Alþýðublaðið - 19.12.1942, Page 5
Xiaagardagur 19. desember 1942
ALÞVÐUBLAÐIÐ
r «
Fangi hjá lapðnum.
AÐ MORGNI þess 20. des-
'emíber 1941 komu sex Ja-
panir í borgarabúningi inn í
iierbergi mitt d gistihúsinu
Metropole. í Shanghai. Þetta
kom miér alls ekki á óvart, þal
eð skrifstofum The China Week-
iy Review og The China Press
hafði þegar verið lokað af Jap-
önum.
'Eftir að lögreglumennimir
höfðu -rannsakað herbergið og
látið mikið af skjölum mínum í
tösku hjá sér, sögðu þeir mér að
koma með sér til höfuðstöðv-
anna til yfirheyrslu. Kalt var í
veðri, og hefði ég vitað, hvað
íbeið miín, hefði ég efcki farið í
þunnum sokkum og þunnum
frakika.
'Lfögregluþjóaiamir drógu mig
með sér að stórri byggingu, sem
Japanirnir hefðu gert að fang-
elsi.
Mér var vísað iinn í felefa, þar
sem ég átti að dvelja næstu tvo
mánuðina, og gerði mig að ör-
kumla marnii til æviloka.
IJm 40 manns voru þar í
þrongum klefa og sátu í röðum
á gólfinu. Flestir vom þeir
Kínverjar, en meðal þeirra var
þó RudOlph Mayer, bróðir kvik-
myndaframleiðandans alkunna.
Mayer bað fáeina Kínverja að
rýma til, og ég fékk sæti í homi
þar sem ég gat hallað mér upp
að vegg. Það var miklu betna en
að þurfa að sitja á miðju góifi
ám nokkurs stuðnings við bakdð.
Mayer sagði mér, að áður hefði
setið á þessum stag Kóreubúi
nokkur, sem hefði dáið úr blóð-
eitrun nóttina áður.
Brátt var ég sóttur og leiddur
upp stiga, þar sem embættis-
maður nokkur spurði mig í
þaula, ednkum yiðvíkjandi þeim
25 árum, sem ég hafði búið í
Kína. Þetta var aðeins fyrsta
yfirheyrslan, en þær urðu
fleiri — oft tvisvar eða þrisvar
í 'vxku og stundum seint á nóttu.
Hvað eftir annað reyndu Japan-
imir að bendla mig við ame-
ríksiku eða brezku upplýsinga-
þjónustuna. Mér var sagt, að
skjöl hefðu fundizt, sem sýndu,
að ég hefði tekið við 85 000
dollurum frá flotamálafulltrúa
okkar, sem auðvitað var fjar-
stæða og uppspuni.
Rannsóknardómiaramir voru
oft gróf gesrðir og yfMætisfullir
í framikomu, en aldrei var ég þó
barinn. En samanborið við
dvölin í klefanum voru yfir-
heyrslurnar bamaleikur.
í um tólf klefum var þjappað
saman 500 konum og körlum.
Ailan sólarhringinn sátum við
á hörðu gólfinu. Okkur var
hræðilega kalt í sokkunum ein-
’trni saman, því að samkvæmt
japönskum sið höfðu skórnir
Verið teknir af obkur og voru
igeymdir frammi í gangi. Okkur
var skipað að sitja í skipulegum
röðum og draga undir okkur
fætuma itil þess að hægt væri
að ikoma fleirum fyrir. Stund-
um voru svo margir í klefanum,
að sumir urðu að standa.
Ef einhver okkar óhlýðnaðist
Ný-sviðin
dllkasvio
tshúsið Herðnbreið
Sfmi 2S7S
Eftirfarandi grein,
sem þýdd er úr tímarit-
inu Readers Digest, er eftir
ameríkskan blaðamann, J. B.
Powell, sem var fangi hjá
Japönimx um skeið og fékk
kal í fæturna, svo að taka
varð framan af fótunum á
honum. í greininni er lýst
dvölinni í fangelsinu og að-
búðinni, sem fangamir urðu
að sæta.
reglugerðinni, var öllum refsað
á þamn hátt, að okkur var skipað
að sátja höfuðlútir á fótum okk-
ar tímunum saman. Japanir eru
þessu vanir frá harnæsku, en
öðrum er það kvalræði. Sumir
í mínum klefa voru þannig
'eftir þessar fótasetur, að iþeir
gátu ekki gengið dögum saman.
Við 'urðum að snúa andlitinu í
áttina til Tokioborgar.
Okkur var harðbannað að tala
samain. En það er ekki hægt að
vama Rmverjum máls, og verð-
imir stóðu þá oft að þvi, að tala
saman. Þagar !það kom fyrir,
voru sökudólgamir barðir.
