Alþýðublaðið - 10.12.1942, Blaðsíða 6

ALÞYÐUBLAÐIÐ
Fimmtudagur lé. des. 1942.
S
*
s
s
\
s
s
\
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
N
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
Saga íslendinga,
V. bindi, seytjánda öld, er komið út. Bindi þetta ritar dr. Páll
Eggert Ólason. — Bókin er 468 bls. að stærð, í stóru broti,
myndum prýdd og vönduð að öllum frágangi. — Hún kostar
15 kr. í kápu og 30'kx. x vöndiuðu bandi (al-rexín).
íslendingar ihafa alltaf unnað sögum! og sagnafróðleik.
Þeir ijafa líka oft verið kallaðir söguþjóðin. Nú gefst þeim 1
fyrsta sinni kostur á að eignast ítarlegt og vandað yfirlitsrit
um sögu sína fró öndverðu til 1918. — Þetta bindi er hið
fyrsta, sem út kemur, af 10 alls. Upplag þess er svo tak-
marfcað, að vissara er fyrir þá, er vilja tryggja sór ritverkið
frá upphafi, að gerast strax áskrifendur.
Saga íslendinga þarf að komast inn á sem flest íslenzk
heimili um þessi jól.
Bréf 00 ritoerðir Sfephans G. Stephanssonar,
II. bindi, eru einnig komin út. — Dr. Þorkell Jóhannesson
hefir búið undir .prentun. — í þessu ibindi, sem er 280 bls.
að stærð, birtast bréf skáldsins frá 1893—1921.
Fyrsta bindi þessa stórmerfca ritsafns kom út 1938—
1939. — Pirófessor Sigurður Nordial ritaði m. a. svo um þá
útgáfu:
„Ég vil ekki láta þetta tækifæri ónotað til þess að hvetjia
alla, sem Andvökum unna, til þess að ná í þessi bréf til
lestrar. Þau eru allt í senm einlæg og hispurslaus, efnismikil
og spakleg.“
Til eru aðeins örfá eintök af fyrsta bindi. Annað bindi
var einnig prentað í mjög takmörkuðu upplagi. Verð bréf-
anna er 12 kr. hvort bindi.
Allir, sem eiga kvæði Stephans, þurfa að eignast þessi
bréf, meðan kostur er.
Samtímis þessum tveimur ritu-m koma út tvær af hin-
um föstu árbókum útgáfunnar 1942:
Almanak hins íslenzka þjóðvinafélags um árið 1943.
í því birtast m. a. tvær ritgerðir eftir Jó-hann Sæ-
mundsson ilækni og yfirlitsgrein um íslenzkan landbúnað
1874—1940 eftir dr Þorkel Jóbannesson. Er sú grein með
26 myndum og rnörgum -línuritum.
Andvari 1942.
Hann flytur ævisögu Magnúsar Guðmundssonar, eftir
Jón Sigurðsson á Reynistað, ásamlt mörgum fleiri iritgerðum.
Þessar bækur hafa ‘þegar verið afgreiddar til umboðs-
manna útgáfunnar úti um land.
Áskrif endur í Reykjavík vitji bókanna í anddyri Lands-
bófcasafnsins og í Hafnarfirði í verzlun Valdimars Long.
Skrifstofa útgáfunnar er að Hverfisgötu 21, efri hæð,
sími 3652. Pósthólf 1043.
Bókaútgáfa Mennmgarsjóðs og Þjóðvinafélagslns.

s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
\
1
Trésmiðir
óskast nú þegar.
Vélsmiðjan Héðinn,
sími 1365.
Sérstðk tæklfæriskanp.
í dag og næstu daga seljum við með kostnaðar- ^
$ verði allt, sem eftir er af skófatnaði, verkamanna- s
S
S buxur, dömukjóla og dömukápur.
f l' " ^ H L
Windsor Magasin,
Vesturgötu 2.

Norsku sjó-
mennirnir.
Frh. af 5. síðu.
starfs iþeirra, og mikill hluti af
hverjum þúsund sprengjum,
kom frá þeim.
Ein-s og brezki flugherinn
luirðu Iþeir fyrfr miklu tjóni,
bæði á möxiniuim pg sfcipum.
