Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 13.09.1936, Qupperneq 1

ALÞÝÐUBLAÐSINS
in. ARGANGUR SUNNUDAGINN 13. sept. 1936. 37. TÖLUBLAÐ.
T ALIÐ þennan morgiui snérist
um ýmislegt. Hverjir voru
nágrannar þeirra að austan og
norðain? Höfðu þeir nokikum tíma
|comist í' tæri við Indíánana suð-
ur frá? Vissu þeir til, að hvítir
ínenn hefðu komið þar til lands?
(Pvx að ég hélt það gæti verið
þótt ólíklegt væri, að e.nhverjir
menn af skipum Fran'klíns, er
iströnduðu fyirir meir en hálfri
öld nálægt austursl'röndinni á
Viktoríu-ey, hefðu toomist af og
lifaö um hrið hjá þessu fólkiO-
Þótt þeir væru ellaust eins for-
vitnir um okkar hagi, og ég um
jþeirra, þá spurðu þeir um fátt, jafn
vel eftir að ég hafði triðið á vaðiði
xneð því að leggja fyrir þá margaf
Bpumingar. Hin aðdáanlega þag-
taælska þeirra og hæverska gerði
það, að mér lá fremur en nokkru
áinmi áður við að blygðast mín
fyrir kölluh mína, því að þjóð-
fræðingur verður að spyrja og
. stundiun nærgöngult; en þerr
Bvömðu með mestu góðvild. Þei'r
höfðu aldrei séð hvita menn,
þótt þeir höfðu heyrt um þá
áður; Indíána höfðu þeir aldrei
séð, en þeir höfðu séð menjar
þeirra á méginlandinu suður frá,
þar sem sauðnautin eru, og af
sögusögnum Eskimóa við Kopar-
námufljót vissu þeir, að Lndíánar
væru pTettvísir og blóðþyrstir
taienn, illir viðmeignar og miklir
galdratr.ieenn — ekiki meiri galdra-
taenin, var sagt, en hvítir memt,
en hættara við að beita kuinn-
áttu sinni til meins. Austur frá
byggju ýmsir Eskimóaflökkar (og
nefndu þeir fulla tylft þeiinra);
það Væru allt vinveittir menjn.
Norður frá, á Viktoríu-ey, væm
tveir flokka'r, næstu grannar iag
béstu vinir.
Og 'Ti vernig litu þei'r á xnig
af hvaða þjóðílokiki héldu
þeir að ég væri ? Um það þurftu
þéir ekki að' geta'sé'r til; það
"Vissu þeir; pví að Taninaumi'rk
hafði ságt þeim, að ég; væri Ku-
pagmiut, eh úm þá höfðu þ'éir
héyrt nmrgar sögur hjá 'feðnun
ISÍÐASTA tölublaði Sunnudagsblaðs Alþýðublaðsins var
frásögn um það, er dr. Vilhjálmur Stefánsson hitti fyrst
Esldmóa í annari norðurför sinni 1908—12. Feir hér á eftir
framhald þeirrar frásagnar, eftir bók dr. Guðmundar Finn-
bogasonar um Vilhjálm Stefánsson. Sbýrir dr. Vilhjálmur frá
ýmsum einkennilegum siðum Eskimóa og trú þeirra á mátt
töframanna sinna. Þóttust þeir eiga töframenn, sem gætu
grætt nýjan hrygg í þá, sem þjáðust af bakverk, og þótti
þeim því lítið til koma, er Vilhjálmur var að segja þeim
frá læknisfræðikunnáttu nútímans. Þá héldu Eskimóar danz-
leik til heiðurs gestum sínum.
sínum, og framburður minin sagðd
líka skýrt til, að ég væri Ku-
.pagmiut, og ekki af fjarlægaíii
þjóðfloklknum, sem hinin féiagi
minn, hann Nalkusiah, heyrði til
mállýzka hans væri frábrugðnari
en okkar, enda hefðu þeir ekki
heyrt þann þjóðflokk r.efndan fyr
en í gærkveldi. En þótti þeim
ekki undarleg augun í mér (þau
eru blá) og skeggið (það er Ijós-
bjart) og hvoirt þeim fyndist ekki
að ég fyriT þær sakir hiyti að
vera af öðrum þjóðflokki. Því
svöruðu þeir ákveðið: „Við höf-
ium enga ástæðu til að ætla, að
þú sért af öðinum þjóðíiokki. Mál-
far þitt er aðeins lítið eitt frá-
brugðnana okkar máli en málfar
sumra flokka, sem við höfum álr
hvert viðskifti við, og um augu
þrn og skegg er það að segja,
að hvorttveggja er iíkt og gerlst
um suma af nágrönmrm okkar
norðuT frá, sem þú verður að
heimsækja. Þe'.r eru beztu vinir
okkar, og þeim mundi verða
það æfirileg sorg, ef við færum
austur hjá, án þess að koma við
hjá þeim.“ Það varð þvi að ráði,
að við skyldum daginm eftir
heimisækja fólkið á Vikfoiiu ey.
