Alþýðublaðið - 27.03.1943, Blaðsíða 4

'4 t
ALÞYÐUBUÐIÐ
Laugardagur 27. mara 1943.
fUj)()ðubUJ)t&
t'tgefandi: Alþýðuflokkurmn.
Rltstjórl: Stefáu Fétursson.
Ritstjóm og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar ritstjómar: 4901 og
4902.
Símar afgreiðslu: 4900 og
4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h.f.
Kennaraskólinn.
EKKI mun það leika á tveim
tungum, að barnakennar-
ar eru þeir starfsmenn þjóðar-
innar, sem einna mest veltur á
í uppeldi almennings og hverr-
ar uppvaxandi kynslóðar. Það
er því mjög áríðandi, að þeirn
sé gefinn kostur á að mennta
sig sem bezt og gera sig sem
hæfasta til hinna ábyrgðarmiklu
starfa sinna. Uppeldi og mennt-
un barnanna, hinna yngstu
borgara, er svo þýðingarmikið
fyrir hvert þjóðfélag, að ekkert
má láta til sparað að vanda það
sem bezt.
Á síðari áriun hefir stöðugt
aukizt sá þáttur, sem kennar-
arnir eiga í uppeldi barna, við
hlið heimilánna. Skólaskyldu-
árunum hefir verið fjölgað og
skólatíminn lengdur. Ber þvi
allt að sama brunni. Starf kenn
aranna verður stöðugt þýðing-
armeira í þjóðfélaginu. og ber
því þess vegna skylda til að
veita þeim kost á vandaðri
menntun og búa sem bezt að
þeim, svo að þeir fái notið sín
við störf sín.
Hér á landi er svo sem kunn-
ugt er aðeins einn Skóli sem veit
ir barnakennaramenntun, Kenn
araskólinn í Reykjavík. Heíir
námstiminn þar verið þrir vet-
ur. En upp á síðkastið hafa
heyrzt ýmsar raddir úr kenn-
arastétt um að óhjákvæmilegt
sé að lengja námstímann.
Ýmsmn námsgreinum hefir
verið bætt við og aðrar auknar.
•Hefir þetta orðið til þess, að
illa vinnst tími til að komast yf-
ir allt það nám, sem nú er talið
nauðsynlegt. Þrír vetur lirökkva
ekki til. Kennaraskólinn hefir
þvi orðið að leggja hart að nem-
endum sínum, og munu óvíða
i skólmn meiri annir nemenda
en í Kennaraskólanum. Er þvi
nú orðið talin knýjandi nauð-
syn að lengja námstiinann a.
m. k. um einn vetur, nemend-
um nýtist þá betur námið,
annirnar jafnast, og auk þess
verður hægt að auka námið, og
er það talið nauðsynlegt.
Fyrir alþingi þvi, er nú situr,
liggur frumvarp um Kennara-
skóla íslands. Menntamála-
nefnd n. d. flytur frv. samkv.
ósk fræðslumálastjórans, Jak-
obs Kristinssonar, og er það
einnig mjög áþekkt samþylckt
sem fulltrúaþing S. í. B. gerði
á s. 1. ári.
Aðalbreytingin, sem frv.
gerir á lögunum um Kennara-
skólann, er sú, að námstíminn
verði lengdur um eitt ár. Verður
þess þá kostur, að guka kennslu
í vissum námsgreinum, en þó
verður engum nýjum bætt við.
Er einkuni gert ráð fyrir auk-
inni kennslu í íslenzku, kennslu
æfingum o. fl. Er sízt vanþörf
á að gera barnakennara sem
færasta og menntaðasta í móð-
urmálskenslunni. Þar þarf stöð-
ugt að vera á verði, því að Níð-
höggur málspjallanna leitar
stöðugt á yngstu kynslóðina.
'Þessar og aðrar umbætur
munu áreiðanlega vera vel séð-
ar af öllum, sem láta sér annt
Firh. á 6. síðu.
Lokagrein Arngríms Kristjánssonar:
Fólkið og lanðið.
VIII.
EINN aðalkostnaður hverrar
ferðar er sjálft fargjaldið
eða farið.
Hér er vart liægt að segja
annað, en að náms- og orlofs-
ferðir standi— að óbreyttu —
illa að vígi.
