Alþýðublaðið - 09.12.1942, Blaðsíða 4

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Miðvikudagur 9. desember 194ÍL
fU(n|$nbldttð
ttsefandl: Alþýðuflobkurinn.
Kltstjórk Stefán Pjetarsson.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Simar ritstjórnar: 4001 og
4902.
Sixnar afgreiðBlu: 4900 og
4906.
Verð í lausaaölu 40 aura.
A Iþýðuprentsmiðj an hi!.
Eltir fiðræður ðtta
manoa nefudsrlnnar
ÞÓ AÐ átta manna nefndin
svokallaða hafi nú hætt
atörfum án þess að nokkur já-
kvæður árangur næðist með
fundahöldum hennar, þá væri
f>að vitanlega algerlega rangt
að leggja þá staðreynd þannig
út, eins og ®umir virðajst vilja
gera, að þar með sé loku fyrir
það skotið, að samstarf náist
milli nokkurra flokka um
srtjórn landsins, eða að unnt sé
yfirleitt að mynda nokkra þing-
ræðisstjórn. Því að það hlut-
verk, sem átta manna nefndir.ni
var upp á lagt, var ekki að
ganga úr skugga um það, hvort
faægt væri að mynda samstjórn
einhverra flokka eða þingræð-
isstjórn yfirleitt, — heldur,
favort hægt væri að mynda
samstjórn allra þingflokkanna.
Og það, sem fundahöld hennar
hafa leitt í ljós, er aðeins þetta:
að fyrir slíkri stjóm, stjórn, sem
allir flokkar þingsins stæðu að
<fg ættu fulltrúa í, er enginn
grundvöllur finnanlegur, að
#vo stöddu.
*
Það má sjálfsagt með sanni.
segja, að allt of löngum tíma
iiafi verið eytt í viðræður átta
manna nefndarinnar um mögu-
íeikana á samstjórn allra
flokka, og það því fremur, sem
állir flokkar virðast mjög
snemma hafa verið orðnir þess
fullvissir, að úr slíkri stjómar-
myndun myndi ekkert verða.
En með því, að viðræðum henn-
ar hefir nú loksins verið hætt,
setti að mega vænta þess, að til-
raunir til stjórnarmyndunar á
^itthvað raunhæfari gmndvelli
jgætu farið að hefjast og geng-
ro sæmilega greiðlega. Fyrir
fram, eða að óreyndu, er að
minnsta kosti engin ástæða til
að ætla, að ekki megi takast að
mynda hér þingræðisstjórn, þó
sið grundvöllur fyndist ekki
fyrir fjögurra flokka stjórn.
í því sambandi er rétt að
‘benda enn einu sinni á það, að
þrír flokkar þingsins, Alþýðu-
ilokkurmn, Framsóknarflokk-
urinn og Kommúnistaflokkur-
ínn, hafa nýlega lagt fram til-
lögur um lausn alvarlegustu
vandamálanna, sem em svo
líkar, að furðanlegt mætti telj
ast, ef ekki næðist samkomu-
íag milli þessara flokka um
stjórnarmyndun, svo fremi að
liugur fylgi máli hjá þeim. Að
vísu stóð Alþýðuflokkurinn
einn með þessar tillögur við al-
þingiskosningarnar í haust; það
var ekki fyrr en eftir þær, að
Framsóknarflokkurinn og
Kommúnistaflokkurinn tóku
þær upp og gáfu þær einnig út
Sem sína stefnuskrá. En að ó-
reyndu virðist engin ástæða til
að efast um að hugúr fylgi máli
einnig hjá þessum flokkuni, svo
alvarlegt sem ástandið er nú orð
íð af völdum verðbólgunnar og
dýrtíðarinnar og svo aðkallandi
sem það er orðið, að til rót-
tækra ráðstafana verði gripið,
áður en allt er komið í öngþveiti
Það er að minnsta kostí. rétt,
að það ikomi greinilega fram,
Merkileg bók:
Um lif og svaðilfarir
gðmlu landpóstanna
—... ♦ --
Þýðirigamiklum þætti úr sögu okkar
bjargað frá gleymsku á siðustu stundu
Úr sögu landpóstanna.
..
T NNAN NOKKURRA DAGA
1 kemur á bókaimjarkaðinn
ötórmerkilegt rit í tveim bind-
um er nefnist Söguþættir land-
póstanna. Safnað hefir og búið
undir prentun Helgi Valtýsson
rithöfundur. Ritið er í stóru
broti og um 800 blaðsíður með
fjölda mynda, sem fáir hafa
vitað að til væru.
