins margbreytta og
flókna félagslíf yfirstandandi
GREININ, sem jer hér á
ejtir, birtist í Stúdenta-
blaðinu, sem gejið var út í
tilejni aj jullveldisdeginum.
Er hún ejtir Gunnar Vagns-
son stud. oec.
Hefir Alþýðublaðið jengUS
leyji bæði höjundarins og rit-
nejndar Stúdentáblaðsins til
þess að birta greinina í dálk-
um sínum.
tíma. Á þessu tímabili hafa af-
skipti manna af stjómmálum,
tekið stórkostlegum stakka-
skiptum. Þróunin í stjómmála-
sögu okkar hefir orðig til þess
að þjóðin hefir hætt að finna tjl
vanmáttar síns gagnvart öðrum
þjóðum. Hún hefir lagt iþað
niður að líta upp til yfirdrottn-
ara sinna og miður á sjálfa sig.
Sjálfstæðisbaráttan gaf henni
ný venkefni, nýjar hugsjónir að
berjast fyrir, ný áhrlf að berjast
gegn. Baráttan fyrir sjálfstæði
þjóðarinnar gegn xnargra alda
yfirdrottnun erlendra valdhafa,
gaf henm í vissum stkilningi
einnig tilefni til þess að berjast
gegn sjálfri sér. Þjóðin íór að
skiptast í flokka um flest það,
sem ágreiningi veldur milli
mamna í nútíma þjóðfélagi.
Löngu áður en hún eygði loka-
takmarkið, sjálfstætt og óháð
íslenzkt ríki, var hún þegar
klofin í afstöðunni til erlendra
áhrifa í stjóramálalegum, trú-
arbragðalegum, vísindalegum
og siðfræðilegiun efnum. Þessi
klofningur hefir valdið og veld-
ur enn harðvítugri innri baráttu,
'þar sem kappið ber forsjána of-
urliði. Einmitt vegna þess, hve
allar þessar breytingar, sem nú
hefir verið drepið á, hafa gerzt á
skömmum tíma, hefir þjóðinni
unnizt mánni tími til þess að
læra að þekkja skilningstré
góðs og ills. Henni hefir ekki
unnizt tími til að átta sjg nægi-
lega á því, sem um hefir verið
deilt. og þess vegna hafa málin
oftast verið sótt og varin með
ofurkappi því, er einkennir ung
gæðishátt andlega og líkamlega
Htt þroskaðra mianna, svo og
þeirra, sem leggja meira kapp á
sinn eigin sigur yfir persónuleg-
um andstæðingi, heldur en sigur
rétts málstaðar. Það er einmitt
þetta rótleysi og kappgirni,
samfara of einhliða skoðunum á
deiluatriðunum, sem veldur því,
að deiluaðilar oft og tíðum grípa
til óvandaðra meðala með það
fyrir augum að sannfæra and-
stæðinginn og aðra um ágæti
síns málstaðar, hve hæpinn sem
hann annars kann að vera. Þess-
ar óvönduðu bardagaaðferðir
geta sjaldan eða aldrdei helgað
meðalið, og þeir, sem þeim beita
eiga enga heimtingu á að vera
taldir ií flokk sannmentacra
manna. Einmitt vegna þess,
hve tiltölulega stuttan tíma
þjóðin hefir haft til þess að
! ræða deilumálin, hefir henni
enn ekki tekizt að komast að
samkomiulagi nm ýms grund-
vallaratriði, sem engum deilum
geta valdið, eftir að mönnum
’hefir tekizt að laga sig eftir
ekki mikið meiri í vetur en í (
fyrravetur og að hemaðurinn !
þar verði kyrrstöðuhernaður
svipað og þá. Ver • má, að Þjóð-
verjar verði meira ið segja enn
á ný færir um að hefja nýja
sókn þar, þegar vor rr. En hitt
munu fáir efast urn, að vörn
þeirra verði brotin ' bak. aftur
í Norður-Afríku á þessum vetri.
Og þá hefst innrás Bandaríkja-
hersins og Breta á sjálft megin-
land Evrópu.
Baráttan getur enn orðið
bæði langvinn og erfið. En é-
væntir viðburðír geta gerzt fyrr
en varir. Það e- farið að hrikta
í sícðum hins ítalska einræðis.