En umtfram allt vora þeir sjó-
menn. Þrisvar eða fjórum sinn-
xxm var tilkynnt, «að fcáfbátar
væru mjög inálægt, en skipa-
lestin ökkar hélt ileiðar sinnar
og bauð þeim byrgin-n. Lífið
um borð var algerfega laust við
aö truflast við þessi hættxxmerki
Þá var það dag nokkurn um
sólarlag ,að merkin voru ákaf-
ari en venjulega. Tundurspill-
ir fyrirfiðans iköm- mjög ná'lægt
ofckur og aðvaraði ofckur með
hátalara: „Verið viðbúnir.
'Kafbátar mljög nálægt. Hafið
augun hjá ykkxxr.“ Myrkrið
féll sfcyndilega á og ég sá skytt-
urnar tvær aftur á. Þeir horfðu
vongóðir út á sjóinu, af því
lenigi hafði ekkert verið til þess
að skjóta á, og fingurinn iðaði
á gikknum.
Þá 'staðnæmdist vólin okfcar
allt í einu, rör hafði brotnað og
það inundi taka tvær fclukku-
stundir að gera við það. Skipið
ofckar dróst smám saman 'aftur
úr skipa'lestinni. Við vorum al-
einir. Á brúnni var annar stýri-
maðxxr, stór, glaðlyndur náungi
frá Stavangri, sem venjulega
fyllti skipið af léttum ihlátri, að
skima eftir mjerkjum um kafbát
í myrkrinnu, 'eða rák eftir tund
urskeyti. Hann var imeð gas-
grímu, ég hafði aldrei séð hann
með ibana fyrr. „Af hverju eruð
þér með gasgrímu? spurði ég.
„Ja“, svaraði hann á sunnlenzku
mályzkunni sinni. „Ef við er
um svo heppnir að tundurskeyt
in hitti neðarlega, eru tíu lífcur
á móti einni á því, að það kvikn
ar ekki í bensíninu. En gasloft-
ið ikemist út, en því miður þola
þessar igrímur efeki koloxyd
lenigur en tvær til þrjár mín_
útxxr.“
„Það er að segj.a, að þeir og
aðrir fyrirmenn getið lifað um
þrjár miínútur, ef þetta 'bem-
ur fyrir?“
„Já, ef hepnin er með“.
,'Það er ©fcki Jengi?“
„Nei, svaraði hann hljóðlega,
„en nógu langt til þess að láta
miennina ihlaupa fyrir borð á-
veðurs og að losa tvo björgunar-
báta fyrir þá.“
„En þið‘, spurði ég.
,Ef við get-um gert a'Ht þetta
áður en úti er xxm ofckur, mun-
um við verða fuUkomlega á_
nægðxr.“
Hann brósti og skildi mig
efitir hugsandi í kyrrðinni.
Það var orðið áliðið, er við
a^á(ðíu |n skipalesti'phá, og kaf-
'báturinn ónáðaði okkur eikki
þessa nótt. En daginn eftir
sökkti 'hann olíuskipi, sem
sigldi eift síns liðs, og við sáum
iþað springa í loft upp, er við
vorum á ileið til skipalestarinn-
ar aftur. Reykjarstrókur um
mílufjórðimgur í þvermál, steig
nofckur þúsund fet í loft upp.
Skipið var um stund algerfega
hulið, en 'þegar vindxxrinn feykti
xeyknum iburt, sást stefni þess
snöggviast. 'Enginn komst af.
Þeir ihöfðu flutt íbénzín.
Þetta viar síðasti atburðurinn
Nokfcrum dögxxm seinna lagðist
skipið við festar í New York,
þar sem ég fór af því. Síðan
sigldi það aftur út á hiafið, iþessi
ihetjia úr mörguna orrustum
Yfirbyggingin var sunduxborað
af vélbyssukúlum. Göbbels
hafði „sökkit“ því tvisvar, en
síðan því var sökkt í seinna
skiftið, hafði það flutt þúsundir
tonna af flugvélabenzíni handa
hrezka flughernum. Ég heyrði
síðar ,að það hefði komizt heilu
og höld|nx4 til Englands méð
f jórfán þúsund smálestir í við-
bót og hefði farið aftur til þess
að sækja meina.