Eins og naínið bendir til
fjallar ritið um ferðasögur land
bóstanna gömlu, svaðilfarir
Iþeirra og mannraunir. Kennir
þar margra grasa, eins og að
líkindum lætur, því margt hefir
á daga gömlu póstanna drifið.
Verður hressandi að fá hetju-
sagnir þessar og mun hin unga
kynslóð vonandi finna hér
kjark og uppörfun til dáða, því
landpóstarnir gömlu voru harð-
gerðir karlar, sem kveinkuðu
sér hvorki né kviðu, þó um
þrotlausa baráttu væri að ræða
við hríðar og harðviðri á óra-
langri öræfanótt á fjöllum uppi.
Einnig er í riti þessu tveir
kaflar mjög merkilegir og fróð-
legir. Ritar fræðimaðurinn Vig-
fús Guðmundsson annan þeirra
er nefnist „Ágrip af sögu póst-
málanna“, en hinn kaflinn nefn'-
ist „Lítið brot úr sögu landpóst-
anna“ og' er eftir Kristleif Þor-
steinsson bónda á Stóra-Kroppi,
en eins og kunnugt er hefir
Kristleifur dvalið allan sinn
aldur í Borgarfjarðarhéraði og
því alllengi í þjóðleið pósta og
var þeim nákunnugur. í kafla
sínum segir Kristleifur m. a.:
„Þótt saga landpóstanna ís-
lenzku hefjist ekki fyrr en á
síðastliðinni öld, þá er hún orð-
in merkilegur þáttur úr þjóðlífi
hér á landi, sem er þess fylli-
lega verður að færast í letur.
Það eru vetrarferðimar yfir
landið þvert og endilangt, sem
verða póstunum oft þungar í
skauti, því að naumast mun sú
póstleið hafa verið til, að ekki
gæti verið þar um fleiri eða
færri torfærur að ræða. Tæþ
vöð, sundvötn, jökulhlauþ og
veglausar heiðar, allt var þetta
á leiðum póstanna. Við þessar
vegleysur höfðu íslendingar bú-
ið frá fyrstu tíð, og var þeim í
blóð borin óvenju mikil þraut-
seigja að glíma við hættumar
í ýmsum myndum. Hugrekki í
vatnsföllum og ratvísi á heið-
um uppi gekk sem arfur frá
einni kynslóð til annarrar. Á
þessari gáfu þurftu póstarnir
að halda öllum mönnum frem-
ur. Þeir vom undir stjóm, sem
\ ð að skipuleggja allt þeirra
fei \lag, frá því upp var lagt,
þar I ferðin var á enda. Hér
var þ, ' ekki að tala um bíða
byrjar, eins og óháðir ferða-
menn leyfðu sér, þegar þeim
bauð svo við að horfa. Það var
því ekki heiglum hent, að vera
póstur hér á landi, meðan
hvorki voru brýr á ám né rudd-
ir og varðaðir vegir. Póstar
þurftu því að hafa marga kosti,
til þess að vera fyllilega vaxnir
þessu ábyrgðarmikla starfi.
Þeir þurftu að vera fyrirhyggju
samir með val og meðferð
hesta, ratvísir, hraustbyggðir
og drengskaparmenn í öllum
viðskiptum.
Þegar póstar blésu í lúður
sinn að kvöldi dags í námunda
borðum og snemmslegið, þurrt
við fyrirhugaða náttstaði, var
venja að hafa allt á reiðum
höndum á bænum, sem menn
og hestar þörfnuðust, mat á
og angandi hey á rúmgóðum
jötum. En til þess að eiga vísan
aðgang að slíkum heygæðum og
öðiu því, sem póstar þörfnuð-
ust á ferðum sínum, urðu það
vissir bæir, þar sem þeir völdu
sér náttstaði . . . Oft var nokk-
uð af ferðafólki í fylgd með
póstunum. Var því ekki fyrir
smábændur að húsa þá í vetr-
arharðindum, þegar fé og hest-
ar voru við innstöðugjöf. Samt
þóttu póstarnir ætíð góðir gest-
ir og eftirþráðir, því að með
þeim barust nýjungar, sem þeir
höfðu einir yfir að ráða á þeim
árum, þótt nú sé útvarp og
sími fyrir löngu búið að rýra þá
gleði og eftirvæntingu, sem áð-
ur fylgdi komu þeirra í strjál-
býli sveitanna. Rétt eftir það,
að skipulagðar póstferðir hóf-
ust mánaðarlega frá Reykjavík
um Borgarfjörð og þaðan norð-
ur og vestur, sagði einn gáfað-
ur fréttavinur við mig, að nú
teldi hann stórhátíðimar fleiri
en áður, því að nú væri póst-
komuhátíðir komnar þar til
viðbótar.
