Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 22.03.1936, Blaðsíða 2

9
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ZAPATA, DjóOhetjo Mexíkómanna.
IHINUM mexikönsku sendi-
herrabústöðum víðs vegar
um heim hangir mynd af indí-
ánabóndanum Zapata. Þessi
mynd hangir líka á veggjum
hinna mexikönsku skóla og í
kofum indiánanna, alveg eins og
mynd Viktoríu drottningar í
enskum heimilum og mynd
Lenins í hinum rússnesku. Þessi
maður er aðalhetjan í sögu
Mexikoríkisins frá síðustu tím-
um og indiánarnir eiga frásagn-
ir um það, að ennþá sjáist hann
þeysa yfir fjöllin um dimmar
nætur á fannhvítum færleik og
hrynur silfur undan hófum
hestsins.
Hin viðburðaríku ár frá 1910
—’20 var „Dauðahersveit“ hans
stöðugt í broddi fylkingar fyr-
ir ináiánabyltingunni. Aðrir
herforingjar létu múta sér, voru
sigraðir eða lokkaðir í gildrur,
en tveir bændur, sem ekki
kunnu að skrifa nafnið sitt,
stýrðu byltingunni til sigurs.
Það voru Paneo Villa í Norður-
Mexiko og Zapata í Suður-
Mexiko.
Tveir af forsetum Mexiko-
ríkis voru skipaðir af Zapata
og sá þriðji var aðeins verkfæri
í hendi hans. Og svo mikill hem-
aðarfræðingur og stjómmála-
maður var Zapata, að Wilson
Bandaríkjaforseti varð um
skeið að lúta boði hans og
banni.
Sagt er, að mannkynssagan
sé blóði skráð, og þessi æfin-
týrahetja er ekki rannsóknar-
efni handa skólabömum, enda
þótt allar þjóðlegar kenslubæk-
ur í Mexiko geti hans. Amerík-
Aiþýðiibrauðgerðin,
Laugavegi 61. Sími 1606.
Seljum okkar vi&urkendu
brauð og kökur með sarna
lága verðinu:
Rúgbrauð á 40 aura.
Normalbrauö á 40 aura.
FranskbrauB heil á 40 au.
— hálf á 20 au.
Siirbrauð heil á 30 aura.
— hálf á 15 aura.
Vínarbrauð á 10 aura.
Kökur alls konar, rjómi og
ís. Sendum um allan bæ.
Pantið í síma 1606.
Brauðgerðarhús:
Beykjavík, Hafnar-
firði, Keflavík.
anskur blaðamaður, sem heim-
sótti hann í frumskóginn, þar
sem hann hafði herbúðir sínar,
fann á leið sinni skilti, sem á
stóð skrifað með klunnalegum
bókstöfum: „Aðgangur bann-
aður! Zapata.“ Rétt hjá skilt-
inu lá beinagrind af hvítum
manni.
BLAÐAMAÐURINN lét ekki
þetta á sig fá. Hann fylgd-
ist með lífverði Zapata svo ár-
um skifti og hefir í bók sinni
lýst þjóðhetjunni og hermönn-
um hans. Þessi blaðamaður var
ekki velviljaður Zapata. Hann
sendi reyndar blöðum sínum
fregnir, en fyrst og fremst var
hann njósnari hinna afturhalds-
sömu og hataði byltinguna af
öllu hjarta. Hann lítur á indián-
ana eins og skepnur, og upp-
reisnaimennina sem glæpa-
menn. En einmitt þess vegna
er betra að byggja á frásögnum
hans, ef menn vilja komast að
sannleikanum, en þjóðsögum
Mexikobúa.
Hann skýrir frá því, er hann
sá Zapata í fyrsta sinn, á þessa
leið:
„Við komum inn í stóran sal
með steingólfi. Veggimir vom
þaktir marglitum veggtjöldum,
mest bar á rauðum, gulum, blá-
um og svörtum lit. 1 öðrum
enda salsins var langt borð úr
mahogni. Á miðju borðinu lá
hinn rauð-hvít græni fáni
Mexikomanna'áletraður „Liber-
tad! Ignaldad!" -— Frelsi! Jafn-
rétti!
Á steinbekkjum með veggjum
fram sátu vopnaðir hermenn.
Við borðið stóðu þrír svartir,
útskomir stólar. Á stólnum til
vinstri sat brúnhærður og brún-
eygur indíáni. Byssa var reist
upp við stól hans og hann var
gyrtur skothylkjabelti. Uppund-
an beltinu gægðuðst tveir fíla-
beinsskeftir skammhleypingar.
Á stólnum hékk gríðarstór,
silfurbryddur hattur.
Á stólnum til hægri sat feitur
náungi, kringluleitur. Hann var
í búðarfötum og vopnlaus.
