Alþýðublaðið - 20.12.1942, Blaðsíða 2

2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
Suxmudagtu 20. desembei* 1-942,
Sparið kolln!
STotlð rafmagnið!
Verksmiðja vor býr til alls konar tæki tíl hitunar og suðu
fyrir iðju, iðnað og heimilisþarfir:
Þilofna (panelofija) til upphitunar íbúðarhúsa og hvers-
konar annarra bygginga. Af þessum ofnum stafar engin
eldhætta og eru þeir því jafn öruggir í timburhúsum sem
steinhúsum. (
Gegnumstreymis-hitunartæki fyrir miðstöðvar af öltum
stærðum.
Rafmagnsofna (lausttengda), af mörgum stærðum og
gerðum.
Lofthitara fyrir verksmiðjur, verkstæði o. fl.
Bökunarofna fyrir brauðgerðarhús, sjúkrahús, matsöiu-
hús o. fl. af hvaða stærðum sem er.
Stór-eldavélar af ýmsum gerðum. — Vatnshitunardunka.
Suðuvélar 2—4 hellu með bökunarofni og með eða án
hita-skúffu og glóðarristar.
Borðsuðuvélar 1 og 2 hellu, án bökunarofns.
Ennfremur breytum vér ýmsum tækjum, sem gerð hafa
verið fyrir gas-, kola- eða gufuhitun, í rafmagnshiiuð
tæki.
KAUPIÐ ÍSLENZKA VINNU! — KAUPIÐ RAFHA
H.f. Haftækjaverhsiniðja, Hafnarflrði.
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
s
\
V
s
s
s
LeikfanQabazap
10 °0 afsláttur
„Það munar um minna‘‘ en 10 °/0 AFSLÁTT
af ÖLLUM BARNALEIKFÖNGUM — til
jóla.
ferzl. BJAINI Bergstaðastræti 22.
Auglýsið í Alpýðublaðinu.

Jónas Guðmundsson;
5tyrjölö fólksins.
»
AF blöðum og tímaritum,
sem nú berast frá útlönd-
um, er augljóst, að fleiri og
fleiri af forystumönnum lýð-
ræðisþjóðanna eru sem óðast
að átta sig á því, að styrjöld
sú, sem nú geisar, er heimsbylt
ing, en ekki ófriður milli
þjóða, í þess orðs gömlu merk-
ingu. Hér á landi er skilning-
urinn á þessu ennþá nálega
enginn, a. m. k. ekki meðal
hinna ráðandi manna. Af for-
vígismönnum Breta sýnist það
vera Anthony Eden, sem gerir
sér þessa hvað gleggsta grein og
eins er augljóst, að ýmsir af
mestu áhrifamönnum Banda-
ríkjanna skilja þetta vel nú
orðið, s. s. Wendell Wilkie ofl.
Eitt af mörgu, sem gefur naz-
istum Þýzkalands þann mikla
styrk, sem þeir hafa haft, er
það, að þeir gerðu sér ljóst þeg-
ar í upphafi hverju þeir berð-
ust fyrir. Þeir börðust fyrir
,,nýrri skipan“ á heiminum. —
Hinn gamli heimur átti að
hverfa og nýr heimur, sem
Þýzkaland stjórnaði, átti' að
koma í hans stað. Þessa skoð-
un útbreiddu þeir og rökstuddu
og bjuggu til heil fræðikerfi
henni til stuðnings.
Lýðræðisríkin höfðu enga
slíka hugsjón til að berjast fyr-
ir, þegar þau neyddust út í ó-
friðinn. Þau lifðu sæl í sinni
gömlu trú, og blekktu sjálf sig
fram á síðustu stundu. Þau
trúðu öllum fagurgala og lyg-
um nazistanna, en gættu ekki
að því, að sá fagurgali og þær
lygar voru aðeins ,,átóður“, þ.
e. tæki til þess að ná með settu
marki í baráttunni fyrir ,,ný-
skipun“ Hitlers.
Bylting Hitlers var svo vel
undirbúin, að hún reið að fullu
í einni svipan öllu sjálfstæði
nær allra þjóða á meginlandi
Evrópu, nema Rússa, sem þó
hafa goldið slíkt afhroð, að þeir
hafa misst um helming fólks og
landa í Evrópu og væru vafa-
laust gjörsigraðir fyrir löngu
ef Bretland og Bandaríkin
hefðu ekki birgt þá að vistum
og hergögnum og veitt þeim
marga aðra hjálp og aðstoð.
