Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 27.09.1936, Blaðsíða 1

SUNNUDAGSBLAÐ
ALÞÝÐUBLAÐSINS
— ;-'» 1 ' — __________________ ——— ; ■
III. ARGANGUR SUNNUDAGINN 27. SEPT. 1936 39. TÖLUBLAÐ
Borqarasturjöld á Spáni
Uppreisn
HIN fræga uppreisn verka-
manna og alþýðu í Astur-
Ju 1934 er merkibgur Ikiafli í sögu
Spánar. Za'miO'ra er orðinn forse i
íýðveldisins, afturhaldssamur
ramm-kaþólskuir og athafnalinur.
Lerroux le'ir mynda'ð s jóm
en veróur meira og meira háður
afturhi-Idsöfiunum og fasistafsr-
ingjanum Gil Robles. Hagræði
þau, sem Jýðveldið iol'aði Þjóð-
inni, með því að sjá landlaus-
um öreigum fyrir jarðnæði, bæta
hag fólksins, og framkvæmd ým-
issa lýðræðislegra laga frá Aza-
natimabilinu hinu fyrra, voru öll
svikin, en í staðinn kom vaxandi
ofbeldi fasismans, blaðabönn,
fangelsanir, fundabönn, og margs
.konar kúgun á þjóðinni.
Þá hefst ein hin sterkasta upp-
reisnaralda móti kúguninni. Fyrst
er hún aðeins sem mótmæli gegn
fasistastjórn Lerroux og Gil Ro-
bles, og kröfur koma fram
um að Spánn yrði látinn
njóta hins sanna lýðræðis,
en ekkert dugði. Mótmælin þró-
(uðufjt upp í allsherjarverkfáll um
nærri því allan Spán, og úr því
í vopnaða borgarastyrjöld. Nú
varð aðallinn, kirkjan og sérhags-
munaklíka Spánar óttaslegin. Öll
öfl kyrstöðu og kúgunar voru
sett á hreyfingu til varnar: Kir.kj-
an bannfærði alþýðuna, blóð-
■ þyrstir villimenn og ræningjar
sunnan úr Marokko voru fluttir
norður yfir sundið, til varnar
hinni gerspiltu yfirstétt klerka og
gósseigenda.
Var nú barist í flestum aðal-
: borgum Spánar, og götuvígi reist.
En víðast hvar var uppreisnin
bæld niður með harðri hendi eftir
skamma stund. Verkalýðssam-
bandið, sem samanstóð af sam-
fylkingu jafnaðarmanna, kömm-
únista, syndikalista og að nokkru
anarkista, var mjög laust í reip-
unum, og var ekki megnugt að
halda það fast saman, að veru-
leg vörn væri í. Enda fór svo í
Kataloniu, að anarkistarnir sviku
I verkfallinu og gengu á hönd
fborgáravárðliðinu. Þrátt fyrír
verkalýðsins í Asturíu 1934.
IGREIN ÞEIRRI, er hér fer á eftir, er sagt frá upp-
reisn verkalýðsins á Spáni í cktóber 1934. Uppreisnin
byrjaði með allsherjarverkialli, sem hófst 4. október kl. 10
að kvöldi. Uppreisnin varð fljótlega bæld niður viðast hvar
á Spáni af her fasistanna; en eitt héraðið, iðnaðar- og
námu-héraðið Asturia á Norður-Spáni, hafði verkalýðurinn á
valdi sínu I 12 daga og barðist með dæmafárri þrautseigju
fyrir rétti sinum. í greininni er því lýst, hve vel verkalýður-
inn var sk'palagður og hversu vel hann varðist, því að fas-
istasveitir þeirra Lerroux og Gil Robles urðu að höggva sig
áfram fet fyrir fet yfir llkin.
þetta höfðu verkamenn nokkrar
borgir á valdi sínu um skeið, og
jafnvel heil héruð. Eitt þessara
héraða var iðnaðar- cig námu-
héraðið Asturia á Norður-Spáni.
4. október kl. 10 um kvöldið
skall allsherjarverkfallið á. Um
nóttina 5. október var ráðist á
verkfallsmenn af borgaravarðlið-
inu, og sló þá þegar í bardaga.
Verkamenn komu sér upp í
skyndi miklum her og skipulögðu
hann, innleiddu strangan aga og
dauðahegningu við einkaofbeldi
og ránum.
í tilkynningunni um myndun
hersins stendur meðal annars:
„Rauði herinn verður að sýna
járnharða hlýðni, og menn til-
heyrandi arðránsstéttinni fá ekki
(upptöku í hann.“
Um daginn 5. október tók þessi
her vopnaverksmiðjuna Le Vega
með áhlaupi. Verksmiðjan var
varin af sveit borgaravarðliðsins.
