Alþýðublaðið - 18.12.1942, Page 4

4
(Uþij&ttbUHd
útgefaadi: AlþýSaflokkariaii.
Bttstgörl: Stefám PJetnxsson.
Ritstjóra og afgreiösla i Al-
þýðuhúsinu viS verfisgötu.
Simnr ritstjóraar: 4001 og
4902.
• ,
uígreiðsiu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
AlþýöuprenterxúSjan h.í.
Gamla linan.
| KOSNINGUNUM á ihaust
^ héldu kornmúnistar því
fram, að ef fólkið veitti þeim
brautargengi. skyldi verða
mynduð sterk „vinstri stjórn“
í landinu, sem tæki að sér „að
framkvæma það sem Alþýðu-
flokkurinn og Framsókn hefðu
'lofast til að gera, en svikizt um“.
Auðtrúa fólk tók þennan
bægslagang kommúnista alvar-
lega, fylgi þeirra jókst og þing-
menn þeirra urðu tíu að tölu.
En hvað gerist svo, 'þegar á
hólminn kemur og alþingi er
'kvatt saman? Áður hefir ríkis-
stjóri farið fram á, að flokkarnir
reyndu að koma sér saman um
samstjórn til lausnar brýnustu
vandmálunum, sem að steðja.
Kommiúnistar eins og aðrir,
taka þátt í þeim málaleitunum.
En þá kemur það í Ijós, að þeir
vilja enga „flokkslega“ ábyrgð
á sig taka. Þeir leggja til, að
ríkisstjóri skipi landinu sér-
staka „framikvæmdaistjórn“ í
stað „ríkisstjómar, sem flokk-
arnir stæðu að, og átti rík-
isstjóri að skipa þessa stjóm „í
samráði við flokkana“, að því er
Þjóðviljinn segir.
Ekki er nú gott að sjá, hvem-
iff sú „framkvæmdastjóm“ yrði
skipuð „í samráði við flokkana“
öðru vísi en að hver flokkur til-
nefndi t. d. einn mann af sinni
hálfu á Iþá stjórn. Að einhver
flokkur einn tilnefndi fram-
kvæmdasitjómina, sem staría
átti, a. m. k. að einhverju leyti,
í umboði þeirra allra, var óhugs
andi, og jafn óhugsandi var hitt,
að t. d. kommúnistar eða aðrir
flokkar gætu tínt burtu þá
menn, sem hinir flokkarnir
vdldu hafa. TiMaga kommúriista
um , ,framk væmdastj óm‘ ‘ var
því annaðhvort um stjórn, sem
hver flokkur tilnefndi mann í,
m. ö. o. samstjóm allra flokka
til bráðabirgða, eða um það, að
ríkisstjóri skipaði einn stjómina
án þess að spyrja flokkana, því
hefði hann farið til iþess, kom
nákvæmlega hið sama út, að
hver flokkur hefði bent á mann
af sinni hálfu í stjómina.
Það er eftirtektarvert, að
kommúnistarnir flytja þessa til-
lögu sína áður en nokkur
t ilr aún e r g er ð t i 1 þess
að koma á „vinstri
stjórn“, sem þeir voru þó
kosnir til að reyna að aniynda.,
Og 'hitt er þó ef til vill enn at-
hyglisverðara, að þegar komm-
únistar eru af ríkisstjóra spurð-
ir um það, hvort þeir vilji reyna
•að mynda stjórn, neita þeir þvá
þegar í stað — neita að gera
nokkra tilraun í þá átt. Þetta er
flokkurinn, sem mest hvatti til
„vinstra samstarfs“ í kosning-
unum. Svona hrást hann við,
þegar á hólminn kom.
Þegar allt er að komast í ó-
efni, reynir Alþýðuflokkurinn
að bjarga málinu. Hann reynir
fyrst að fá kommúnista tibþess
að taka þátt r vinstri stjóm —•
stjóm Alþýðuflokksins, Pram-
sóknar og kommúnista — en fær
■algera neitun. Og erm, á allra
síðustu stundu, stingur Alþýðu-
flokkurinn uipp á því, að a 11 i r
flofcikar anyndi tíma-
ALÞVÐUBLAÐIÐ
Föstudagur 18. desembex 1M&
Jón Blóndals
. /
Um landbúnaðarvisitðlu.
i.