Alla nóttina gátum við heyrt
hljóðin í píslarvottunum í hin-
um klefunjuni. Kínverji nokkur,
sem var staðinn að því að
smygla inn vindlingum, var
barinn svo, að hann gat ekki
staðið á fætur í viku. Seinna
fékk hann einhverja veiki og
dó d klefanum, sem ég var í.
Annar Kínverji, sem hafði haft
á sér peminga, var barinm svo,
að engxn llögun var á andliti
hans. Eg taldi 85 högg.
Eg var aldrei barinn. En einu
simni var ég sleginn haríkalega
í andlitið.
Vetur eru harðir í Shanghai
og engin upphitxm var í fang-
elsinu. Um kl. 9 á kvöldin komu
veðimir inni með fáeinar á-
breiður, sem barizt var um. Frá
tveimur upp í sex menn urðu að
koma sér saman xrm hverja á-
breiðu. Á morgnana voru á-
breiðurmar teknar aftur. Og ef
verulega kalt var í veðri, feng-
um við alls engar ábreiður.
Það, sem verst var að þola,
var þó óiþrifnaðurinn. Við gát-
um aldrei þvegið okkur, nema
við þau sjaidgæfu tækifæri,
þegar farið var með okkur út.
Um óþrifnaðirm er ekki hægt að
ræða. í klefa okkar voru allt að
40 merrn, og nauðþurftir okkar
urðum við að gera að öllum á-
sjáandi í feinu horninu. Þefur-
inn var óþolandi-. Og eitt var
það, sem við „út:lendmgarmir“
gátum aldrei vanið okkur við:
Það voru alltaf konur í 'klefan-
ml. Þegar þœr þurf-tu út í 'homið,
urðum við að slá skj aldborg um
þær og s’núa bakinu að.
Sumir mannanna í mínum
klefa voru með kynsjúkdóma.
Japanimir frömidu á þeim ihinar
nauðsynlegustu læknisaðgerðir
að okkur öllum ásjáandi, ikon-
um jafnt sem 'körlum. Það var
viðbjóðslegt að horfa á.
Oft var farið með feínversku
konurnar í mínum kléfa til yf-
irheyrslu. Þegar þær komu aft-
ur voru þær venjulega mjög
þjáðar og blóðið lagaði úr þeim.
Þá lágu þær tímunum saman
þegjandi á gólfinu.
Mér til mikillar undrunar voru
margir fanganna Japanir, —
hermenn, sem settir höfðu verið
í gæzlu vegna drykkjuskapar,
eða mlenn, sem höfðu haft á
hendi störf fyrir útlendinga og
ekki gátu igefið neinar upplýs-
ingar. Ekki var farið betur með
þá en ofckur hina. Ég sá varð-
mann einu sinni berja japansk-
ian fanga meðvitundarlausan.
Exnn af klefafélögum mínum
j var braafcur uppgjafa herfor-
ingi. Hann þjáðist af hitaveiki
og bað til guðs á hvenri nóttu.
Ég gleymi aldrei þessum mianni.
Japanimir virtust ekki sérlega
hnaeddir við .hitaveiki. Aspirin
var hið algenga læfcnislyf iþeirra
Einu sinni stakk ég mig á
nagla og fingurinn stofckbólgn-
aði. Eftir að ég hafði þrábeðið
um læknisaðgerð í hálfan mán-
uð var farið með mig í lækn-
ingastofuna. Án nokkurra með-
ala greip herlæknirinn skæri og
klippti ofan aí kýlinu.
Við igátumj ekkert gert annað
en að sitja eða krjúpa og snúa
andlitunum í áttina til Tokio.
Við reyndum að hvíslast á,
iþegar við þóttumst sannfærðir
um, að varðmennirnir væru í
hæfilegrd fjarlægð. Stundum hóf
eirihver fanganna orðaleik, en
oftast urðum við að hætta slíku
skyndilega. Við fengurn ekki
einu sinni að lesa.
Stöku sinnum, þegar igott var
veður, var okkur leyft að fara
út í garðinn snöggvast. Úti í
þessum garði voru búrin, þar
sem Japanimir geymdu hina
æfðu sporhunda sína. Oft nám-
um við staðar og létum vel að
hundunum, tókum í löppina á
þeim og hristum hana. Það virt-
ist svo, sem hundunum geðjaðist
betur að okkur en hinum jap-
önsku húsbændum þeirra.
Ég hefi sagt, að við höfum
ekfcert haft að gera. Þetta er
ekki ialveg satt. Oll vorum við
önnum fcafin við að tína lýsnar
úr fötunum okkar. Og um þetta
fór fram samkeppni milli okkar.
Venjulega vann Rudolph Mayer
— hann fann oftast 60—100 lýs.