Og ef höll bess skyldi skyndi-
lega hrynja að grunni, m.yndi
ekki hjá því fara, að slík’ir við-
burður hefði hin dýp ;tu ahrþ á
þýzku þjóðina. Það er annað að
fá fregnir af áföllum og hrak-
förum en af stöðugum sigrum,
og ekfci margar þj.óðír, sem iaka
erfiðléikunum með somttí still-
ing og þrautseig,u og Bretar
h: gert bæði í þess; ri siyrjöld
ii ’ • /o mörgumifyrrj.
hinum breyttu aðstæðum. Með-
an svo er, hættir mönnum við
að beita miður drengilegum
vopnum, hagræða staðreyndum
sér í vil og verða þröngsýnir og
ósanngjamir gagnvart öðmm.
Sem betur fer eru ekki þessar
\,ansæmandi bardagaaðferðir á
opinberum vettvangi svo aL
mennir, að heildarsvipurinn yfir
þeim beri þeim greinilegt vitnj.
En þær eru nógu aigengar til
þess, að fullkomin ástæða er tll
að ætla, að þeir, sem eru heyrn,
ar_ eða sjónarvottar að þeim,
smitist af. Af því leiðir svo það,
að almenningur telur sér heim-
ilt áð haga sér á líkan hátt og
hann heyrir og sér þá gera, sem
hann telur að eigi að vera til
fyrirmyndir, og verður það að
teljast mjög eðlileg afleiðing
Það þýðir ekki að loka augunum
fyrir því, að meðferð opinberra
mála er hér á landi langt frá
•því að vera öllum þeim til sóxna
sern þar fjalla um. Ennfremur
er það staðreynd, að langmestur
hluti þeirra manna, sem virkan
þátt taka í opinberum máium,
eru skólagengnir menn og
„menntamenn“ í þeim ckilningi.
Með fullri virðingu fyrir þeirri
menntim, er mér ljóst, að meðal
þeirra má heita að sé allmikill
skortur á sannri menntun.
Mennimir eru sagðir ófull
komnir, og þag erum við vissu-
lega öll. En er það ekki kald-
haeðni, þegar þá, sem öðrum
fremur hafa notið menntunar,
skuli oft og tíðum vanta meira
til þess að gata 'heitið sann.
menntaðir en óbreyttir alþýðu-
menn, sem ertgrar menntunar
•hafa orðið aðnjótandi? Verðum
vér elcki að gera þá kröfu til
þeirra, sem beint og óbeint hafa
mest áhrif á þau mál, sem þjóð-
ina og einstakljnga hennar varða
raestu, að þeir séu til fyrir-
mynóar, að tvo miklu leyti, sem
’hægt er með sanngimi að
heimta slíkt af öðrum en sjálf-
um sér? Er iþað ekki hörmulegt,
ef satt væri, að að cðru jöfnu
standi þeim. 'helzí frami til boða,
sem veitist auðveldast að læra
meðferð óvönduðustu vopn-
anna? Hér skal enginn dómur
felldur um sannleiksgildi þeirr-
ar skoðunar, og verð ég þó hrein
skilnislega að játa, að allt of oft
sé nokkuð í þessu hæft.
Með því að hér er hvorki stað-
ur né stumd til þess að ræða
þetta nánar, verða ekki tilfærð
hér nein dæm þessu til sönn-
unar. Tilgangurinn er aðeins sá,
að vekja menn til umhugsuriar
xtm þessi efni, því hér er um að
ræða mál, s<em hvem einstak-
ling þessa þjóðfélags varðar
miklu.
Það er ekki vandasamt verk
að benda á gallann í fari ann-
arra, en það er erfiðara að við-
urkenna sína eigin ókosti, og
enn erfiðara að skera meinin
brott úr sínu eigin sálarlífi, jafn-
vel iþótt maður viðurkenni, að
þau sóu fyrir hendi. Á því á-
standi, sem. ég hefi nú lýst, þarf
að verða mikil breyting til
batnaðar. Enginn vafi er á því,
að flestir einstoklingar þessa
þjóðfélags eru það viti bomir,
að þeir skrilja, að hér er vissu-
Frh. á 6. síðu.
