Alþýðublaðið - 05.12.1942, Page 4

4
ALPVÐUBIAOIÐ
Laugardagur 5. desember 1942.
títfitíauill: Al&ýðuflakkuriim.
Bltstjöri: Stefán Pjefuesson.
Kitstjóm og a'greiðsla í Ai-
þyöuhúsinu við Hverfisgðtu. *
Síinar ritstjórns.': 4901 og
4902. tsia«ÉÉ
Símar afgreiðslu: 4900 og
49CS.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan b.í.
Eli? listamia~
LISTAMENN hafa nýlega
lokið þingi sínu, hinu
fyrsta af því tagi. Flestallir
kunnari listamenn- landsins
sóttu þingíð, og í heila viku
unnu þeir ósleitilega að því að
kynna höfuðstaoarbúum og öðr-
um landslýð list sína, með fyrir-
lestrum, uppléstrum, leiksýn-
ingum, mái.verkasýningum,
söng og hljómleiítum. Það var
sú hlið þingsins, sem að list-
kynningu sneri, og má telja
vafalaust, að það starf hafi ekki
verið unnið fyrir gýg, en haíi
fært almenning nær list og
listamönnum en áður.
En auk þessa, sem nú var
nefnt, voru listamennirnir á
fundurn saman, til þess að ræða
áhugamál sín og hagsinuni, og
lögðu fram allmargar og ýtar-
legar tillögur. Og þótt kennslu-
málaráðherrann vildi helkt eklii
sjá þessar ályktanir, er líldegt,
að þær hafi ekki verið ómerki-
legasti hlutinn af starfí lísta-
mannaþingsins.
Til þessa þings mun hafa
verið stofnað að nokkru leyti
vegna þess, að fyrir nokkru
höfðu vaknað hér allsnarpar
deilur um list og listamenn. Nú
er það í rauninni ekkert óeðli-
Jegt, þótt deilt sé um list, slíkt
liefir jafnan fylgt frjálsri list,
það væri jafnvel óeðlilégra, ef
hún vekti ekki storma og stríð.
Hitt var lakara, að hér voru
deilUrnar að komast inn á mjög
hála og óheillavænlega braut.
Það var farið að tíeila um lista-
mennina sjálfa, afstöðu þeirra
til þjóðmála og stjórnmála-
flokka og reynt að etja þeim
hvorum gegn öðrum.
Því ber ekki að leyna, að í
sjálfri- d'eiluani-áttu ýmsir högg
í annars garði, og báðir aðííar.
munu hla látið orð falla, sem
betur færi á, að væru ósögð.
En allt þarf að gera til þess, að
deilur af þessu tagi emíurtaki
sig ekki, því að þær hljóta að
verða til ctheilla fyrir andlegt
líf í landinú, og sízt munu þror
flýta fyrir listmenningu þjóðar-
innar.
Það er því vel, að Mstamenn-
imir hafa treyst íengslin sín á
milli, rætt afstöðu sína ýtarlega
og lagt fram sameiginlegar á-
lyktanir. Alþingi og öðrum íor-
ráðamönnum landsins má þykja
fengur að því að hafa þser til
hliðsjónar, þegar hreyft yerður
við málum listamannanna að
nýiu. Þae er auðvitað ekki úti-
I kað, að fleiri nýtilcgar fillög-
ur korni fram, en þarna, i þess-
v.“r» ál i;unum li .ama manna,
er sfcJaða þeiixa : ký- fc afmörk-
uð.
Tiilög rx þessar afa nú bcr-
izt aiþingi. Það ur sízt vanþörf
á því að viada bráöan bug
samningu fujrkominnar lisi'
mannalöggjafar. Þeir mer-
semihelga því starfi krafta sí
að skap: þjóðinni frjáls og sjá
gtæð andíeg verðm-úi, þurfa að
búa við meira örvggi en verið
hefir, — hvort m þeir gera
þ 5 að æfistarf . m eða hafa
Finaiir Jónssons
Skyldurnar viðpá, semféllu,
og hina, sem eftir lifa.
tómstuni xnu.
*
IHINNI hlóðugu styrjöld,
sem nú geisar, er margur
undirokaöur og má sig hvergi
hræra, aðrir berjast af alefli
fyrir frelsínu og hafa mikinn
mátt að baki sér, og enn aðrir
bejjast gegn fcúgurum slnutm af
litlum eða engum, vopnakrafti
og í fullu vonleysi fyrir sj áli'a
oig, en samt berjast þeir.