Við útlendingarnir gátum ekki
borðað köld hrísgrjónin, svo að
við seldum þau Kínverjxmum
fyrir lúsalausa nærskyrtu, en
iþeir eru sérfræðingar í þvá að
drepa lýs.
Skömmiu eftir að ég kom í
fangelsið fór ég að finna til í
fótunum, einkum hælunum.
Kvalimar jukust svo, að innan
skamms gat ég ekki sett á mig
skóna, þegar farið var með mig
út. Hins vegar sá ekkert á mér,
svo að Japanir aðeins hlógu
að mér.
iÞann 26. febrúar var ég flutt-
ur, ásamt fleiri föngum, til fang-
elsis í Kiangwan. Þar var hár
okkar kBppt og við vorum rak-
aðir — það var eini raksturinn,
sem ,ég féfck í tvo mánuði.
En í fangelsinu í Kiangwan
voru engin rúm, og þar eð engin
upphitun var og húsið var ný-
byggt og rakt, þjóðist ég mjög
af kuldahrolli. Hátt uppi á
veggnum var gluggi með grind-
um fyrir, en ekki gat ég litið út
um hann.
Auðvitað var þefill fata í
horni klefans, eins og í öðrum
klefum. Þegar ég hafði verið
eina viku í Kiangwan gat ég að
eins koxnizt til fötxmnar með iþví
að velta mór eftir gólfinu.
Að þrem vikum liðnum komu
japanskir herlæknar og skoð-
uðu á mér fætuma, sem voru
orðnir purpurarauðir.
Seint í miarzmánuði var ég
fluttur á sjúkrabörum til aðal-
sjúkrahússins í Shanghai. Fæt-
ur mínir voru hókstaflega farn-
ir að rotna. Það varð að taka
hluta af fótunum af mér.
Japanimir komu oft inn til
þess að Ijósmynda mig. Ég bað
þá að taka myndir af fótunum
á mér, en því harðneituðu þeir.
Fyrir atbeina blaðamanna í
Ameríku var ég leystur út í
júnímánuði, ásamt fleiri Ame-
ríkumönnum, i staðinn fyrir
jiapanska fanga, sem verið
höfðu í fangelsi í Ameríku.
ÍLæknir minn sagði mér, að
hefði ég verið tíu dögum lengur
í japönsku fangelsi, myndi ég
ekki vera til frásaignar um
dvödina þar, rykið, kuldann,
saggann og óhreinindin.
Jólagjafir
sem gamaB er aðgefa, gaman að Diggja, og gagnlegar að elga
FYRIR KVENFÓLK:
KARLMENN:
FYRIR
Hanzkar
enskir og ísl.
Sokkar
margar gerðir og verð
Treflar
feikna lirval, bæði enskir
og handofnir og prjónaðir
ísl.
Rykfrakkar
frá 90 til 274 kr.
Prjónavesti
ensk og ísl.
Náttföt
Nærföt
HÁLSKLÚTAR og TREFLAR góð og ódýr
mjög smekklegt úrval STORMBLÚSSUR og JAKKAR
Telpukápur, Drengjafrakkar
Nokkrir loðfeldir, með tækifærisverði og vildarkjörum
Prjónavörur allsk. svo sem: Jakkar, Treyjur, Peysur,
Vesti, Náttjakkar, Barnaföt, Bangsabuxur, Sokkar,
Hosur, Sundbolir, Skýlur o. m. fl.
Eitthvað fallegt og gott fyrir alla fjölskylduna.
Komið tímanlega og helzt fyrrihluta dags. Það hjálpar
okkur og þér fáið betri afgreiðslu.
Undirföt og nærföt
Silki, satín, ísgarn
SOKKAR: Sérlega fallegir,
amerískir
Kjólar. Kápur
Regnfrakkar, Rykfrakkar
Samkvæmistöskur
Veski
Hanzkar,
fallegir og Vandaðir, bæðÚ
fóðraðir og ófóðraðir,
einnig loðnir á bakið
VESTA
Laugavegi 40.
Sími 4197.
Opið
til U. 12 i miinætti langard. 19. desember.
tii kl. 6 siðdegis minndaginn 21. desember. j
S
til U. 6 siðdegis iriðiudaginn 22. desember. \
til kl. 12 á miðnætti á Þorláksmessu 22. des. |
til kl. 4 siðdegis á Aðfangadag 24. des. |
\
Félag vefnaðarvorukauptnanna. $
Féiag matvörukaupmanna, *
Félag búsáhaldakaupmanna, $
Féiag íslenzkra skókaupmanna, \
Félag kjðtverzlana. s
fjölbreytt ðrval af:
KARLMANNA- j
sKtoA. skóm
INNI-
V erksmið juútsalan
Gefjnn — Iðnnn
Aðalstræti
>
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s