EINN hinn mest áberandi
þáttur dýrtíðarinnar hefir
svo að segja frá stríðsbyrjun
verið hán gengdarlausa verð-
hækkun á landbúnaðarafurð-
um. Margar þýðingarmestu af-
urðirnar hafa fimmfaldast í
verði eða meira. Þessi verð-
hækkunarpólitík hlaut að sétja
allt fjármálalíf þjóðarinnar úr
skorðum.
Alþýðuflokkurinn hefir gagn-
rýnt þessa stefnu harðlega og
bent á þá leið að taka stríðs-
gróðann með útflutningsgjaldi í
verðjöfnunarsjóð og verja hon-
um m. a. til þess að bæta bænd-
um upp aukinn reksturskostn-
að og til þess að bæta kjör
þeirra, í stað þess að hækka
stöðugt afurðaverðið og þar
með allt verðlag og kaupgjald í
landinu.
Verðlagsnefndirnar, sem á-
kveðið hafa hækkanirnar, hafa
svo að segja gersamlega látið
undir höfuð leggjast að rök-
styðja hækkanirnar nema með
almennum * hugleiðingum og
hefir það skapað þá trú hjá al-
menningi, að algert handahóf
ríkti um verðlagninguna. í raun
og veru munu nefndirnar lítið
hafa tekið tillit til kostnaðar-
hliðarinnar, heldur hagað verð-
lagningunni eftir markaðsskil-
yrðunum eftir grundvallarregl-
um einokunarfyrirtækja (mono-
pol).
Að minnsta kosti er óhætt að
fullyrða, að starfsaðferðir
nefndanna hafi vakið megnustu
tortryggni almennings í þeirra
garð. Ymsir hafa bent á að
æskilegt væri að reiknuð væri
út sérstök vísitala fyrir fram-
leiðslukostnað bænda, á sama
hátt og reiknuð er vísitala fyrir
framfærslukostnað launþega og
væri stuðst við þessa vísitölu
þegar ákveðið væri afurðaverð-
ið. Á þessu eru að vísu ýmis
vandkvæði, sérstaklega vegna
þess hve mismunandi rekstur
hinna ýmsu búa er og reksturs-
kostnaður þeirra breytilegur.
En hið sama má segja um fram-
færslukostnaðinn. Það eru varla
til tveir einstaklingar, sem. nota
nákvæmlega sömu vörurnar og
þó er sama vísitalan látin gilda
fyrir alla launþega.
Það liggur í hlutarins eðli, að
ekki er hægt að reikna út slíka
vísitölu fyrir landbúnaðinn
mánaðarlega eins og fyrir fram-
færslukostnaðinn. En engu síð-
ur mætti hafa hliðsjón af henni
við ákvörðun afurðaverðsins,
enda er engin ástæða til þess að
breyta því eins oft og tíðkazt
hefir undanfarið. Aðalatriðið
fyrir bóndann er að heildarút-
koma ársins verði góð, en ekki
hver mánuður út af fyrir sig
Ef halda á áfram að láta hið
opinbera ákveða afurðaverðið,
þá held ég að nauðsynlegt sé,
ef hægt á að vera að útrýma
hinni' gagnkvæmu tortryggni
launþega og bænda, að safnað sé
sem gleggstum úpplýsingum um
reksturskostnað og allan efna-
hag bænda og stuðst við þær
þegar verðið er ákveðið. Sé al-
menningi síðan gefið sem
gleggst yfirlit um alla mála-
vexti, en á það hefir eins og
fyrr var sagt mikið skort hing-
að til.
