Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 04.10.1936, Blaðsíða 1
SUNNUDAGSBLAÐ
ALÞÝÐUBLAÐSINS
III. ÁRGANGUB SUNNUDAGINN 4. OKT. 1938. 40. TÖLUBLAÐ
/ íshafspokunni:
Sumartúr á Hákarlaveiðar.
"C* INHVER merkasta bók, sem út hefir komið hér á þessu
ári, er Virkir dagar, eftir Guðmund G. Hagalín rithöf-
und. Er það aðeins fyrri hluti af ævisögu Sæmundar S,æ-
mundssonar hákarlaíormanns, og segir Tá uppvexti Sæ-
mundar og fram að þeim tíma, er Sæmundur kvænist og
reisir bú. Sæmundur er að mestu Vinn ipp að Látrum á
Látraströnd, austan Eyjafjarðar. Á Látrum var hákarlaútgerð
á seinni hluta 19. aldar, og fékk Sæmundur immma að
kynnast sjómenskunni. Auk þess, sem bðkin er ævisaga Sæ-
mundar, gefur hún glögt yfirlií yfir þjóðhæíti þessa tlmabils,
einkum alt, er að sjómensku lýtur. Kaflinn, sem hér fer á
eftir, segir frá fyrstu hákarlaför Sæmundar. Bókin er gefin út
af isafoldarprentsmiðju.
SÆMUNDUR SÆMUNDSSON.
AÐ VAR VEN.IA ýmsra stær.i
bænda við Eyjafjörð að út-
vega sér umráð yfir einu skip-
rúmi á þessari eða hinni hákarla-
.skútunni, þó að þeir ættu engan
hlut í henni. Voru þeir svd skyldir
til að sjá fyrir fullgildum manni í
-skiprúmið. Sumir létu vinnumenn
sína í þessi skiprúm, en, aðrir
fengu í þau sér óviðkomandi
menn. Greiddu þeir þá mat þeirra
og hlifar og tóku eftir þá hálfan
hlutinn. Sjómennirnir sjálfir —
eða þeirra húsbændur — tóku svo
hinn helminginn. Jónas á Látrum
átti Felix allan og Elínu hálfa. En
Samt sem. áður útvegaði hann sér
umráð yfir einu skiprúmi á Ak-
ureyrinni, sem var eign Porsteins
á Grýtubakka o. fl. Skipstjóri á
Akureyrinni var Vilhjálmur, sonur
Þorsteins, en tengdasonur Eiinars
alþingismanns í Nesi. Var Vil-
hjálmur annar mesti aflamaðurinn
við Eyjafjcrð. Hinn v:;r Jón Guinn-
laugsson frá Sökku í Svarfaðar-
dal. Var mikil keppni milli þes's-
ara skipstjóra um aflabrögðin.
Jónas á Látrum lét vinnumenn
sína oftast vera á hans eigin skip-
Um, en gjörði pt öviðkomandi
mann á Akureyrina. Stundum fóru
hákarlaskipin veiðiför í ágúst-
mánuði, og var það kallaður sum-
artúr. Sumarið 1883 fór Akureyrin
í s.umartúr. En sá maður, sem
•Jónas hafði gjört út, var bóndi, og
jþurfti hann að fara til bús síns.
JFor hann heim, en Akureyrin
Sagðist undan Látrum og Jónas
fór um borð. Skipstjóri tjáði hon-
hm, að nú vantaði sig manin í
Btað þess sem farinn væri, og
bæri Jónasi að sjá sér fyrir hon-
Um. Jónas lenti nú í vandræðum,
því hann hafði ekki fleiri menn
við sláttinn en þörf var á. Sagði
hann loks, að hann hefði engin
*áð, nema. skipstjóri vildi taka af
*ér nýfermdan dreng. Hann vissi
Vel, að hann væri ©kki fullfcominin
maður, sízt til hákar.'aveiða, en
sjóveikur væri hann þó ekki. Það
væri orðið fullreynt. Hann væri
ekki hár í lofti, en þéttur, þægur
og fús til verka. Skipstjóri sagði,
að Jónas skyldi fara fram í há-
setaklefa og tala við hásetana.
Ef þeir fyrir sitt leyti vildu leyfa,
að strákurinn færi, þá skyldi
hann ekki hafa á móti því. Jónas
fór svo fram i til hásetanna og
bar upp við þá erindið. Og svo
var hann vel þokkaður, að allir
luku upp einum munni um það,
að sjálfsagt væri að taka af hon-
um strákgreyið. Þeir skyldu þá
leggja meira á sig, ef strákurinn
reyndist ónýtur.
Jónas fór nú í land. Sæmundur
var nýbúinn að reka féð í kviarn-
ar og sat inni á rúmi s:nu með
matardisk á hnjánum. Þegar opn-
ar voru hurðir, heyrðist til bað-
stofu, það sem sagt var í búr-
inu, þó ekki væri talað nema í
venjulegum róm. Heyrði nú Sæ-
mundur það, að Jónas kom inn í
búrið og sagði húsfreyju að hún
yrði að reyna að reita saman
eitthvað í koffort handa honum.
Sæmsa litla. Hann ætti að fana
á hákarl á Akureyrinni. Það má
nærri geta, að Sæmundur hafi
hætt að sinna matnum og hlustað
með athygli á samta’.ið í búrinu.
Húsfreyja brást reið við, sagði
að hún vildi alls ekki missa Sæ-
mund frá ánum. Það væri víst
ekki gripinn upp annar eins smali
og hann. Jónas sðtti sitt mál fast.
Hann mundi missa yfirráðin yfir
skiprúminu á Akureyrinni, ef
strákurinn færi ekki út, ag ærnar
væru orðnar spakar. Ein af vinnu-
konunum gæti ssm bezt hóað
þeim saman. Sæmundur yrði að
fara. Þá sagði gamla konan, að
það væri alveg óforsvaranlegt, að
heimta það af sór, að hún gjörði
mann út á hákarl svona alveg
fyrirvaralaust, og það væri meira
en meðalskömm, að láta dreng-
inn fara matarlausan eða svo til.
Jónas sagði þá, að hann þekkti
hana illa, ef hún gæti ekki tínt
leitthvað ; fcoffortsgarm. Og hvort
sem þau töluðu nú lengur eða
skemur, varð það endirinn, að
bóndi hafði sitt fram. Það var
sótt koffort, tínt í það eiíthvað af
brauði, sykri, harðfiski og fcjöti.
Svo voru Sæmundi fengin stígvél
og skinnklæði, og að því búnu
kvaddi hann fólkið, og Jónas
flutti hann um borð. Tóku skips-
menn honum strax hið bezta, en
hann var mjög á báðum áttum.
Hann kveið fyrir störfunum, sem
hann hafði heyrt talað um, að
ekki væri á annara meðfæri en
hinna duglegustu manna, en hins