Orustan stóð allan daginn. Verka-
mennirnir hertóku þar 35 þús-
und byssur og mikið af skótfær-
um. Daginn eftir tóku verka-
mennirnir hergagnasmiðju ríkis-
lins í Trubia. Þeir létu strax fara
að smíða stórsprengjur. 1 Mieres
stofnuðu námuverkamenn her-
gagnaverkstæði, úr járnböndum
bjuggu þeir til hylki, sjálfir
höfðu þeir dynamit. Verkamenn-
imir náðu 4 fallbyssum frá
stjómarhernum, og með hjálp
þessara fallbyssna tókst að ; j-
ast her fasistanna í 12 dagu. *Jað
má ségja, að fyrstu dagana, 4.
—5. október, hafi öll Asturia ver-
ið á valdi alþýðunnar. Mörg hér-
uð, bæir og þorp komust undir
stjóm uppreisnarmanna, án þess
nokkrum blóðdropa væri úthelt.
Þannig var það með Pola de
Siera, Sieres, Biruenes og fleiri.
Sannað er ,nú að glæpasögur
þær, sem sagðar voru í íhalds-
og fasistablöðum víða um heim
um grimd verkfallsmanna í upp-
reisninni, voru ósannindi frá rót-
um, og verður seinna komið að
því atriði í þessari grein.
Eitt af þvi fyrsta, sem verka-
mennirnir gerðu eftir að allsherj-
arverkfallið var skollið á, var að
koma saman í samkomuhúsum
sínum og skipuleggja verkfallið
áfram, stjórn alla í héruðum og
borgum, varnarfyrirkomulag ef
ráðist yrði á þá, útdeilingu mat-
avæla, lögreglu og hið stjórnmála-
'lega fyrirkomu’ag. Varnarlið
verkalýðsins fór í eins konar ein-
kennisbúning, rauðar skyrtur með
svprtu armbindi, vopnað eins og
föng voru á. Meðal þeirra voru
fullkomin samtök og sterk ein-
ing. Sósialistar, anarkistar, syndi-
kalistar og kommúnistar mynd-
uðu þessar sveitir. Verkamanna-
herinn var um 30 þús. manna,
allvel vopnaður.
Stofnað var herráð, og skifti
það með sér verkum. Var því
skift í þrjú ráðuneyti: eitt fyrir
herinn, annað fyrir vistir allar og
heilbrigðismál, og það þriðja fyr-
ir stjórnmál, og er það í frá-
sögur fært, hve þessi ráðuneyti
störfuðu vel. Kommúnistar höfðu
yfirstjóm verkamannahersins,
binnig í héraðinu Gijon, þar sem
syndikalistar réðu að mestu, og
i Oviedo og Mieres, þar sem jafn-
aðarmenn réðu að mestu. Hem-
aðamefndin (ráðuneytið) skipaði
svo fyrir, að enginn í verka-
mannahemum mætti „drekka á-
fengi, ekki reykja, og virða líf og
eignir borgaranna". *Þetta gerði
það að verkum, að fyrirmyndar-
bragur var á öllu opinberu lífi
í þá daga, sem verkamennirnir
höfðu Asturiu á valdi sinu. Því
til sönnunar má færa ýmislegt.
Eitt af stærri borgarablöðum
Spánar, sem heitir „Ahora“, læt-
ur svo um mælt um stjórn og
framkomu verkamannanna íborg-
inni Gijon:
„Það er skylt að viðurkenna,
að uppreisnarmenn drýgðu enga
glæpi gagnvart meðbræðrum sín-
um, ekki einu sinni þeim, sem
voru fjandsamlega sinnaðir
gegn verkalýðnum. Upp-
neisnarmenn náðu á vald
sitt tóbaksverksmiðjunni og
lögðu eignarhald á hjúkrunar-
gögn verksmiðjunnar. En þrátt
fyrir hinar miklu tóbaksbirgðir,
sem voru þar, keyptu uppreisn-
armenn alt það tóbak, sem þeir
þurftu, i tóbaksbúðum hverfisins.
Við hvers konar ránum lögðu
þeir þungar refsingar.“
Og jafnvel hið fjandsamlega
blað fasistans Gil Robles: „E1
Debate“ hefir eftir fréttaritara
sinum í Asturiu: :
„Þegar í byrjun festu uppreisn-
armenn ávörp á múrana, þar sem
stóð, að dauðahegning væri lögð
við því að ráðast á einstaklinga,
trufla heimilisfriðinn og svo
framvegis. Þessar ráðstafanir
trygðu það, að alt fór fram með
fullkominni reglu.“
Það er fráðlegt að bera þetta
saman við uppreisn fasistanna í
borgarastyrjöldinni nú. Erlend
blöð skýra frá því, að villimanna-
sveitimar frá Marokko klagi und-
an sulti og svikum á launa-
greiðslum, í bardögunum á Suð~
ur-Spáni. Hafi nú Franco gefið