. . . Hestum sínum gáfu þeir
fjórúm sinnum yfir nóttina og
völdu sjálfir það, sem bezt var
til af heyjum, helzt hvað með
öðru, úthey og töðu, hvort
tveegja laufgræn, ef til var.
Sjálfir vildu þeir líka hafa mat
sinn og engar refjar, og þurftu
þess með. En mjög fór það eftir
skapgerð þessara manna, á
hvern hátt þeir létu skilja þarf-
Jón póstur í Galtarholti að leggja af stað í póstferð ásamt sam_
ferðafólki.
ir sínar. Flestir póstar voru hin-
ir mestu grjótpálar, sem brut-
ust næstum yfir hvað sem var
og létu engar torfærur hindra
ferð sína, en til þess að slíkt
gæti gengið, þurftu hestar
j þeirra að vera úrvalsgripir,
j helzt marg-aldir, Það kom því
sjaldnar fyrir en vænta mátti,
að ferðaáætlanir landpóstanna
röskuðust til muna, enda þoldu
sumir þeirra illa að beygja sig
fyrr en í fulla hnefana . . .
I ... Það hefir sagt mér Pálína
Pétursdóttir frá Grund, skilrík
i kona og gáfuð, að sér væri í
barnsminni, er póstur einn,
ekki af þeim merkari, hefði taf-
izt þar á Grund x vatnavöxtum
: og foraðsveðri. Kom hann inn,
er hann hafði litið til veðurs,
og segir: „Það rignir ekki ein-
ungis eldi og brennisteini, held-
I ur rignir nú líka fjandanum
[ sjálfum í flygsum!“ — Á
i Grund, sem var siðgæðisheim-
! ili, þelcktist þá ekki veðurlýs-
ing af þessu tagi, og festist það
því í minni bama. En skyldu-
hvaða hugulr fylgix máli hjá
Framsóknarmönnum og komm.
únistum. Og úr því fæst varla
skorig nerna með sameiginleg-
um viðræðum þessara þriggja
flokka uim stjómxarmyndun.
*
En jafnvel þótt það kæmi í
Ijós við slíkar viðræður, að ekki
væri hægt að mynda „þriggja
flokka vinstri stjórn", eins og
talað hefir verið um í sambandi
við þennan miöguleika, þá er
enn óreynt, hvort Sjálfstæðis.
flokkurinn og Framsóknar_
flokkurinn geta ekki komið sér
saman um tveggja flokka hægri
stjóm. Óhugsanleg virðist hún
engan veginn vera, ef litið^ er
á, hve örstutt er síðan, að Sjálf-
stæðisflokkurinn og Framsókn-
arflokkurinn voru saman í
atjórn,! seim einmiiHt byggðist
á sameiginlegri afstöðu þedrra
tíl dýrtíðarmálanna.
Hitt er flvo annað mál, hvaða
raxmverulegur vinstri flokkur
í landinu vildi taka á sig þá
ábyrgð, að kaila slíka stjórn
yfir hinar vinnandi stéttir á
ný. En úr því ætti að fást skor_
ið við væntanlegar viðræður
um þriggja flokka vinstri
stjórn.
*
Það er í' öllu faJIi fleiri en
einn möguleiki enn til þess
að mynda iþingræðisstjóm. Og
þar fyrir utan er það alveg ó-
reynt mál, hvort þingið myndi
ekki eira minnihlutastjóm eins
flofcks, ef allt annað brfgðist.
Meðan svo er, er að mirmsta
kosti engin ástæða til þess að
vera að tala um óábyrga em_
bættismannastjóm, utan þings,
enda lítt sjáanlegt, hvaða mögu
leika hún ætti frekar að hafa
á því, að leiða þjóðina út úr
ógöngunum. en stjóm, sem
naynduð væri innan 'þings og
bæri ábyrgð fyrir því.
rækni póstsins hefir að Ixkind—
um verið ástæðan fyrir þeirri
sáru gi-emju, sem þessi gróf-
gerða veðurlýsing var sprottiis
af . . .