Fegurstu staðir landsins, er
fólkið að sjálfsögðu óskar að
ferðast um og dvelja á, eru
flestallir inni í landinu. 'Hér er
þvi svo að segja einvörðungu
um landferðir að ræða. Þótt
vegir séu hér enn ekki góðir,
hefir vegakerfið þ(j teygt sig
með ótrúlegum hraða um
byggðir og heiðalönd. Almenn-
ingsbílar sérleyfishafa þjóta nú
um landið á fjölmörgum léið-
um. Hópferðir í landinu eru
sem stendur að mestu liáðar
stærstu sérleyfishöfunum.
I þessu sambandi skal á það
bent, að erlendis eru aðstæður
allt aðrar og betri. í stað ófull-
komins vegakerfis hér, greinist
járnbrautarkerfi um þessi lönd.
Járnbrautarkerfið og starf-
ræksla þess er í höndum ríkis-
ins. Hér er rnikill aðstöðumun-
ur. Ríkisstjórn, sem er vinveitt
i garð málefnisins, getur íyrir-
skipað að veita náms- og orlofs-
hópum verulegan afslátt á far-
gjöldum með ríkisjárnbrautun-
um. Enda hefir það verið venja
á Norðurlöndum og víðar, að
slíkir hópar hafa notið 33% í-
vilnunar á fargjaldi.
Á þennan hátt, auk ýmissar
annarrar fyrirgreiðslu, hefir
málefnið notið styrks frá ríkinu.
Eins og aðstæður eru hér, er
ekki liægt að koma sliku við, að
óbreyttu.
Hugsanleg leið væri það, að
sérleyfi á fjölförnustu og arð-
bærustu leiðum væri veitt skil-
orðsbundið, þannig, að viðkom-
andi sérleyfishafa væri gert að
skyldu að leigja bíla til náms-,
orlofs- og kynnisferða ákveðna
vegalengd samanlagt á ári, fyrir
t. d, 20—30% lægra gjald en
annars er tilskilið í laxta.
Þá tel ég að hiklaust beri að
stefna að því, að póststjórnin
taki í sínar hendur fólksflutn-
inga á helztu sérleyfisleiðum.
Þá mundi, liún að sjálfsögðu
taka að sér að annast hópferðir,
og þá sérstaklega orlofsferðir,
námsferðir og kynnisferðir
sveitafólks, milli fjarlægrá hér-
aða.
Er svo væri komið. væri jafn
hægt um vik fyrir hið opinbera
að koma við bagkvæmum styrk-
veitingum til þessarra ferða, á
sömu lund og gert er t. d. á
Norðurlöndum og lýst hefir ver-
ið hér að framan.
IX.
Þá er að síðustu það atriði,
er ég hefi nefnt, hagkvæma
þjónustu. Hér verður alþýðan
upplýsinga- og fyrirgreiðslu-
sjálf, launþegarnir, og félags-
leg samtök þeirra að hefjast
lianda, ásamt þeim félagsskap,
er sérstaklega hefir að mark-
miði að vinna að aukinni menn-
ingu þessara stétta.
Hér skiptir miklu máli,
hvernig til tekst i byrjun, og
ýmsu er liér þannig háttað, að
það má heita óleysanlegt, nema
að tilhlutun og í samráði við
rikisvaldið sjálft.
Það er þvi ofur eðlilegt, að
ríkisvaldið eigi hér frumkvæði
og hafi þegar áhrif á starfs-
grundvöll frá fyrstu.
Til þess að sýna frani á hvað
mikið er í húfi, að ekki sé kylfa
látin ráða kasti. s'kal bent á
eftirgreint dæmi:
Sumarið 1944 verður fyrsta
sumarið, er verkalýðs- og iðn-
aðarstéttir eiga að hafa mögu-
leika til að njóta orlofs sam-
kvæmt orlofslöggjöfinni. Yfir-
standandi ár og fyrri hluti þess
næsla er fyrsta heila söfnunar-
ár orlofsfjár.
Miðað við gildandi kaupgjald
lýtur þetta þannig út (þótt kaup-
gjald breytist, breytast ekki
hlutfölhn í dæminu):
Laun Dagsbrúnarverkamanns
eru nú kr. 44,40 á dag (miðað
við 8 st .vinnu). Samkvæmt lög-
um fær hann raunverulega kr.
1,78 meira dagkaup, eða sem
nemur 4% af dagkaupi. Þessi
upphæð er honum þó ekki
greidd út fyrr en hann tekur
orlof.
Gerum nú ráð fyrir, að liann
Iiafi unnið 300 daga, þá mundi
þessi upphæð nema kr. 534,00,
og þó nokkru meir, ef liann
hefði unnið einhverja auka-
vinnu.
