Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 11.10.1936, Blaðsíða 3

ALÞÝÐUBLAÐiÐ
Wolfgang Langhoff:
Flóttinn yfir landamærin.
MARZ, kluklkan ©itt, ég er
• kvaddur á fund yfir-
suannsins.
— Hvenær kemur konajn yðar í
beimBókn?
— Á morgun eða annan í pásk-
um.
Það er óparfi ; þér eruð iát-
ton laus.
Það skeður ekki neitt. Ekkert.
Þarna er lierbergið; og þanna sit-
ur ritarinn. Þarna er spjaldskráin
með gulu spjöldtmum. Úti er sól-
fekin; alt er eins >g í gær og í
fyrradag.
Ég er laus, Það er óskiljanlegt.
Ég tek blaðið, sem mér er rétt,
og les: ,,Að lokinni alvarlegri á-
œoinningu á ég að láta gæzlufang-
ann Wolfgang Langhoff iausan
og senda hann til Berlínar 31.
.miarz, klukkan 10 fyrir hádegi.
Lögreglustjórinn í Dusseldorf."
Meira stendur ekki á blaðinu.
Ekkert um það, hversvegna ég er
látinn lau6.
En það er enginn efi á því, hér
gfcendur það svart á hvítu. Og
hvað skeður. Hversu mjög hefir
þú ekki hlakkað til þess að verða
látinn laus, yg nú stendurðu hér
með bréfspjald í hendinni, óg seg
ir nærri því hvíslandi:
— Ég er láfcinn Iaus.
Ég hraða mér ýin í klefann.
Hér liggur fangakastalinn Lichten-
hurg, og alt er eins og áður. í
eldhúsinu eru félagar mínir við
vinnu.
— Hæ, félagar! Ég er látinn
iaus!
— Til hamingju! Þeir veifa til
mín.
Skyndilega dettur mér í hug:
Þú varst látinti laus kluk'kan 10
í morgun, og ennþá ertu hér eins
og fangi..
Hjartað slær hraðar. Ég hleyp
upp tröppurnar og liitti deildar-
stjórann.
— Þér eruð látinn laus. Reynið
nú að hafa yður heim.
En svo auðvelt verður það nú
■ekki. Ég er tortrygginn. Hvað á
tiú að taka til bragðs? Ég hefi
enga ferðapeninga. En ég á fyrir
etnu símskeyti. Ég sendi svo-
hljóðandi skeyti: „Komdu á morg
un, sækja mig; látinn laus.“ Eina
nótt ennþá verð ég að dvelja í
klefanum í 12 klukkustundir enn-
þáj þá kemur konan mín. Ég bylti
mér óþólinmóður og get ekki
-sofnað. Á morgnn verð ég nýr
■tnaður; jrac r eins og að fæðast
i ánriað síío . Enga hugsun get
INS og mönnum er kunnugt hefir nýstofnað útgáfufé-
lag hér í foænum ráðist í að gefa út hina þektu bók
þýzka leikarans Wolfgang Langhoffs: Die Moorsoldaten.
Segir bókin frá meðferð þeirri, er pólitískir fangar eru
látnir sæta í fangabúðum Þriðja ríkisins. Eru komin út þrjú
hefti af bókinni, og innan nokkurra daga kemur fjórða og
síðasta heftið. Kaflinn, sem hér fer á eftir, er síðasti kafli
bókarinnar og segir frá því, er Langhoff er látinn laus,
hvernig hann reynir árangurslaust að útvega sér atvinnu
aftur og neyðist að lokum til þess að flýja yfir landamærin
til Sviss, þar sem hann hefir verið ráðinn leikari, en fær
ekki vegabréf þangað, af því hann á sakamálsrannsókn vof-
andi yfir höfði sér.
ég hugsað til enda; það er lífið
sjálft, sem brýzt uin í brjósti mér,
þar sem ég ligg andvaka og tel
slögin í Prettinarklukikunni.
Svo kemur morgun. Meðan ég
bý mig undir það að stíga fyrstu
skrefin út í hina nýju veröld,
verður mér hugsað til þessarar
13 mánaða fangabúðadvalar. Eitt
hefi ég ákveðið. Ekki að gleyma;
aldrei að gleyma.
Hvernig á ég að lýsa þeim tím-
um, sem nú fóru í Jiönd? Hvernig
fæ ég lýst því, þegar við sátum
héldumst i hendur og horfðum
út um opinn gluggann og sáum
plægða akrana og hina Ijós-
grænu, ungu bjarkir. Gæti ég lýst
því, hvernig blár himininn spegl-
raðist í lýgnum vötnunum? Hver
myndi trúa því, að ég varpaði
fyrst öndinni, þegar þrjár stöðvar
voru að baki. Eða þegar ég kom
heim og baðaði mig! Og hvem-
ig ég faldi mig inni í litla her-
berginu fyrstu dagana og vildi
engan láta sjá mig, hvemig kon-
an mín hjúkraði mér, milli þess
sem hún hvíidi í örmum mínum
hlæjandi og grátandi í senn.