Hann KaUi á Hóli.
Frh. af 4. síðu.
í félögum þessum umgekkst
ég suma þekktustu menn Dana
í verzlunar-, viðskipta-, auglýs-
inga- og útvarpsmálum, og tel
ég ekki að ég hafi við það beðið
tilfinnanlegt tjón á sálu minni,
nema síður sé. í Danmörku, Nor-
egi, Svíþjóð, Þýzkalandi, Eng-
landi, Baxxdaríkjunum og í flest
um öðrum menningarlöndum,
öðrum en íslandi, hefir orðið
,,reklame“ sem sé þegar öðlast
allt aðra og betri merkingu
heldur en þá sem hr. J. G. gerir
ráð fyrir að orðið hafi í ís-
lenzku máli. Eru útbreiðslu-
máLfélög í flestum löndum tal-
in r._uðsynleg menningarfélög
sem hafa ýms merk framfara-
mál á stefnuskrá sinni. En að
orðið „reklame“, er þýðir út-
breiðslustarfsemi, hefir ekki
góðan hljóm í íslenzkum eyr-
um má m. a. þakka skamt á
veg komnum þroska og óvand-
aðri meðferð manna eins og hr.
Jóns Gunnarssonar á sannleik-
anum.
„Reklame“ — eða útbreiðslu-
starfsemi — er þannig sú kynn-
ingarstarfsemi, sem fram fer
milli þeirra aðila er hagkvæm
viðskifti geta átt saman. Og
hafa, eins og þegar er sagt, flest
ar þjóðir þegar viðurkennt hina
miklu þýðingu þess, að þessi
kynningarstarfsemi sé ekki
byggð á fölsunum heldur stað-
reyndum.
Þetta hefði hr. J. G. réttilega
átt að vita. En e. t. v. hefir hr.
J. G. ekki gefizt tími til þess
að kynna sér þetta, fremur en
ýmsar aðrar greinar um við-
skifti siðaðra mana, á meðan
hann — sem ungur verkfræð-
ingur — nelgaði starfskrafta
sína hænsabúsrekstrinum í
Kleppsholti.
Eitt er þó víst: að hægara er
að fyrirgefa ósvikin hænufúl-
egg heldur en fúlegg á andlega
sviðinu. Eða hvað finnst hinurn
66 skipstjóram, er samþykktu
samhljóða vantraustyfirlýsingu
á hr. J. G. vegna stjórnar hans
á síldarverksmiðjunum s. 1.
sumar? Maður skyldi ætla, að
til slíkrar samhljóða viðurkenn
ingar, þyrfti meir en lítil afrek.
V.
Eg læt nú hér staðar numið
að sinni og leyfir tími minn
mér ekki að eíta frekar ólar
við fjarstæður hr. J. G„ sem ég
tel tæpast svara verðar. Það má
hinsvegar gera ráð fyrir, að
mér gefist e. t. v. síðar tækifæri
til að leggja fram drög að því,
Invernig hugsanlegt er að
geyma, svo 'skiftir hi'nrl.rtiðum
þúsunda mála, og jafnvel yfir
milljón mál, af kældri síld á lóð
Sildarverksmiðja ríkisins á
Siglufirði og hagnýta þau til
bræðslu, án þess að stungið sé
við skóflu eða stigið á bensín
eins og verðlaunamaðurinn hr.
J. G. virðist í einfeldni sinni
halda að sé óumflýjanlegt.
Gísli Halldórsson.
HANNES Á HORNINIJ
Frh. af 5. síðu.
að hann opnar Bankastræti, en
lokar Lækjargötu, þá ætla ég að
fara yfir og stíg niður af gang-
stéttinni, en um leið þýtur bif-
reið rétt við fæturna á mér. Eg
fer aftur upp á gangstéttina til
þess að athuga þetta nánar, þá sé
ég það, að sumir af þeim bílum,
sem biðu í Bankastræti beygja inn
í Lækjargötu og var mér ómögu-
legt að sjá að lögregluþjónninn
stjórnaði annari umferð en þar,
sem um einhver farartæki var að
ræða“.
