Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 24.05.1936, Blaðsíða 3

ALÞÍÐUBLAÐIÐ
3
■ w
Astmeyjar Danakonunga.
T SLOTSHOLMSGADE, beint
á móti kauphöllinni, liggja
nokkrar stjórnarbyggingar,
sem á einveldistímunum voru
kallaðar Kancellíið. Skuggaleg-
ast þessara húsa er nr. 8, þar
sem hermálaráðuneytið hafði
skrifstofur sínar um tvö hundr-
uð ára skeið. En innan veggja
þessa húss voru þó einu sinni
haldnar dýrar veizlur og veitt
ríkulega. 1 þessu húsi bjuggu
ástmeyjar Friðriks konungs
fjórða, hver á eftir annari, þær
ungfrú Elisabeth Helene v.
Vieregg, Charlotte Helene v.
Schindel og Anna Sophe
Reventlow.
Það er ekki fráleitt að manni
geti dottið í hug, að konungur,
sem var svo brokkgengur í
hjónabandinu, hafi verið dálítið
gjálífur í æsku. Þannig er hon-
Una líka lýst í skáldsögunum frá
þessum tíma; t. d. hinni þektu
sögu Börge Janssens: „Jóm-
frúin frá Lucca.“ Einkum þótti
hann á utanferðum sínum
hneigður bæði til víns og
kvenna, og voru það ítalskar
fegurðardrottningar, sem áttu
að hafa séð um að honum leidd-
Ist ekki á ferðum sínum. En því
Uiiður vantar allar sögulegar
sannanir f yrir þessu; hinir
hölsku rithöfundar, sem hafa
^ýst dvöl konungs í Feneyjum,
hlorens og Rómaborg, eru þvert
a öióti undrandi yfir því, hve
^úkill agi og stjórnsemi hafi
Verið á föruneyti konungs.
Hvorki hann sjálfur né fylgdar-
hð hans gáfu nokkurt tilefni til
hneykslunar. 1 báðum ferðum
konungs var aðalleiðsögumaður
hans Frederik Walter hirðmað-
Ur. sem oft er lýst sem fremur
Ujalífum hirðmanni og átti hann
að hafa leitt konung á glap-
stigu.
Jómfrúin frá Lucca var ítölsk
aðalsdama, Teresa Trenta, sem
konungur sá í fyrri ferð sinni
a danzleik í Lucca og varð mjög
hiifinn af. í annari ferð
sinni reyndi hann að sjá hana
aftur, og heppnaðist það, enda
Þótt hún væri komin í klaustur.
Litli silfurkrossinn, sem hin
i?óma nunna sendi konungi frá
klaustrinu er enn þá geymdur á
Hosenborg.
Á TÍMABILINU milli ítalíu-
^ ferðanna fór konungur
hónorðsför sína til Þýzkalands.
Híkisráðið hafði ákveðið, að
konungur skyldi velja sér þýzka
Piinsessu, mótmælendatrúar. —
Húsið, sem pær bjuggu í var
reist af íslenskum kaupmanni,
Knud Pedersen Storm.
Sigldi hann því af stað 1. júlí
1695 á konungsskipinu „Ele-
fanten“ og steig á land í Warne-
miinde. Fyrst heimsótti hann
litlu hirðina í Gustrow í Meck-
lenburg, þar sem voru 4 gjaf-
vaxta heimasætur. Ekki leist
prinsinum á þær og hélt því á-
fram ferð sirini til Dresden, þar
sem hann ætlaði að leita ráða
hjá frænkum sínum, dætrum
Friðriks þriðja, sem voru ekkj-
ur tveggja kjörfursta. Þær gáfu
honum þær upplýsingar, að út-
litið væri fremur slæmt á þýzka
prinsessumarkaðinum um þess-
ar mundir, prinsessurnar af
Sachsen Weisenfels væru frem-
ur illa upp aldar og prinsessurn-
ar af Sachsen Gotha væru ekk-
ert sérstaklega girnilegar.
Prinsinn af Hannover hafði ætl-
að að kvænast annari þeirra, en
er hann fekk að sjá hana þakk-
aði hann fyrir gott boð og bað
að hafa sig afsakaðan. Þegar
svo var komið málunum ákvað
krónprinsinn að snúa aftur til
Giistrow og biðja þeirrar prins-
essunnar, sem honum litist
skást á, en það var sú yngsta,
Louise prinsessa, og 5. dezem-
ber stóð brúðkaupið í höllinni í
Kaupmannahöfn.
Litla prinsessan frá Giistrow
náði þó ekki ástum prinsins,
heldur varð hann hrifinn af tví-
tugri dóttur prússneska sendi-
herrans v. Viereggs, og skömmu
eftir að hann var krýndur, árið
1694, gerði hann hana að ást-
mey sinni.
Nú þótti ekkert tiltökumál þó
að einvaldar tæku sér fylgikon-
ur. Þetta var Parísartízka,
runnin frá hirð sólkonungsins í
Versölum, Lúðvíks f jórtánda og
auk þess hafði hinn ungi kon-
ungur ágæta fyrirmynd þar sem
var faðir hans, Kristján kóngur
fimti, sem alla sína stjórnar-
tíð hafði haldið við Sophie Ama-
lie Moth og eignast með henni
tvo efnilega syni, sem voru hálf-
bræður Friðriks konupgs og fór
vel á með þeim og konungi.