Upþhæð orlofsfjárins er að
vísu ætlað að vera lífeyri fyrir
viðkomandi og skyldulið hans
þá 10—12 daga) er hann tekur
, orlof. En ætla má, að a. m. k.
1/3 orlofsfjárins verði skot-
silfur lians í orlofsferð, þ. e.
verði varið til greiðslu á far-
gjöldum, greiða o. fl. vegna far-
arinnar. Þessi uppliæð mundi
því í flestum tilfellum nema
allt að 200 kr.
Ef orlofslöggjöfin snertir á
þenna-n hátt t. d. 10000 manns,
er hér um að ræða fjármagn
að upphæð kr. 2 000 000,00, er
beinist að mjög verulegu leyti
umfram venju til greiðslu á far-
gjöldum og greiða vegna orlofs-
náms- og kynnisferða.
Þannig sjá allir hversu mikið
er í húfi, að þessu fjármagni
verði varið skynsamlega, og að
hlutaðeigandi stéttir fái notið
þess á sem hagfelldastan hátt.
Til þess nú að tryggja sem
bezt að svo geti orðið, ber
nauðsyn til þess að taka þetta
Hitaveitan
/
s
Trésmiðt og verkamenn vantar nú strax j
í hitaveitnvinnnna. j
Skráning kl. 1—2 / daglega nema s
þriðjndaga. s
s
Miðstrœti 12 skrifstofan. j
s
Hojgaard & Schultz A|s |
$
'•^•^•^•^•■^•^•^•^•^•^•^•^•^•■^•^•jr***-*
til gagngerðrar yfirvegunar í
tæka tíð.
Mér sýnist nú ekki óráðlegt,
að vegna þessa máls verði fyrir
atbeina rikisstjórnarinnar skip-
uð 5 manna nefnd, er geri til-
lögur um hagfellda skipan þessa
víðtæka menningaimáls.
Mundi ég telja rétt, að þessir
aðilar tilnefni sinn manninn
hver: Alþýðusamband íslands,
Bandalag opinberra starfs-
manna, Menningar og fræðslu
samband Alþýðu og Búnaðar-
félag íslands (með tilliti til
kynnisferða sveitafólks), en 5.
manninn skipi ríkisstjórnin, og
sé hann formaður nefndarinn-
ar.
Hér eru skilyrði á ýmsan hátt
svo ónæg og óhagkvæm, eins og
lýst liefir verið. að ekki má
horfa í nokkurn kostnað frá
hálfu liíns opinbera til úrbótar.
Sú staðreynd er fyrir hendi,
að forréttindastéttin og þó sér-
staklega þeir, er þar standa í
fylkingarbrjósti, hafa fest svo
milljónmn skiptir af fjármagni
Inslýsingar,
sem'birtast eiga í
AlþýðublaðÍHU,
verða að vera
komnar til Auglýs-
ingaskrifstofunnarí
Alþýðuhúsinu,
(gengið inn frá
Hverfisgötu)
fyrir kl. 7 að kvikU.
Sfmi 4906.
í þessu skyni, vegna sín og
sinna. Á ég þar við alit það
fjármagn, sem fest befir verið
í sumarhöllum, veiðilöndum,
ám, „lúxus“ hilum o. fl. slíku.
Kinnroðalaust ætti þvi að
vera hægt að festa nokkurt
fé frá hálfu þess opinbera í
stofnunum, s. s. móttökuheim-
ilum o. fl„ er að gagni mætti
verða, svo alþýðan geti kynnzt
sínu eigin landi og notið feg-
urðar þess.
Arngrímur Kristjánsson.
~M(mS
BLÖÐIN eru alltafj öðru
hverju að ræða mögu-
leikana á myndun nýrrar
stjórnar, ekki sízt í sambandi
við þá mótspyrnu, sem ein-
stök atriði í dýrtíðarlagafrum-
varpi utanþingsstjórnarinnar
hafa mætt á alþingi. Tíminn
gerði þetta mál að umtalsefni í
aðalritstjórnargrein sinni á
þriðjudaginn. Þar segir m. a.:
„Nýlega eru komnar á kreik
ýmsar sögur um, að ný ríkisstiórn
sé í uppsiglingu. Munu sögu-
sagnir þessar einkum byggðar á
því, að mikill samdráttur hefir
verið milli ýmsa foringja sósíal-
ista og íhaldsmanna að undan-
förnu. í seinasta iÞjóðólfi telur
Árni frá Múla, að samdráttur þessi
sé fyrirboði nýrrar þjóðstjórnar.