ARGAR HUGVEKJUR
haía hlrtzt í blöðnuum í
sambandi við fullveldisdaginn
Þá er alltaf mikið talað um
sjálfstæðið og mikil umíhyggja
látjn í ljós fyrir því, þó að tölú-
vert mikið minna beri á henni
aðra daga ársins. En jafnvel
það rennur stundum upp fyrir
mönnum við hátíðleg tækifæri.
Þannig akrjfar Vísir í aoalrit-
stjómargrein sinni í gær.
„SjáKstæði hljómar vel sem
orð, en það eitt út af fyrir sig
nægir ekki. Það, sem á bak við
er, hefir meiri þýðingu. Hefir
þjóðin haldið í rétta átt, — mið-
að nokkuð á leið, í baráttunni
fyrir sjálfstæði sínu? Líf hverrar
þjóðar er ein óslitin sjálfstæðisbar
átta. Svo á það að vera og svo
hlýtur bað að vera. Allir lúta einu
og sama lögmáli, — jafnt ein-
staklingar sem þjóðir. Bregðist
menn skyldu sinni, sigur allt á
ógaéfuhlið, en snúizt þeir vel við
hverri raun, stefnir í rét.ta átt.
íslenzka þjóðin blaut sjálfstæði
sitt að cnduðum ófriði, sem var
ægilegr.i en nokkur önnur styrj-
öid, sem háð hefir verið, — þar
til nú. Má segja, að e.in haíi hún
sjálfstæðis notið skamma stund, en
þó næga ixl þess að um verði
dæmt, hvort þjóðin sé umkomin
að njótc þessara gæða, sem 'IIu
öðru eru djlrmætari. Ef til vill 4
dag er úrslitastundm. Ef til vill
í dag er úrslitastundin. Höfu.n við
staðið og vakað á verðinum, eða
höfurn við vanrækt skyldur okk-
ar? Þensu verður hvcr einstak-
lingur að svara fyrir sig, og minn-
ast þess jaf.nframt, að afkoma
þjóðfélagsins er algerlega háð af-
komu og hegðUn þegnanna, og
veltur því á öllu að etnstakjing-
arnir ræki skyldur sínar svo sem
vera ber.
Nu er enn háð örlagahríð f
heiminum, qj enginn er svo aurn-
ur, að ekki snerti það hann, hver
úrslitin verða.
Þungar skyldur bvíla á harðum
hvers íslendings, sern annarra
landa þegnum, en örlög þjóðarinn-
ar mótast af því hversu þær eru
ræktar. Á hátíðadögum eiga
menn að gera sér fulla grein fyrir
þessu, og bæta úr því, sem aflaga
fer, ef þess er nokkur kostur. —
Mcnn mega hvorlci svíkja sjálfa
sig né þjóðina. — Þess mega þeir
minjiast ekki aðeins þennan eina
dag ársins, heldur alla aðra daga
þess. Þá verða allir dagar hátíð-
isdagar þjóðarinnar og hver er sá,
er ekki óskar þess?“
Það ætti í öllu falli ekki að
þurfa að óttast, að Vísir verði
elcki þessara orða mmnugur, þó
að hátíðaskapið líði hjá. Eða
er hér aðeins um eina af hinum
þekktu augnablilcssteirininguna
að ræða?
*
Tíminn skrifaði í fyrradag í
tilefni af umræ-ðuim þeim, sem.
nú fara fraon uin stjórnarmynd-
un og nýjar röks.aimlegar ráð„
stafanir gegn hættum dýrtíð-
arinnar:
„Það hefir s’Itaf hótt gléðilegt,,
í þegar blindir hafa fengið sý.n.
• Þt’ss vegna er á margan hátt gleði
legt að lesa blu, íhaldsmanna um
þessar ,nu ' r. Þar er þess nú
stöougt kraiizt, að flokkarnir leggi
ágroiiiingsu’.álin á hilluna og sairi-
einist un lausn brýnustu vanda-
aálatma.
Jai'nframt er ógnum iýrtiðar-
-nnar lýst með hinuro ciökkustu
orðum og hrun alls atvi:. rulífs tal-
ið á nrestu gr 'isum, ef nkjótar úr-
bætar fást ekki"
En bætfi. Tíminn við:
„Það er ekk nóg, áð íhfil&ni enrj
TML.- & ©. m*: ’