Héðan af verða það engil-
saxriesku þjóðirnar, sem bera
munu hita og þunga styrjald-
arinnar ,en því fer fjarri, að
þær hafi enn gert sér fyllilega
ljóst hvað í raun og veru er að
gerast í veröldinni. Margir eru
þeir enn meðal þeirra þjóða,
jafnvel meðal forystumann-
anna, sem alls ekki skilja það,
að nú er að fara fram stórkost-
legasta bylting mannkynssög-
unnar allt til þessa tíma —
— heimsbylting — sem aldrei
fyrr hefir átt sér stað. Margir
halda að hinir „gömlu tímar“
komi aftur að ófriðnum lolcn-
um, og þá haldi allt áfram eins
og það áður ,var. Hér á landi
eru margir líka þessarar skoð-
unar. Menn tala um „krepp-
una, sem kemur eftir stríðið,“
um „verðlag og kaupgjald, sem
færist aftur í sitt fyrra horf“
og um, ,,að eftir stríðið verði að
hefjast handa um framfaramál
hin og þessi.“
En allt er þetta misskilning-
ur, sem byggist á því, að menn
gera sér ekki ljóst, hvert er
eðli yfirstandandi styrjaldar.
Það fer nú eins og 1918. Þá
komu „gömlu tímarnir“ frá því
fyrir 1914 ekki aftur, og eins
fer nú, að „gömlu tímarnir“
fyrir 1939. koma ekki aftur, —
enda væri þá til lítils barizt.
Eftir styrjöldina 1914—1918
lækkaði kaupið ekki í það, sem
áður var, heldur hækkaði stór-
lega, auk þess sem margvísleg-
ar aðrar kjarabætur almenn-
ings komu að því stríði loknu,
sem engan hafði dreymt um
áður, að nokkru sinni fengjust.
Kreppan, sem kom eftir fyrra
stríð, stafaði fyrst og fremst af
því, að verulegur hluti heims-
ins útilokaðist frá heilbrigðu
viðskiptalífi (Rússland og
Þýzkaland) og þó einkum af
því, að stjórnendur heims-fjár-
málanna, Bretland, Bandaríkin
og Frakkland, reyndu að snúa
hjóli framþróunarinnar aftur á
bak með því að reyna að koma
á sams konar fjármála-ástandi
og því, sem var fyrir 1914. —
Yerði það reynt nú eftir þetta
stríð, kemur kreppa.
En það verður ekki reynt,
vegna þess, að áður en stríðinu
lýkur, verður búið að koma á
nýju skipulagi, sem tryggir
framhaldandi þróun á heil-
brigðari grundvelli.
Hambro, stórþingsforseti
Norðmanna er sagt að hafi lát-
ið svo um mælt í fyrirlestri ný-
lega í Bandaríkjunum: „Þetta
er styrjöld fólksins og það verð
ur fólkið sjálft, sem ákveður
friðinn. Allar mótsagnir milli
stétta í Noregi hafa þurkast út,
og það gildir hið sama um aðr-
ar hernumdar þjóðir.“*
Þessi orð eru áreiðanlega
sannmæli. Hið gamla skipulag,
— hinn gamli tími, — kemur
aldrei aftur. Að halda það, er
hin háskalegasta bleltking. Auð
valdsskipulagið — kapítalism-
inn — ásamt þeim tveim öfga-
stefnum, sem eru skilgetin af-
kvæmi þess, nazisminn og kom-
múnisminn, verður hrunið til
grunna löngu áður en næsti
friður verður saminn og það
verður aldrei tekið upp aftur.
En vegna þess, að skipulag
lýðræðisríkjanna hrynur í
styrjöld við hættulega fjand-
menn, verður hrun þess með
allt öðrum hætti, en þeim, sem
algengastur hefir verið til þessa,
þ. e. með innanlands byltingum
(sbr. frönsku stjórnarbylting-
una, þýzku byltinguna, rúss-
nesku byltinguna og fasista-
byltinguna á Spáni.). Það hryn-
ur með niörbreytingu skipu-
lagsins eftir lýðræðisleiðum.
þannig, að nýtt þjóðslápulag
verður reist á vísindalegum
grundvelli um leið og frá hin-
um fyrri verður horfið og það
án þess, að urn það verði blóð-
ug átök innan ríkjanna.
Ósjálfrátt eru nú hinar éng-
ilsaxnesku þjóðir að leggja inn
á þær brautir, sem til þessa
leiða. Eru þar láns- og leigulög
Bandaríkjanna lang merkileg-
asta sporið, að því er snertir
viðskipti þjóðanna í framtíð-
ónni, og er ilt til þess að vita, að
þeirri merkilegu lagasetningu
skuli ekki hafa verið meiri
gaumur gefinn, en raun er á.
Margt fleira af því, sem nú
er að gerast, bendir og greini-
lega í sömu átt. Má þar t. d.
benda á hina nýju alþýðu-
tryggingalöggjöf Breta og hina
stórkostlegu skipulagningu allr-
ar framleiðslu bæði í Bretlandi
og U.S.A., sem ekki einasta
nær til hergagnaiðnaðarins,
heldur og til framleiðslu hinna
nytsamlegustu og þýðingar-
mestu hluta friðartímanna.