Á stólnum í miðjunni, sem
var feti hæmi en hinir stólarn-
ir tveir, sat annar indíáni. Hann
var álútur og hallaði undir
flatt. Hann var nauðalíkur
þeim, sem sat honum á vinstri
hönd, aðeins var hár hans og
augu dekkra. Á stólnum hékk
gríðarstór, gullbryddur hattur.
Hann var mjög festulegur á
svip og tók engum svipbreyting-
um. Riffilhlaup gægðist upp fyr-
ir borðbrúnina og við beltið
hafði hann tvær stórar skamm-
byssur.
Ég hafði nógan tíma til að
taka eftir öllu sem bezt, því að
bundinn Spánverji stóð fyrir
framan borðið og beið dauða-
dóms síns. Maðurinn til vinstri
var Enfemio Zapata, fimm ár-
ur yngri en hinn frægi bróðir
hans. Maðurinn til hægri var
Antonio Azona, skólakennari,
liðhlaupi og launsátursmaður,
einn af þeim, sem þarf að um-
gangast með varúð. En maður-
inn í miðjunni, sem starði án
afláts á Spánverjann, var Emil-
iano Zapata, hugrakkur og ó-
sáttgjarn."
Zapata situr hér á ættaróð-
ali sínu og umhverfis hann eni
fylgismenn hans. Hann hefir
látið allar eignir sínar og ætt-
arinnar í skiftum fyrir vopn og
sagt stjórninni stríð á hendur
og bakhjalli hennar, auðvaldi
Ameríku.
EGAR ZAPATA var um
tvítugt, tóku hermenn
stjómarinnar hann og neyddu
til að ganga í herinn, að öðrum
kosti yrði hann drepinn. Hann
varð hemiaður og lærði hand-
verkið til fulls. Þegar hann kom
heim til sín 10 árum seinna,
höfðu faðir hans og bróðir safn-
að að sér geysilegum vopna-
birgðum og undirbúið byltingu
þá, er Zapata átti að stjórna,
er hann losnaði úr herþjónust-
unni. Og tveim mánuðum eftir
að hann kom heim, sagði hann
stjórninni stríð á hendur. I
broddi fylkingar var þúsund
manna sveit vel vopnaðra indí-
ána, sem síðar var kölluð
„Dauðahersveitin". Meðan borg-
arastyrjöldin stóð yfir óx her
byltingarmanna og varð yfir 20
þúsundir, og allir hlýddu her-
foringjanum í blindni, enda þótt
hann gengi um meðal þeirra
eins og óbreyttur hermaður og
kynni ekki að skrifa nafnið sitt.
Hinn amerikanski blaðamað-
ur kallar hann morðingja og
segir, að hann hafi með eigin
hendi drepið meir en 500
manns. Að vísu var Zapata ekki
vel að sér í mannkynssögunni,
en hann vissi þó, að hinir hvítu
höfðu drepið langtum fleiri
indíána. Blaðamaðurinn verður
mjög æstur, þegar hann sér
indíánana draga með sér hvít-
ar konur út úr borg, sem þeir
hafa náð á sitt vald. En Zapata
segir við hann: „Þú getur far-
ið, ef þú vilt ekki vera hér. En
þú mátt ekki gleyma því, að
hvítu mennirnir hafa í 400 ár
leikið indíánakonurnar ver, en
við leikum þessar. Auðæfi þessa
lands tilheyra okkur, og við tök-
um þau.“
Zapata var enginn venjulegur
ræningi. Þegar þurfti að gera
við vélbyssuraar, rændu menn
hans verkfræðingi af Evrópu-
skipi. Þegar hann hafði kent
uppreisnarmönnum alt er Iaut
að viðgerðum hergagna, var
hann sendur burtu aftur með
3000 dollara í ómakslaun. Ensk-
ur skrifari í umsetnu héraði
sneri sér til Zapata og bað hann
leyfis að mega flytja dóttur sína
á sjúkrahús. Zapata lét fylgja
honum til landamæranna. Þeg-
ar Englendingurinn ætlaði að
þakka honum fyrir, fekk
Zapata honum 1000 pund í
enskum bankaseðlum og sagði:
„Farðu burt úr Mexikó! Þú ert
kominn hingað til þess að vinna,
en hér er ekki réttur staður
handa þér. Það er ekki þín sök-
en þú skalt fara burtu!“
AÐ var lagt fé til höfuðs
Zapata, og hann heimsótti
sjálfan forsetann í höll hans
undir fölsku nafni. Þegar þeir
vora orðnir einir, dró Zapata
skammbyssu upp úr vasa sín-
Frh. á 6. síðu.
Alíslenzkt félag.
Sjövátryggingar,
Brunatryggingar,
Rekstursstöðvun-
artryggingar,
Húsaleigutrygg"
ingar.
Lifstryggingar.