I sambandi við lausn dýrtíð-
armálanna nú og samninga
flokkanna um þau, hefir verið
talað mikið um fast hlutfall á
milli afurðaverðs og kaupgjalds
og er það af ýmsum talið frum-
skilyrði þess að takast megi að
stöðva dýrtíðina. Verði horfið
að því ráði að ákveða fast hlut-
fall á tmiMi kaupgjalds og afurða
verðs, má búast við miklum
reipdrætti á milli fulltrúa laun-
þega annars vegar og fulltrúa
bænda hins vegar. Það virðist
einsætt áð þar megi ekki tilvilj-
un ein eða tilfinningar samn-
ingsaðilanna ráða, heldur verði
að afla sem beztra upplýsinga
til þess að unnt megi verða að
ákveða þetta hlutfall af fullri
sanngirni.
II-
Til þess að hægt sé að fá
nokkurn veginn öruggan grund-
völl fyrir landbúnaðarvísitölu
þarf a'ð vera hægt að styðjast
við raunverulega, ábyggilega
búreikninga bóenda. Nú vill svo
vel til, að til er búreikninga-
skrifstofa landbúnaðarins á
Hvanneyri, sem safnað hefir bú-
reikningum bænda undanfarin
ár. Er þar allgóður grundvöllur
að byggja á þótt hann sé að
ýmsu leyti ófullnægjandi.
Nauðsynlegt er að gera sérstak-
an greinarmun á þeim búum,
sem aðaMega framleiða kjöt og
þeim, sem aðallega framleiða
mjólk. Þurfa framleiðsluskil-
yrði þessara búa ekki að taka
sams konar breytingum og gera
það oft ekki.
Ég ætla ekki að þessu sinni
að gera nákvæma grein fyrir
því hvernig landbúnaðarvísital-
an ætti að vera í einstökum at-
riðum, enda er þar um ýmsa
möguleika að ræða. En til þess
að hægt sé að reikna hana út
þurfa að vera til öruggar upp-
lýsingar um alla veigamestu
tekju- og útgjaldaliði bænda og
þær breytingar, sem á þeim
hafa orðið. Búreikningarnir
sýna hina hlutfallslegu skipt-
ingu helztu tekju- og gjaldalið-
anna. Um marga þeirra er til-
tölulega auðvelt að fá nægilega
öruggar upplýsingar. Má þar t.
d. nefna útsöluverðið á helztu
afurðunum, verð á aðkeyptum
erlendum neýzluvörum, fóður-
bæti, erlendum áburði o. fl.
Það, sem erfiðast virðist að fá
upplýsingar um er það kaup-
gjald, sem raunverulega hefir
verið greitt undanfarin ár, að-

| Fiðla tU sðln. f
^Hljómíögur, gömuil fiðla er til y
Ssölu af sérstökum ástæðum.f
S ■ t
|
$
>
Uppl. í Meðaliholti 9.
allega vegna þess hve breytilegt
það hefir verið. Kemur þar og
fleira til greina í því sambandi.
Vegna fólkseklunnar hafa
margir bændur aukið fóðurbæt-
iskaup sín, en haft færra kaupa-
fólk. Ef fá ætti nokkurn veginnr
rétta mynd af afkomu bænda
uíndanfarið, væri nauðsynlegt að
rannsaka sérstaklega útgjöld
þeirra til fólkshalds og fóður-
bætiskaupa. Kemur þar og
fleira til greina.
Ég held að slík rannsókn
þyrfti hvorki að vera svo fcostn-
aðarsöm eða taka svo langam
tíma, að ekki.sé hægt að leggja
út í hana þess vegna.
Mætti hugsa sér að farið yrðí
að á eftirfarandi hátt:
Alþingi samþykkti lög, er
skylda bændur til þess að gefa
hinar óskuðu upplýsingar. Síðar
væru valdir tveir duglegir
menn, annar helzt með hag-
fræðiþekkingu, hinn með bú-
Frh. á 7. síðu.
BLÖÐIN voru érn í gær full
af greinum um hina nýju
stjórn og þau nýju viðhorf, sem
skapazt hafa við skipun hennar.
