Alþýðublaðið - 24.12.1942, Blaðsíða 12

12
J ó 1 a b 1 a ð
ANDRÉ MAUROIS:
Fyrstu kynni af eldri kynslóð.
AFLI sá, sem hér birtist, er tekinn úr bók
André Maurois um enska skáldið Percy
Bysshe Shelley í þýð. Ármanns Halldórssonar
skólastjóra. Shelley (1792—1822) 'er eitt af höfuð-
skáldum Englendinga. Hann hallaðist að kenning
um þeim, er fram voru bornar af stjórnbyltinga-
mönnunum frönsku. Hann kynntist þessum kenn-
ingum fyrst verulega í bók enska heimspekings-
ins Godwins, The political Justice (Hið pólitíska
réttlæti). Sú bók var honum opinberun, sem hann
dirfðist ekki að gagnrýna, heldúr trúði hann á
hana skilyrðislaust eins og boðskap frá æðri
heimi. Þetta ættu menn að hafa í huga, er þeir
lesa kafla þann, er fer hér á eftir.
¥ GRAYSTOKE kynntist Shelley W. Calvert, vini
* Southey. Hann bauðst til þess að fara með honum
í heimsókn til skáldsins, Þetta var í fyrsta skipti, sem
honum auðnaðist að sjá í eigin persónu einn þeirra
höfunda, sem hann dáðist mest að. En þegar hann sá
Southey, sem líktist miklu fremur matselju en menta-
hafði ætíð hugsað sér skáld sem einhverjar töfrandi
og nærri því óefniskenndar verur.
Það, sem varð á vegi hans í þessu vel upphitaða
húsi, sem prýtt var ágætum húsgögnum, var frú
Southy, sem líktist miklu fremur matselju en mennta-
gyðju. Hún hafði áður stundað kjólasaum, og hún
batt bækur manns síns í afganga af kjólaefnunum, sem
hún saumaði úr. Saumastofan var sá vettvangur, þar
sem hæfileikar hennar nutu sín bezt. Orðræður henn-
ar snerust allar um peninga, matseld og vinnukonur
eins og hjá hinum allra leiðinlegustu húsmæðrum.
Skáldið virtist alveg skynlaust á fánýti þessa umræðu-
efnis. Hann var heiðarleg sál, en hann hafði enga hæfi-
leika til að kryfja mál til mergjar með hugsun sinni.
Hann viðurkenndi, að þjóðskipulagið þyrfti að taka
breytingum, en hann taldi, að það gæti aðeins orðið
hægt og hægt. Hann tók sér í munn hið andstyggilega
orðtak: „Hvorki þú né ég mun lifa þann dag“. Hann
var á móti frelsisbaráttu kaþólskra manna og endur-
bótum á kosningalöggjöfinni. En verst af öllu var það,
að hann kallaði sig kristinn mann! Shelley kvaddi
hann með hryggð í hjarta.
Southey, þessi sómamaður, gat með engu móti gert
sér í hugarlund, hver áhrif hann hafði haft á gest sinn.
„Þetta er óvenjulegur piltur!“ hugsaði hann, þegar
Shelley var farinn. „Honum virðist liggja það þyngst
á hjarta, að fyrir honum eigi að liggja að erfa stór-
Brot úr bók um Shelley.
kostleg auðæfi, hann virðist jafnáhyggjufullur yfir því
aö eiga að fá sex þús. punda tekjur á ári eins og ég var
á hans aldri yfir því að eiga ekki grænan eyri. Fyrir
utan þetta þá fannst mér, sem ég hitti skugga minn,
er ég talaði við hann. Hann var alveg eins og ég var
1794. Hann heldur, að hann sé guðleysingi, en hann
er í raun og veru algyðistrúar, þetta er bernskusjúk-
dómur, sem við höfum allir fengið. Það er gott, að
hann skyldi komast í mínar hendur. Hann hefði ekki
getað fengið betra lækni. Eg ráðlegg Berkeley sem
læknislyf.*) Áður en vikan er liðin, verður hann orð-
inn Berkeley-sinni. Hann hefir furðað sig á því að
hitta í fyrsta skipti á æfinni mann, sem skilur hann
niður í kjölinn og veitir honum verðskuldaða viður-
kenningu . . . Guð sé oss næstur! Heimurinn þarfnast
endurbóta, þó að hann kunni ekki hin réttu tök á,
hvernig því yrði bezt hagað. Samt örvænti' ég ekki
um það, að mér takist að sannfæra hann um, að hann
geti gert margt gott með sex þúsund pundum á ári“.
Slíkur varð fundur æskumannsins við miðaldra-
manninn. Hinn fyrrnefndi leit á hinn síðarnefnda með
virðingu, en einnig með óróleika. En miðaldra maður-
inn léit á æskumanninn með vingjarnlegri glettni, og
hét sjálfum sér að ná tökum á honum með fulltingi
þroskaðri sálar.
Miðaldra maðurinn hafði gleymt því, að sálir tveggja
kynslóða eru jafnlokaðar fyrir áhrifum hvor frá ann-
arri og eindir Leibnitz.**)
Southey og kona hans létu ekkert ógert til þess að
verða ungu hjónunum að liði. Hann fékk húseigand-
ann til þess að lækka leiguna eftir litla húsið. Frú
Southey fræddi Herriet um margt í matseld og þjón-
ustustörfum, en í þeim efnum var hún fákunnandi
fyrir. Hún lánaði henni jafnvel borðdúka og á rúm,
það var ótvírætt vitni um sérstaka velvild. En upp-
götvun, sem Shelley gerði um þessar mundir, skaut
loku fyrir það, að miðaldramaðurinn fengi aukið hróð-
ur sinn.
Af tilviljun las hann tímaritsgrein eftir Southey.
í þessari grein talaði hann um Georg III sem „bezta
konunginn, sem nokkru sinni hefði setið í hásæti“.
Þetta var auðvitað innantómt smjaður, en Southey
*) Berkeley (1685—1753) var brezkur heimspekingur,
sem kenndi, að allur, veruleiki væri fólginn í skynjununum.
Efnisheimurinn ætti enga sjálfstæða tilveru.
**) Leibnitz (1646—1716) var þýzkur heimspekingur, sem
kenndi, að tilveran væri samsett úr eindum (monödum),
sem hefðu ekki sambaad sín á millL