í lokaspjalli bókarinnar er
ráðgátan leyst hvemig bók
þessi hefir orðið til, og einnig;
upplýst, að seinna hefði ekki
mátt hefjast handa um aff
bjarga þessum þætti úr þjóð-
lífi Islendinga. Þar segir svo:
„Það var á miðju sumri 1987,
að formaður útgáfufélagsin*
Norðri á Akureyri fór þess k
leit við mig, að ég safnaði sam_
an frásögnum um ferðir land-
póstanna gömlu. — Fór mér
líkt og Þorsteini forvitna, að
ég mun hafa spurt, hvert leita
skyldi hinna gullnu skefta end_
urminninganna um hina gömlu
pósta. Mun svarið hafa verift
áþekkt svari Haralds konxxngs:
Þú verðr sjálfr frá því að segja^
hvað þér þykkir líklegast. —
— Mundi mikill hluti safn«
þessa 'hafa glatast með öllti^
hefði eigi verið hafist hand*;
Frh. á 6. síðu.
ALÞÝÐUFLOKKSBLAÐIÐ
Alþýðumaðurinn, á Akur
! eyri birti athyglisverða grein 1.
dés. s. I., sem heitir „Hvað er
í vændum,“ og er þar rædd af_
staða allra stjórnmálaflokkanna
j til vandamála yfirstandandi
tíma Þar segir m. a.:
j „Stærsta ólán íslenzku þjöðar-
i innar í þessari heimsstyrjöld er
j ekki að hafa verið hernumin um
stundarsakir, þótt allir sánnir ís-
lendingar harmi, að svo þyrfti að
fara. Þyngsta ógæfan var, að
stærsta þingflokkinn brast þá
! manndóm og víðsýni til að taka
ný og óvænt viðhorf réttum tök-
um. Flokkshagsmunir, raunveru-
legir og ímyndaðir, og valdafíkn
blinduðu svo mjög augu hans, að
hann framdi þau afglöp og mistök,
sem aldrei munu bætt, þótt nokk-
uð megi enn draga xir afleiðingum
þeirra, ef þegar væri unninn bráð-
ur bugur að.
Næst stærsti þingflokkurinn,
sem þá var, einblíndi stjarfur á
ný og óvænt tækifæri gæðinga
sinna til geysilegrar auölegðar, og
kommúnistar hófu æðisgenginn
línudans og ótrúlegustu trúðlistir
við að fara í gegnum sjálfa sig.
Eini flokkurinn, sem sýndi þeg-
ar í stað manndóm og festu gagn-
vart hinum nýju viðhorfum, var
Alþýðuflokkurinn. Honum var þeg
ar ljóst, að þjóðinni var nauðsyn,
að bandamenn ynnu stríðið og
hann trúði því, að þeir mundu
sigra. Takið eftir því, að hann var
eini flokkurinn, sem var viss um,
að þessi sjónarmið væru ein rétt.
Frá þessum sjónarhól gat han*
bent á og benti á markmið, sens
bar yfir líðandi stund og stefn#
þurfti að og hann benti einnlg k
leiðirnar, sem einar væru færar.
Aldrei hefir Framsóknarflokk*-
um og Sjálfstæðisflokknum legið
eins á stuðningi Alþýðuflokksins
til að reka sómasamlega pólitík og
aldrei hefir þeim brugðist eins áffi
þekkja sinn vitjunartíma.
*t
Allar línur eru enn óskýrar.
Kommúnistar tala og láta mikið,
en þeir hafa enn ekkert sýnt, er
geri þá verðuga þees að kall*
Rússa félaga sína. Nú er þeirra ör-
lagastund. Ætla þeir sem hingað
til að vera aðeins í orði, eða ætl*
þeir nú að verða á borði?
Og hvað líður Framsóknar-
flokknum? Hefir honum loks skil-
ist glöp sín og villa, hefir haa&
reki, sig nóg á?
• *
Vill Sjálfstæðisflokkurinn skip®
sér hér í sveit, vill hann gefa upp
stríðsgróða gæðinga sinna og hefj*
drengilega samvinnu sem hefir
heill allra en ekki sumra a8
marki?“'
Greininni lýkur svo:
„Svörin bíða ennþá. En veri®
viðbúin, þau er á næstu grösuni.
Og munið það alltaf, að AI-
þýðuflokkurinn einn var aldreí
tvíráður í stefnu sinni.
Hann hefir aldrei þreytst á að
benda á einu færu leiðirnar. Haiuk.
hefir ekki gleymt allra heill £
þessu stríði".