Tíminn skrifar:
„Þess þarf naumast að geta, að
Framsóknarflokkurinn er ekki á
neinn hátt riðinn við þessa stjórn-
armyndun. . Flokkurinn lítur á
hana sem bráðabirgðalausn, er eigi
að skapa biðtíma fyrir alþingi til
að koma sér saman um starfshæfa
þingræðisstjórn. Þennan biðtíma
má einnig nota til að gera ýmsar
ráðstafanir til viðreisnar eftir það
öngþveiti, sem þjóðin hefir komizt
í undir handleiðslu ríkisstjómar
Ólafs Thors. Til þess má þó ekki
síðustu viðburði. Við sjáum^
hvað setur.
*
Morgunblaðið skrifar í gær:
„Hin nýja ríkisstjórn tilkynntá
Alþingi valdatöku sína í gær. For-
sætisráðher’rann nýi ávarpaði þing
ið við það tækifæri og birti stefnu-
skrá stjómarinnar. Um hana út af
fyrir sig er fátt eitt að segja, enda
veltur allt á hinu, hyernig tekst
um framkvæmdir hennar og ann-
ara aðsteðjandi vandamála. Muú
von á frumvörpum frá stjórninnS
alveg á næstunni, jafnvel í dag.
Lausn dýrtíðarmálanna verður
aðalviðfangsefni stjómarinnar. Þar
er mikið og erfitt verk að vinna„
Óskandi væri, að stjórninni tækisf
bundna br áðabir gð a-
s t j ó r n , þ. e. 'bendi hver á
sinn marni tM þess að taka þátt
í slíkri stjórn, sem aðeins væri
skipuð til eins mánaðar, ef eitt-
'hvað tækist að, greiða fram úr
á þeim tíma. Vitað var, að ríkis-
stjiórí mundi á þettta fallas-t,
því hann óskaði vitanlega fyrst
og fremst eftir þingræðisstjórn.
Bæði Framsóknar- og sjálf-
stæðismienn samlþykkja þetta e n
kommúináistar eáinir —
aleinir — neita að taka
þ á 11 í s 1 ií k r i s t j ó r n o g
t e 1 j a h a n a firru! !
Það með hindruðu kommún-
istar alveg að ríkisstjóri skipaði
bráðabirgðastjóm ,,í samráði
við fl-okkana“ — m. ö. o., að
hann -gerði það, sem þeir segj-
ast hafa viljað mieð tillögu sinni
í átta manna nefndinni!
*
Hvernig stendur á þessari
framkomu spyrja menn? Það er
að vonum að, slík afstaða veki
furðu, enda er hún með öllu
óskiljanleg, nema frá einu ein-
asta sjónarmiði — því nefni-
lega, að hér hafi gamla „Jínan“
verið að verki.
Það er vitað að þessi afstaða
er í fullu ósamræmi og fullri
óþöbk aills þorra þeirra, sem
kusu kommúnista í haust og
það er ennfremur vitað að í
miðstjóm og þingflokki komm-
únista em mjög skiftar skoðan-
vildu hafa Tillaga kommiúnista
eru beinlínis kosnir til þess að
vinna að því að „vinstra sam-
starf“ skapist. En „einn er sá,
sem öllu ræður“, öllu enn í þess-
um flokki. Það er aéðsti prestur
gömlu 'línunnar frá Moskva —
Brynjólfur Bjarnason. Það er
hans rödd, sem yfirgnæfði all-
ar hinar og sagði: Okkar hlut-
verk er ekiki að -mynda þing-
ræðiss-tjórn, leysa dýrtíðarmál
né sjá um að þingið sé starf-
hæft. Hv-er sem heldur það er
,,á rangri l-ínu“ og heimskingi.