Var því lýst svo fyrir mér, iað
mér þótti senniíegast, að ég fyndi
þar afkomenduT einhverra þeirra,
er týndust í Praklíns-ferðinni.
Vér vituta nú, að skýrijngin ~
verðú'r á aninan veg-
Eitt af þvi, sem mig langaði
til, var að sjá skotið með hinum
sterklegu bogum og íöngú, éitr-
yddu örvum, sem við sáum hvenn
manin með. Ég sagði þe.m því,
að mig langaði til að sjá, hvernig
þeir d'iœpu hreindýr, og ég skyldi
svo sýna þeim vopinin og aðferð-
ina, sem ég hefði. Voru pei'r eirilí!
sex memn undir eins sendiT heim
eftir bogum sínum og spjótspjald
sett upp framan við húsið okkar
til að hafa að skotspæni.
Reyndin var sú, að þe'.’r hittu
niokkurn vegin neglulega ;skot-
mark, sem van ferfet að stærð,
úr þirjátíu eða þrjátíu og fimm
stikna fjarlægð, og bogi dmó í
hæsta lagi rúmaT hundrað áltnir,
en hreindýr venjulega skotin á
svo sem sjö og fimm áiná
færi. Þegar sýningunni var lokið,
setti ég upp prik í svo æm tvö
hundruð slikna fjailægð og
skaut. Fólkið, sem stóð í kring
—karla'r, 'konur og börn — höfðu
enga hugmynd um, hvað ég ætl-
aðist fyriT, og þegar þau heyrðu
skothveilinn, þustu Ikonur og böim
öll heim til sín, en karlmenniTnir
hlupu fimtán eða tultugu stikur
frá og töluðu saman í mikilli
geðshræringu, bak við snjóvegg..
Ég fór undineins til þe'rra óg bað
þá að koma með mér þangað isein
prikið va'r og sjá, hvað orðið héfði
um það. Þurfti ég að tala nokkuð
um fyrÍT þeim, og komu þá þr/,r
með mér; ég hafði þá því miðum
ekiki hitt. Virtust þeif því m/ög
fégnir, en þega’r ég segði þeim, að
ég ætlaði að reyna aftur, þá möt-
ínæltu þeir alva'rlega, og s.ögðu,
að svpna hávaði tatmdi fáela aíla
seli burt af miðunúm og fólkið
deyja úr hungri..
Mér viftist þó nauðsyn að
sýna þeim, að ég gæti staðið við
orð mín og skotið gegnum prikið
á tvö hundruð álna færi, og bjóst
þvi til að skjóta aftur.. Sagði ég
þeim, að við notuðum þessi voþn
vestur flrá við selveiðar og að
xeynsian sýndi, að selif fældust
ekki við skothvellinn. Seinna sbot-
ið hitti prikið, en yfitrleUt fanst
þeim minna til um merkið eftiír
kúluna en um hvellinn. Þeir virt-
ust í raun og veru .alls ekki
furða sig á þvi. Þegatr ég sagði
þeim, að ég gæti diepið hvitar
björn eða hreindýr úr tvöfaldri
fjarlægð priksins frá mér, þá iétu
þeir enga undrun í ljósi, en
spurðu mig, hvort ég gæti með
kúlubyssunni minni diepið hreln
dýr fyrir handan fjall. Þegar ég
sagðist ekki geta þaö, þá sögðu
þeir- mér, að galdramaður —
shaman — einn miklll hjá ná-
grönnum þeirra, ætti töfraör, sem
haran gæti skotið með hieindýn
fyrir handan hve hátt fjall sem
væri. Með öðirum orðum •• þeim
fanst ekkert aðdáanlegt við af-
rak byssunnar minnar og furð-
aði ég mig á því. 4
Ég skil sjónarmið þeiira bet-
ur nií en ég gerði þá. Máiið
horfir svpna við: Ef maður sýndi
Eskimóa bogá, sem á venjuleg-
an hátt gæti skotið 50 stikum
lengra en nokkur bogi sem hann
hefði séð, þá mundi hann furða
sig á því alla æfina og segjá sog-
úr um þennan boga; hann mundl
skilja til fulls hvernig boginn
verkaði, og mæla hann á eðiileg-
án mælikvarða og sjá, áð haina
skaraði stórkostlega fram úr.; En
sé honum sýnd kúlubyssa, sem
hann skilur ekkeft hvernig verkár,
þá hefir hann fyrir sér kraftaverk;
hann mælir það við þáð, sem yf-
irnáitúrlegt er, og éklki við það,
seta riátturlegt 'er; hann' ber það
samán ' við a.ðra yf irnáttúxlega
hluu,, sfem' hami hefir heyrt um