Heimurinn logar, og allur
þorri okkar íslendinga erum á-
horfendur. Flestir vilja láta
kalla sig hlutlausa, jafnvel þó
að vérið sé að berjast fyrir
írelsi mannkynsins. Við sitjum
í landi, söfnum auði og horfum
á. Nokkur hluti okka tekur þó
þátt í orrustunni á þann hátt, að
sigla út á hættusvæðin til þess
að fiska eða í strandferðuim,. Of-
an á skammdegisveðrin og bylj-
ina, sem þessir menn venjulega
berjast við, hefir bætzt hættan
af tundurduflum vina okfcar og
kafbátum óvina okkar. Aðrir ís-
lendingar sigla á milli landa á
evaéðum, :sem eru enn hættu-
legxi en sjórinn umhverfis
landið.
Þetta hefir fcostað okk-ur mikL
ar fórnir, rniðað við mannfjölda,
þó að allur almenningur losni
við að taka þátt í þessum hættu-
ptörfum.
Þetta ,-eru miklar fórnir, sem
þessir menn færa og svo ástvinir
og fjölskyldux þessara, mianna,
þegar fyrirvinnan kemur ekki
heim aftur heldur verður hafinu
eða óvinimum að bráð. Öll þjóð-
in finnur til. Við 'höldum minn_
.ingai'guðsþjónustur, söfnumst í
tfcirkju, tírögum fána í hálfa
stöng og lokum öllum skrifstof.
um, jafnvel sjálfu stjórnarráð-
inu, í samúðarskyni. En hvernig
sýnum við samúð okkar í verki?
,Hinum eftirlátnu skyldmenn-
um eru að vísu greiddar fébæt-
ur, mörgum sinnum hærri en
þeim, sem misstu ástvini sína í
næstu istyrjöld á undan, og þetta
hefir unnizt fyrir ötult félags-
starf sjómiainanna með samtck-
um þeirra og með löggjöf á aL
þingi. En hvernig fer svo, þegar
frá líður? Hvers konar örlög
eru afkomendum þ essara manna
-búin í þjóðfélaginu? Fébæturn-
ar hverfa í hít dýrtíðarinnar, og
hin takmarkalausa samkeppni
iWeirra, sem í landi sitja, um
Sríðsgróðarm, býður afkomencL
utm þérirra, sem fórnuðu sér,
öryggisleysi hins óskipulagða
þjóðfélags að launum fyrir
fórnarvilj ann.
Enginn vafi er á því, að örlög
okJcar íslendinga eru undir því
komin, hver verða úrslit þeirrar
átýrjaldar, sem nú er háð, en
þó iþví að eins að við verðum
ekki, áður en styrjöldinni er
lokið, húnir að fyrirgera með
innardandsóstjóm og ranglæti
réttinum til þess að ráða okkur
sjálfir. í því nýja þjóðfélagl, sem
■ byggt vérður á rústum þess,
sem hrynur í þessari styrjöld,
varfrzr alþjóðarheill þjóðfélags-
■þegné.nra ag ráða. Annars væri
"roi iob; á 'tan til einskis háð.
Vegna framfaranna í loftferð-
um erum við ekki lengur ,,úu í
reginhafi" og einangraðir, held-
ur hlekkar í 5tórri keðju. Hver
hlekkur vorður að hafa vi sa r
•.s.yrklieika. Þar verðu:. ekki
s ærðin, sem öllu ræður, h eldnr
Jiinn félagslegi styrkur. Ef við
iöpum þeim styrkleika, getun:
við einskis vænzt um framtíí
okkar, en einmitt vegna þess,
hve smáir við c-ruœ,. hlý+”jr
styrkiur okkar að liggja í 1 d,
a|5, sýna sem n - itan félagslegan
og andlega broska Tkrtí-- því
ver^Sur öll v* kár framtíð k": v-.
"ISf. ♦ .......
Nágriannar okkar og aðrir lýð_
ræðissinnar, sem berjást fyrir
frelsinu, leggja bæði líf sitt og
f jármuni sína í sölurnar. Við ís-
lendingar höfðuxn hins vegar
haft þá einstöku aðstöðu, þrátt
fyrir líftjónið, höfum við safn_
að fé, þegar aðrir htifa þurft að
eyða í þarfir þaráttunnar fyrir
hugsjónunum. Þessi einstaka að-
staða okkar hlýtur að leggja
okkur alveg sérstakar skyldur
á herðar. Þessa skyldu höfum
við bæði gagnvart þeiin, löndum
okkar, sem hafa .lagt líf sitt í
sölurnaír, og venzlamönnum
þeirra, og eins gagnvart þeim
þjóðum, sem berjast fyrir frels-
inu með blóði sínu, allri orku
f iármiu'num, til þess að við,
meðal annarra,. getum notið
frelsis og mainnréttinda að styrj
öldinni lokinni.