Okkar hlutverk er að auka
glundroðann,. gera alþingi
óstarfhæft, láta dýrtíðina
stöðva -atvininulífið og skapa at-
vinnuleysi, en þó kannske
framar öllu að -bíða þar til séð
er hversu fer á austurvígstöðv-
unum, og síðar í viðgki|ftu,m
Rúss-a við B-andamenn, því þá
á heimsbyltingin loksins að
koma! Á þessa leið mun hún
haf a v-erið, ræðan, s-em' f-lutt va-r
á fundi kommúnista nóttina
milli 13. og 14. desember s. 1.
— Að -aufca -blekkingasitarfið,
'bera aðra lognum sökum, við-
halda ringulreiðinni, auka hana
án þess að þykjast nokkuð
nær-ri koma sjálfir — það var
og er gamla linan frá Mcfekva.
Þrátt fyrir hálffls annars árs
stríð við hlið lýðræðisríkjanna,
hefir ,4ínunni“ ekki verið breytt
það veit Borynjólfur. *
ætlast, að þessi stjórn taki sér fyr-
'ir hendur lausn mála, sem eru
deilumál eða geta aukið deilur
milli flokka, því að markmið henn
ar verður vafalaust fyrst og fremst
að stuðla að auknum friði og sam-
heldni í þjóðfélaginu.
Þrátt fyrir skipun þessarar
stjórnar verður þingið að halda
áfram til hins ítarsta að reyna að
mynda starfshæfa þingræðisstjórn.
Sá möguleiki virðist helzt fyrir
hendi, að samkomulag takizt milli
Framsóknarflokksins, Alþýðu-
flokksins og Sósíalistaflokksins, og
mim Framsóknarflokkurínn beita
sér fyrir þvi, að viðræður um slíka
stjórnarmyndun verði tafarlaust
hafnar“.
í sambandi við þá fullyrð-
ingu Tímans, að Framsóknar-
flokkurínn sé ekki á neinn hátt
riðinn við þessa stjórnarmynd-
un, mætti þó minna á það, að
hann greiddi afdráttarlaust at-
kvæði með þeirri tillögu komm-
únista í átta manna nefndinni,
að ríkisstjóri yrði beðinn að
skipa ríkisstjórn. Og um það,
sem Tíminn segir að síðustu
um möguleikana á vinstri
stjórn til þess að leysa utan
þings stjórnina af hólmi, mætti
einnig margt segja. Miklir virt-
ust þeir ekki vera, þegar Har-
aldur Guðmundsson var að
leita fyrir sér hjá Framsókn og
kommúnistum. En máske þeir
hafi vaxið eitthvað við þessa
þar að sameina þjóðina til öflugrí
átaka gegn dýrtíðinni.
En þótt hinni nýju stjórn tak-
ist að koma þessum málum áleið-
is, mega alþingismenn ekki gleyma
því, að þeir eiga eftir að gera
skyldu sína. Þeir voru kjörnir til
þess að stjórna málum þjóðarinn- ’
ar. Sú skylda hvílir því á þeim,
að mynda hið fyrsta þingræðis-
stjórn, og afmá þann blett af al-
þingi, sem nú hefir á það fallið.
Sökin er hjá alþingismönnum sjálf
um. Þeirra er að bæta fyrir mis-
fellurnar og gera það fljótt og
vel“.
Þeim verður víst ekki skota-
skuld úr því!
#
Gaman er að því, sem Þjóð-
viljinn segir. Þar á meðal er
þetta:
„Það er nauðsynlegt að fólk geri
sér strax ljóst, hver aðstaða hinn-
ar nýskipuðu ríkisstjórnar er . . .
Ríkisstjórnin er á valdi alþing-
is. Það getur sagt henni fyrir verk-
um. Það getur sett hana af. Það
getur sett nýja ríkisstjórn, strax
og meirihluti þess hefir náð sam-
komulagi um það. Valdið er allt
hjá alþingi eftir sem áður, þegar
það vill beita því. Það hefir ekki
afsalað sér neinu af valdi sínu.
Þingræðið er jafnt í gildi á íslandi
sem fyrr. — Allt annað er móður-
sýkishjal. — Ríkisstjóri hefir með
skipun stjórnarinnar aðeins gert
Frh. á 7. síðu.