Ég vil heldur segja frá þvi,
hvernig mér gékk að fá atvinnu
aftur; því mér varð það fljótlega
ljóst, að eitthvað varð ég að fá,
til þess að draga fram lífið. Mér
hafði til hugar komið, að auð-
veldara yrði fyrir mig að fá at-
vinnu í Berlín, og þessvegna
hafði ég látið konu mína flytja
þangað frá Diisseldorf. Ég vildi
vera kyr í Þýzkalandi, og datt
ekki í hug að flýja land. Og
hversvegna ekki? Þýzkaland er
föðurland mitt, og þar hafði ég
unnið lífsstarf mitt. Ég vissi, að
ég var dugandi leikari og treysti
því, að úr myndi rakna fyrir mér.
En allsstaðar var mér fálega
tekið. Ég fór á ráðningastofu
leikara. Skrifstofustjórinn sagði
við mig:
—- Tja, herra Langhoff; það lít-
ur ekki vel út fyrir yður. Að vísu
emð þér þektur leikari. Sérhver
leikhússtjóri myndi taka yður vel,
en atvinnu fáið þér ekki. Maður
verður að vera varkár nú á tím-
um; þér vitið, að maður verður
að vera varkár.
— En Göring hefir sagt, að það
mætti ekki leggja stein í götu
gæzlufanga, sem búið er að láta
lausa.
— Það hefir hann reyndar sagt,
en hvaða gagn er í því?
— Þér getið þá enga aðstoð
veitt mér?
— Því miður ekki; það w ó-
mögulegt. Hafið þér tilkynt félag-
inu komu yðar?
— Ég geri það í jdag.
Ég spurði stúlkuna á skrifstofu
leikendafélagsins, hvort ég væri
(ennþá félagsmaðúri, og hún
grennslaðist eftir því.
— Já, þér eruð ennþá meðlimur
félagsins, en það er kominn tími
til þess að greiða félagsgjaldið.
Þér skuldið fyrir þrettán mánuði.
— Þá upphæð get ég ekki
jgreitt í einu lagi.
— Vinnið þér við leikhús?
— Nei.
— Atvinnulaus?
— Já, ég er atvinnulaus.
— Þá verðið þér að greiða
nokkurn hluta upphæðarinnar og
fá frest á eftirstöðvunum.
Ég ritaði umsóknina. Auk þess
varð ég að koma tvisvar í viku
á lögreglustöðina. Ég var undir
lögreglueftirliti. Heimili mitt var
umsetið af glæpamannalögregl-
unni, sem við og við kom til
mín og spurði hinna venjulegu
spuminga: Hvað gerið . þér? ' Af
hverju lifið þér? Og hverja urri-
gangist þér?
: Aðstaða okkar varð óbærileg.
3
Ég reyndi sjálíur að komast að
samningum við leikhússtjórana.
En allt var árangurslaust. Hvergi
var starf að fá. Sama máli gegndi
um kvikmyndaleikstjóra. Ég var
allsstaðar spurður, hvort ég væri
í leikendafélaginu. Að lokum
fékk ég svarið.
„Svar við bréfi yðar frá 10.
þ. m. Vér sjáum oss ekki fært
að veita yður móttöku í félag
vort, vegna 10. gr. laga frá út-
breiðélumálaráðuneytinu.
Heil Hitler!
Stjórnin."
Þar með var lokið leikstörfum
mínum í Þýzkalandi. Ef til viJl
að eilífu......
Ég hafði líka leitað atvinnu í
Ziirich, og Zúricher Schauspiel-
haus endurnýjaði leiksamning
minn fyrir næsta leikár. Guði sé
lof! Þá var leyst úr erviðasta
vandamálinu, en ég hafði ekkert
vegabréf. Ég sæki þá um vega-
bréf. Svo líða þrjár vikur. —
Loksins er ég kallaður á lög-
reglustöðina og fæ svohljóðandi
svar við beiðni minni:
— Af pólitískum ástæðum er
yður synjað um vegabréf til
Sviss.
Nú fóm hnén að skjálfa. Hvað
á ég þá að gera. Ekki get ég solt-
ið í hel. Ég má ekki leika í
Þýzkalandi, og ég fæ ekki að
fara til útlanda. Ég fæ engan
styrk. Á hverju á ég að lifa?
— Mér þykir fyrir því, en við
getum ekkert að þessu gert. EigiÖ
þér ekki málsókn í vændum. Af
einhverjum orsökum hefir yður
verið synjað um vegabréfið.
Ab fengnum þessum upplýs-
ingúm tók ég að hafa hraðann á.
I nærri því þrjá mánuði hafði ég
reynt að fá atvinnu. Ég hefi
gengið milli manna og skrifað
bréf. Meira gat ég ekki gert. Og
nú átti að höfða mál á mig. —
Máske fæ ég að dvelja aðra 13
mánuði í fangabúð? En ég hefi
þegar fengið nóg af því.
Ég ákvað að fara yfir landa-
mærin án vegabréfs.
Ég fer ekki heim til mín frá
lögreglustöðinni, heldur fer ég á
jámbrautarstöðina og síma til
konu minnar,
Hún læíur niður farangur okk-
ar.' Við eigum 90 mörk og það
verður að nægja okkur.
Þar sem ég óttaðist, aö gát
yrði höfð á mér, einkum eftir að
mér var neitað um vegabréfið,
þá ákváðum við að fara ekki
ineð sömu lest.
Við hittumst aftur.í Frankfurt.
Þaðan símaði ég til kunningja
minna í Baden, og vib mælgm
okkur mót í Badenweitpr í
Schwarzwald. Þaðan aka ]>eir
: Prh,. á 7-, síðu.