Það er ekki unnt að horfa
framlhjá þessú. Stríðsgróðinn,
sem hefir safnazt fyrir hér á
landi, er fenginn me.ð fórnum
og þjáningum annarra, bæði
ainnarra þjóða og annam'a manna
en þeirra, sem taldir eru eiga
harm. Þess vegna er það skylda
obkar, að verja honum í þágu
almennings, til þess að verjast
vandræðumi af völdurn dýrtíðar-
innar og íil þess að byggja upp
nýtt og betna þjóðfélag. Þá ber
okkur einng eftir anætti að taka
þátt í heildarstarfinu í þágu
menningarinnar áð stríðinU
loknu, og í því, að lina þjáning-
ar annarra. Það er að vísu ekki
mikið, sem við getum gert, en
fari ekki allt í óstjórn og vand-
ræði, fccllar skyldan einnig til
ofckar’ í þessu efni.
Jólahátíðin er að nálgast. í ná_
grannalöndum okkar er hún
dapriEjri en nokfcru sinni áður.
Sfcruggi hertöku og þrældómis
hvílir yfir Dönum og að Norð-
mönnum sverf ar sulturmn
þrældómsfjötrana inn að beini.
Hérna hjá okfcur lýsir jólahátíð-
in sér í óvenjulegum íburði og
glysvamingi. Víst er það á-
nægjuiegt að vita, hve mifcil
auraráð unenn hafa, en hver geL
ur gengið endilangan Laugaveg-
inn að ASaistræti, horft á
glingrið í búðargluggunum og
heyrt flugviélaþytinn yfir höfði
sér, án þess að minnast sjómann-
snna, sem eru að hætta lífi. sínu
úti á hafinu og þess, að hungrið
•þj'afcar bræður obkar, Norð-
menn, í aðeins fimm flugtíma
fjarlægð frá okkur? svo ekki sé
leitað lengra. Hvert sem litið er
berjast menn gegn harðrétti og
kúgun, en hvað : vum við, sem
í landi sitjum? V eri ekki reyn-
andi að við oniðluðum einhverj-
um þeim, sem offrað hafa öllu
smu, á rneðain af einhverju er að
taka, einmitt núna á jólahátíð-
inni? Gæti ekki Rauði krossinn
gengizt fyrir því?
Það er að vísu réttilega ben'
á það, :aö tímar auðsöfnun'ir
vegna stríðsgróða séu að L£a
hjá o,g *allt sé að.fara í kalda
kol, en þó er það erm á okkar
valdi c.8 spyrna vig fótum og
verja því, sem safnazt hefir, á
skymamlegan hátt og í alþjóðar
þar .ir. Sukfcið og óstjórnin á
ekki og má ekki halda áfram.
Við verðum að korna í veg fyiir,
að fé, sem safnaz hefir, verði
-,ckkur til þjóðfélagslegs og sið-
í rðilegj niSurdr p,s. Peniingar,
s m --fnað er af Jojá.v. gum og
.niotsöir í óhóf og stundargleði,
> err blóðþcningar. Þ . m getur
aidrei fylgt neiin gæía. Við höf-
um engan rétt til þess, að ILfá
óhófslífi, þegar aðrir leggja líf
sitt í söluimar bæ<5i ýið sjósóicn
yfir hsettusvæði og í baráttuun.'
I'i- . I /t í. ■ f'. 'á' V .i -f.i I
fyrir frelsi og mannréttindum.
Þeir, sem fórma sér, 'hrópa á
rétt þeim til handa, sem eftir
lifa.
ílinum fiallma ókunna her_
manni var víða um lönd reistur
minnisvarði í lok síðustu styrj-
aldar. Okkur ber skylda til þess
að reisa slíkan minnisvarða yfir
þá, sem farast í þessari styrjöld.
En hvorki úr steini né heldur
meö eins dags hluttekningu, þótt
hvorttveggja geti verið hlýlegt
og virðulegt, ’heldur með því að
bæta lífskjör þeirra, sem eftir
lifa, ekki einstakra fárra manna,
held-ur alls fjöldans. Þeti a verð-
ur ekki gert á annan hátt en
þann, ,að spyrna fótum gegn
hinni sívaxandi dýrtíð, gera
skynsamlegar ráðstafanir í
verzlunarmálunum og taka
stríðsgróðann í þarfir almenn-
ings. Við verðum að fara að
haga okkur nokbuð á sama veg
og aðrar þjóðir, sem eru að
berjast fyrir lífi síu. Aðstaða
okkar er betri en flestra eða
allra annarra, þess vegna 'verð-
um við að sýna betri árangur í
uppbyggingunni.
Mér er ljóst, að. ráðstafanir
þær, sem getig er um hér að
framan, eru aðeins ófriðarráö-
stafanir, en þó eru þær eins og
sakir standa grundvöllur þess,
að unnt verði að vinna annað
og meira síðar. Þátttaka okkar
í nýrri uppbyggingu getur eng-
Kays'iei* silkisokfear |
Siiraet slæður
Undirfot
Mikið drvaL
5 manna
íólkshifreið
til soin á fitatorgl,
í sfao miiíi kl. 2—4
Lamg hæsta verSi.