FRIÐRIK konungur gætti þó
allra kurteisi gagnvart
drottningu sinni og tók aldrei á
móti heimsóknum ástmeyja
sinna í höllinni, heldur keypti
áðurnefnd hús gegnt kauphöll-
inni og lét ungfrú Vieregg búa
þar. Fylgdi hann þar einnig
dæmi föður síns. Greifafrú
Moth hafði hús til umráða við
hliðina á húsi því, er Friðrik
konungur keypti handa ungfrú
Vieregg.
Húsið gegnt kauphöllinni
hafði fáum árum áður verið
bygt upp aftur af íslenzkum
kaupmanni, Knud Petersen
Storm. Það var tveggja hæða
hús með breiðum kvisti og leit:
út eins og venjuleg betri-borg-‘
arahús á dögum Holbergs. Hlið-'
arálma hússins náði að birgða-; -
skálanum, langri byggingu frá/
tíð Kristjáns fjórða. Milli'
birgðaskálans og hallarinnar*
var leynigangur. Þurfti því ekki.-.
annað en byggja annan leyni-%
gang að hliðarálmunni á húsi'ý
Knud Storms, til þess að kon-
ungur gæti heimsótt vinkonu
sína, án þess allir Kaupmanna-
hafnarbúar horfðu á.
í hliðarálmunni höfðu þau
stefnumótin. 1 yzta herberginu,
rétt við leyniganginn, var útbú-
in lyfta. Á lyftunni stóð lítið,
kringlótt borð, og var matbúið
á það niðri í kjallaranum og síð-
an halað upp um gólfið. Á þenn-
an hátt gat konungurinn og ást-
mær hans notið máltíðar án þess
þjónar væru viðstaddir.
Sumarið 1704 var Friðrik
konungur á ferð í Noregi og
fekk þær fregnir, að ungfrú
Vieregg hefði eignast dreng.
Skömmu síðar frétti hann það,
að ungfrú Vieregg hefði látizt
af barnsfarasótt. Fekk sú fregn
mjög á konunginn og reyndi
hann að gleyma þessum kafla
úr ævi sinni á þann hátt að
eyða öllum ummerkjum um sitt
fyrra líferni í húsi Knud
Storrns.
Fekk hann þá timburmeist-
ara, Glaus Harder að nafni, til
þess að taka niður lyftuna og
múrarinn Ernst Brandenburg-
er var fenginn til þess að múra
fyrir leyniganginn að birgða-
skálanum og koma öllu í sama
lag og áður var. Sýndi hann nú
drottningu sinni, Louise, meiri
alúð en áður og árið 1708 fædd-
ist þeim prinsessa, sem var heit-
in eftir ömmu sinni, Charlotte
Ámalie.
BRÁTT kom þó að því, að
konungi leiddist tilbreyt-
ingarleysið í höllinni í Kaup-
mannahöfn. Ákvað hann því að
létta sér upp og bregða sér til
Italíu. Undirbúningur ferðarinn-
ar fór fram með mestu leynd,
og var drottningin ekki látin
um þetta vita. Síðast í október
lagði konungur af stað með
fríðu föruneyti til Antvorskov
við Slagelse og þóttist ætla á
veiðar þar. Þaðan sendi hann
drottningunni boðskap þess efn-
is, að hann hefði í hyggju að
ferðast til Italíu. Að vísu var
þetta fremur kuldaleg kveðja,
en nú þóttist konungur hafa
vel sloppið. Hina slæmu sam-
vizku sína gat hann þó ekki
skilið eftir heima. ítalskur rit-
höfundur, sem ritað hefir dálít-
ið um dvöl konungs í Florenz,
segir, að konungur sé í eðli sínu
mjög léttlyndur maður, en hann
óttist tvent framar öllu öðru: að
fá tæringu, og lenda í helvíti.
Hin fagra nunna í klaustrinu
gat enga huggun veitt honum;
hún jafnvel efaðist um það, að
þau ættu eftir að hittast í para-
dís, þar sem konungur var ó-
fáanlegur til þess að taka hina
einu sönnu trú; þá gat hann
nefnilega ekki verið Danakon-
ungur lengur.
Þegar hann kom heim aftur
úr ferð sinni, fekk hann sér
brátt nýja ástmey, að þessu
sinni ungfrú Charlotte v. Sch-
indel, sem hafði verið húsjóm-
frú hjá ungfrú v. Vieregg. Aft-
ur voru breytingar gerðar á
húsi Knud Storms kaupmanns.
Hinn konunglegi byggingafræð-
ingur J. C. Ernst fékk það hlut-
verk að inna af hendi að rífa
niður múrinn, sem konungur
hafði í iðrunarkastinu látið
byggja fyrir leyniganginn. Sam-
band hans og ungfrú v. Sehindel
sfóð þó skamma hríð. Á grímu-
danzleik einum í Kolding árið
1711 sá konungur yngstu systur
Reventlows hershöfðingja, Anna
Sophie, sem var aðeins 18 ára
gömul og töfrandi fögur. Ung-
frú v. Schindel var því send til
Næstbyholm, þar sem hún olli
hverju hneykslinu á fætur öðru.
Anna Sophie flutti í hús Knud
Storms kaupmanns.
IIiLIÐARÁLMUNNI leit nú
alt öðruvísi út en á dögum
ungfrú Vieregg. Lyftan er ekki
lengur í gangi en borðsalur var
útbúinn á annari hæð og þar
Frh. á 7. síðu.