Má vel vera, að Árni hafi haft
einhverja nasasjón af þessu og
teljí þetta skýringu á því, að sós-
íalistar hafa ekki viljað þiggja
stuðning hans til að skipta um
borgarstjóra í Reykjavík."
Við þetta bætir Tíminn eft-
irfarandi hugleiðingum um
þær tílraunir, sem hingað til
hafa átt sér stað til stjórnar-
myndunar innan þingsins:
„Viðræðurnar milli flokkanna
á síðastliðnu hausti leiddu í ljós,
að eigi væri hægt að mynda
stjórn allra flokka. Það kom líka
í ljós, að eigi var hægt að mynda
bráðabirgðastjórn færri flokka. —
Hins vegar virtist það lítill mun-
ur á yfirlýstri afstöðu Framsókn-
arflokksins, Alþýðuflokksins og
Sósíalistaflokksins til helztu
vandamálanna, að líklegt mátti
telja að finna mætti málefna-
grundvöll fyrir ríkisstjórn, er
þeir styddu. Mikill hluti af liðs-
mönnum þessara flokka taldi líka
samstarf þeirra sjálfsagt og eðli-
legt. I samræmi við þetta og þá
skyldu, sem Framsóknarflokkur-
inn taldi hvíla á þinginu um
myndi^n ríkisátjórnar, gekkst
hann fyrir því, að þessir þrír
flokkar skipuðu níu manna nefnd,
sem athugaði til fullnustu, hvort
hafizt gæti samvinna þeirra um
ríkisstjórn.
Þessi nefnd hefir nú starfað í 3
mánuði. Störf hennar hafa nokk-
uð dregizt vegna þess, að mönn-
um hefir þótt rétt að ríkisstjórnin
fengi tækifæri til að leggja dýr-
tíðartillögur sínar fyrir þingið, —•
svo að eigi væri hægt að segja,
að þingið hefði tekið of fljótt fram
fyrir hendur hennar. Þessar til-
lögur hafa nú verið lagðar fram
og dýrtíðarmálið er aftur komið
til kasta þingsins.
Sá tími er því kominn, að úr
því verður að fást skorið, hvort
þingið getur myndað meirihluta-
stjórn. Möguleikarnir fyrir allra
flokka stjórn virðast ekki meiri en
á síðastliðnu hausti. Möguleik-
arnir til myndunar vinstri stjórn-
ar hafa enn ekki verið fullreynd-
ir, en nú verður að kanna þá leið-
ina til fullnustu. Eins og málin
standa nú, er varla um annað en
þessar tvær leiðir að ræða.
Hér í blaðinu hefir því jafnan
verið haldið fram, að vafasamt
væri, hvort myndun svonefndrar
„vinstri stjórnar“ tækist, eins og
sakir standa, þótt allur þorri liðs-
manna í hlutaðeigandi flokkum
væri henni hlynntur. Til þessa
liggur sú ástæða, að enn er ekki
víst, hvort forráðamenn sósíalista
hafa horfið frá gömlu „byltingar-
línunni" á borði, þótt þeir hafi yf-
irgefið hana í orði. En um þetta
má spara allar spár, því að verk-
in munu brátt tala.
Ef myndun „vinstri stjórnar"
tekst ekki, er tæpast um aðra
möguleika að ræða en að ríkis-
stjórastjórn haldi áfram eða kosn-
ingar fari fram í vor. Allra flokka
stjórn kemur tæpast til greina,
því að takist ekki þremur róttæk-
ari flokkunum að finna málefna-
grundvöll, er ekki líklegra að
hann finnist þótt stríðsgróðamenn-
irnir komi einnig til sögunnar.“
Þetta virðist nú ekki óskyn-
samleg ályktun, enda bentu við
ræðurnar í haust sízt til þess,
að léttara myndi verða að
mynda fjögurra flokka þjóð-
stjórn,, en þriggja flokka
vinstri stjórn. En nú virðast
kommúnistar hafa skipt um
skoðun á þessu. Að minnsta
kosti verður varla annað á-
lyktað af hinu nýja makki
þeirra við íhaldið. Hitt er svo
annað mál, hvemig það sam-
rýmist því, sem þeir lofuðu
kjósendum fyrir síðustu kosn-
ingar: að beita sér fyrir vinstri
stjórn í landinu á móti stríðs-
gróðamönnunum.