Hafnarstræti
in orðið, ef þessi grundvöllur
verður ekki lagður. Við eigum
að kappkosta að stamda sem
framst, en ekki aftast. Það er
skylda okkar að sýna þeim, sem
fórna sér, að vig kunnum að
meta það, og bezti mimnisvarö-
inn, sem við reisum þeim, sem-
féllu, er að byggja upp nýtt og
betra þjóðféla-g.
Finnur Jónsson.
■O LESTIR eru nú farnir að
trénast upp á því að skegg-
ræða um stjórnarmyndun, enda
berast litlar fréttir um það mál
úr sölum aiþingis. En sýnt þyk_
ir, að allmikil töf verði á af_
greiðslu þibgmála vegna samu.
ingaumleitana um stjórnar-
myndun, og engar horfur á því,
áð fjárlög verði afgreidd fyrir
jól, úr því, œm komið er.
Vísir segir í gær:
„Fjöldi veigamikilla mála liggur
nú fyrir alþingi, m. a. afgreiösla
fjáriaga, sem tekur iangan tíma, ef
að vanda- lætur. Nefnd.ir vinna að
sjálfsögðu störf sín, meðan að átta
manna nefndin hefir með höndum
samningaumleitanirnar milli flokk
anna, en þótt öll störf gengju með
sæmilegum hraða, en eklci seina-
gangi, má telja litlar líkur ti! að
fjárlög verðí að fullu afgreidd fyr-
ir jólin, enda vafasanit að svo
verði fyrir áramótin. Þá kexnur
einriig til greina að allí samstarf
í nefndum verður miklum mun
* rfiðara, meðan enn er ekki vitað
um hvort og á hvern vag samvi una
tekst. Má g<-ra ráð fyrir að 'þicg-
menn réynist. svifaseinir viG af-
greiðslu ágreiningsmála, sem jafna
þarí með samningum rit.t á hvað,
en þannig er aígreiðslu ýmsra mála
farið óg verðui' el:ki um þokað.
Almenningur er að vonum á eng-
an veg áhug iaus um hversu til
téiist um myndun stjórnar Þótt
engu verði enn um það spáö, or
réttmætt að ræða þau afcriðin, sc-rn
þegar liggja skýrt fyrir og þýðingu
geta haft og hana jafnvel stórvægi-
lega. Það eitt er ekki flckkur mi
nóg til trausts og halds, að J ir
!gefi fagrar yfírlýsinpar um sara-
vimilja, þegar slík; e;r au.’sýui-
1« ■’% fe 'rt til þeis eins að þvo tíend-
ur sínar sem Pílatus forðum. Á
slíkum þvotti hafa menn enga trú,
þótt liðlega 19 aldir séu runnar í
tímans djúp frá þeim atburði.“
* * *
Moj uinblaðið, blað stsersta
þingflokksins og stj órnarflokks_
ins, er mjög hneykslað yfir
frarnimistöðu stj órnmálamanna
á þingi, að þeir >skuli ©kki þegar
í þingbyrj-un hafa snúið sér að
því að leysa dýrtíðarmálin:
„Með því viðhorfi, sem nú er,
gegnir í rauninni furðu, að alþingi
sfcyldi ekki, jafnskjótt og það tók
setu, beina cllum kröftum símtm
að lausn tíýrtíðaimálarina og af-
stýra itm leiö hruni atvinnuveg-
anna. Svo fjarri er því að alþingi
hafi gert þetla, að þar er ’ekki enn
komin fram ein einasta tillaga : att
lattsrt dýrtíðarmálanna.
í heilan mánuð he.fa flokkarnir
verið að þjarka um, hvort nokkur
möguleiki myndi vera til þess, að
þeir tækj r höndum saman til þes3
að leysa þessi vandamál, en sú tíl-
raun hei'ir hingað til strandað á
öðr.um m.álum. Leiðtogar svmra
stjórnmálaflokka virðast vcta
einu mennirnir á iandinu, sem
ekki skilj'. ,það, að stöðvun dýrfið-
arflóðsins er mál t ilanna.“
Er blaðið o'.-jð L«ssum c::5um
að halda því f.am. að Sjílf-
stæðisflokkurinn einn :é þarna
saklaus sem lasrab, .en hinum
flökkur-ism wn *- '• aS kenna?
Það er einmiift a.5 mlklu leytl
lausn dýrtíða.'íiná' tmina, sem
skapar gmndvöll nýrrar stjóni-
ar og því eðlilegt, að þar bindi
hvað annað. Hmiv fkkkamir
hafa þar lagt t ra sk\ .nr t;L
lögur, Sjálfstæðfcíiflokkurúm
eJciki.