„EG KOMST yfir á hornið til
Áma B. og ætlaði svo yfir á torg-
ið, þar sem „Strætó“ stendur við,
en ekki tók þá betra við, því að
það var eins og allir bílar þyrftu
að fara um Austurstræti. Þegar
lögreglan hafði opið Bankastræti
Enskar
Siikíregnkápnr.
Regnfcápur meg hettu.
VERZL,

Grettisgötu 57.
komu þar bílar, sem þar voru og
fóru um Austurstræti, og svo þeg-
ar Bankastræti var lokað, en
Lækjargata opin, beygðu þeir bíl-
ar, er þar voru, inn í Austurstræti
svo að það tók mig langan tíma að
bíða eftir tækifæri til þess að
komast yfir“.
„SAGAN ENDURTÓK sig því
ég gat ekki séð að lögregluþjónn-
inn stjórnaði öðru en farartækj-
um. Eg hef lesið í dagblöðunum að
fólk eigi að fara eftir settum regl-
um, og það viljum við gjöra. Eg
vona að þetta sé einhver mis-
skilningur hjá mér en ekki hitt
að sérfræðingar bæjarins hafi
gleymt hinu gangandi fólki, er
þeir sömdu umferðareglurnar.
Nú vona ég að þú Hannes minn,
getir þessa á einhvern hátt í dálk-
um þínum og að sérfræðingar geri
svo sínar athugasemdir þar við“.
OG NÚ Á að fara að sekta veg-
farendur, sem ekki hlýða settum
umferðareglum. S. J. hefði verið
sektaður — og þó virðist mér hann
allur af vilja gerður til að hlíða
reglunum. Vill Erlingur ekki
senda mér stutta greinargerð til
skýringar á þessu bréfi S. J. Eg
veit að S. J. er gjörhugull maður
og ég trúi þvi ekki fyrr en ég
tek á að hann hafi misskilið bend-
ingar umferðalögreglunnar.
Hannes á horninu.
HVAÐ SEGJA HIN BLÖÐIN?
Frh. af 4. síðxx.
hinum friðsæla og afskekkta stað
Bessastöðum verið kunnugt um
hina uppreisnarkenndu og van-
sæmandi framkomu nokkurra
helztu leiðtoganna i Bandalaginu
gagnvart þjóðfélaginu og alþingi
sem stofnun. Það var þess vegna
tæplega' nokkur annar félagsskap-
ur til á öllu íslandi, sem síður átti
við að leggja yfir gamla slæðu úr
klæðaskáp Oldenborgarmanna “j
Við þessi furðulegu umimSeli
um ríkisstjórann og Bandalag
íslenzkra lisitam'anna bætir
greinarhöfundurinn svo eftir-
farandi hótun:
Ef ríkisstjórinn fer út af hinni
friðsömu og hlutlausu leið, sem
honum er ætlað að fara, þá gengur
hann sjálfviljugur úr þeirri skjald-
borg, sem alþingi ætlaði honum að
dvelja í. Þess má vænta, að ríkis-
stjórinn skilji það til fulls, að um
leið og hann gerist ,,verndari“ sér-
stakra uppivöðsluseggja í þjóðfé-
laginu, þá er hætta á tvo vegu:
Annars vegar að lenda í kímilegu
„bysantinisku“ ljósi, hins vegar að
vera — án þess að hafa ætlað sér
það — kominn inn á milli stríðs-
manna, þar sem honum er ekki
ætlað að vera.“
Þetta eru furðuleg sifcrif út áf
efeki öðru tilefni en 'þvá, að rífc-
isstiórinn: skyldi að algengum
hætti pjóðhöfðingja sýna lista_
mjannaþinginu velvild sína með
því að leyfa iþví að nefna hann
veradara þess. Og vissulega
blandaði ríkisstjórinn sér ©kki
é nokkurn 'hátt í deilumál dags-
ins með því. En iþví óviður-
kvæmilegri og freklegri tilraun
er 'gerð til að draiga ipersónu 'hans
inn í þau í grein þeirri, sem hér
hefir Verið viitnað í; og geta
menn nofckum veginn gert sér
í hgarfund, hvernig hin upp-
runalega grein ihöfundarins, sem
efcki þótti birtingar'hæf, hefir
verið, þegar hin endurbætta út-
gáfa hennar lítur þannig út.