Má benda á flugvéla-, skipa- og
matvælaframleiðsluna o. m. fl., ‘
sem engin dæmi eru til um áð-
ur í sögu þjóðanna. Að vonum
veita menn þessu minni at-
hygli en vert er nú, meðan að
styrjöldin geisar og hinir ein-
stöku styrjaldarviðburðir, sem
þó eru ekki annað en dægur-
flugur, þegar allt kemur til
alls, fylla hugann.
Það er hin háskalegasta
skoðun, að halda, að eftir strið-
ið sé nægur tími til þess a8'
hugsa um hvað gera skal. Ein-
mitt meðan stríðið stendur yf-
ir, meðan byltingin er að farm
fram, verður sú huasjón, sem
barizt er fyrir, að lýsa sem log-
andi blys öllum þjóðum, svo
þær viti fyrir hverin er barizt
og hvað við skuli taka, að því
afloknu.
Við vitum hvað við tekur, ef
nazisminn sigrar. Þá taka við
heimsyfirráð Þjóðverja eða
þýzkra nazista og einn þáttur-
inn í þeirra nýskipun er skipu-
lagsbundin útrýming heilla
þjóðflokka, s. s. Gyðinga, Pól-
verja o. fl., úr veröldinni og 6-
takmarkaður yfirráðaréttur
Þýzkalands um allan heim.
' En vitum við hvað við tekur
ef Bandamönnum tekst að sigra
í styrjöldinni? Því miður vitum
við það ekki enn með neinni
vissu. A fátæktin að halda á-
fram að vera til í heimi þess-
um, fullum allsnægia? Á fólk-
ið að búa áfram í óviðunandi
hreysum og kotum þó jörðin sé
öll að kalla eitt byggingarefni?
A skipulagsleysið í íramleiðslu-
háttum aö skapa áfram atvinnu
leysi, verkföll, verkbönn, sundr
ungu og margvíslegt annað böl?
A fjöldi fólks að ganga atvinnu-
laus og lifa hálfgerðu eða al-
gerðu hungurlífi á náðarbrauði
hins opinbera þó hvarvetna séu
næg verkefni fyrir alla, sem
geta unnið? Á áfram að loka
þá, sem af lægri stigum eru éða
af fátækurri fæðast, frá al-
mennri menntun?
Þetta eru spurningarnar, sem
fólkið vill að svarað verði. Og
þeim er að mestu ósvarað enn.
Við vitum að vísu, að Banda-
menn berjast fyrir frelsi og
lýðræði, en það eitt er ékki
nóg. Hvernig verður það frelsi
tryggt til frambúðar og hvern-
ig verður fyrir komið framtíð-
arskipulagi heimsins svo það
leiði ekki til sífelldra árekstra
og vandræða, kreppna og styrj-
alda. Takmark þeirrar heims-
byltingar, sem nú fer fram,
verður að vera alger útrýming
iátæktarinnar úr he~
Það. vérður að brjóta niður all-
ar ranglætisstofnanir mannkyns
ins, því það eru þær, sem fyrst
og fremst skapa og viðhalda því
menningarleysi og þeirri ör-
birgð, er voru einkenni hins
„gamla tíma“, sem aldrei á að
koma aftur. Hið mikla hlutverk
hinna engilsaxnesku og nor-
rænu þjóða verður að vera það,
að hafa foFustuna í uppbygg-
ingu slíks heims. Þær þjóðir
einar hafa sýnt það í verkinu,
að þær kunna að meta til fulls.
frelsi einstaklingsins og smá-
þjóðanna og þær hafa komizt
lengst í því að leiða réttlætið
til.þess öndvegis, sem því ber í
skipulagi og skiptum þjóðanna.
Fyrir þessu berjast þær líka
raunverulega nú, þó þær geri
sér það varla sjálfar fyllilega
ljóst. Hvorki Rússar né Þjóð-
verjar virða frelsi einstaklings-
ins, frelsi smáríkjanna né rétt-
lætið svo sem þarf til þess að
þær geti haft slíka forustu, þó
margt sé að öðru leyti vel um
báðai>þær þjóðir. Einungis eng-
ilsaxneskum og norrænum þjóð
um verður treyst til slíkrar for-
ustu, og sú forusta er og verður
þeirra mikla hlutverk í sögu
mannkynsins.
Þó það dragist í nokkur ár
enn, að núverandi styrjöld
Ijúki, og þó það taki enn nokk-
ur ár, eftir að beinum vopnavið-
skiptum er hætt, að koma á
bráðabirgða-heimsskipulagi til
þess að afstýra nýjum ófriði og