Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 29.11.1936, Blaðsíða 2
2
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
ar móðirin var or'ðin heilbrigð
•'eftir barnsburðinn, gekíi hún með
barnið 7 mílna vega!engd til
kirkjunnar, til þess að láta skíra
það.
Þrem árum seinna varð Carl
Læstadius að hætta búskap og
flytja til Arjeplog, þar se.n hann
hafði ofan af fyrir sér og fjöl-
skyldu sinni með fiski/eiðum og
húsdýrarækt. Alli: íðúarni: í Ar-
jeplog voru á þeim tíma mjög fá-
tækir. E.i engin börn í nágrenn-
inu áttu þó við jafnmik'a ör-
bicgð áð báa og Lars og Petrus
bróðir hans, sem var tveim ár-
um yngri. Þeir voru fátækustu
börriin og enginn vildi hafa neitt
saman við það heimili að sælda.
Þó var það ekki einasta fátækt-
in, sem gerði heimi’islílið svo
dapurlegt. Sa.mbúð fore’dranna.
var ænð bágborin. Þau höfðu
mjög órikar lí.’sskoðanir. Faðir-
inn var mjög örgeðja, en móðir-
in alvörugefin og þunglynd, auk
þess mjeg trúhneigð. Faði inn
var trúleydngi. Þegar hann var
drukkinn — og það kom oft fyr-
ir — var hann vondur við konu
sina og barði hana. En aldrei
kvartaði hún þó um hlutskifti
sitt. Þrátt fyrir fátækt og alls
konar eymd reyndu þó foreldr-
arnir að menta börn sín. 4—5
ára gamlir voru drengirnir orðn-
ir fljúgandi íæsir,
Carl Læstadius hafði í fyrra
hjónabandi eígnast son, sem
hafði sezt að í Kvickjock árið
1808. Enda þótt hann væri íá-
tækur og ætíi fyrir fjölskyldu að
sjá, tók hann föður sinn og fjöl-
skyldu ha.ns til sín. Einkum var
honum umhugað um að veiia
bræðrum sínum sem bezt upp-
eldi. Það var stra.ngur skóli. Þeir
voru mikið úti við, fó:u á rjúpna-
veiðar og gengu á skíðum. Lars
várð anná'aður skíðamaður, cg
fram á fimtugsa’.dur gekk hann
á skíðum 6 mí'.ur á 6 tímurn.
Hann var líka arbragðs veiðimað-
ur. En þrátt fyrir þetta var þó
ekki slegið slöku við bóklega
námið.
Árið 1316 i’óru bræðurnir á
lærða skólann í Homösar.d. Þá
var Lars 13 ára og Petrus 14.
Báðir urðu þeir að vi:nna íyrir
sér á stúdentsá. unum með heim-
iliskc.nslu. Þeir urðu, saldr fá-
tæktar, að ganga ver til iara en
skólabræður þeirra og þeir íengu
að kenna á því. Þoir gátu aldæi
ve.ið mcð á skemtunum cg engir
vildu hafa neitt saman við þá
að sælda. Hinar sálf.æðilegu or-
sakir þess, að hann seinna, þeg-
ar hann ge/ist predikari, fordæm-
ir alt óhóf, eru vel skiljanlegar,
^egar litið er yxir æskuár hans.
T HORNÖSAND tók Læstadius
að Ieggja stund á grasafræði
og gerðist ágætur grasafræðing-
ur. Var hann seinna gerður að
riddara af frönsku heiðursfylk-
ingunni fy.ir vísindaafrek í þeirri
grein.
En frægastur er hann þó fyrir
trúarboðskap sinn.
Lars Læstadius og Petrus bróð-
ir hans hlutu báðir prestsvígslu í
Hornösand 20. febrúar 1823. I
rúmt ár var Lars aðstoðarprestur
aktygjum fyrir einn pela af
brennivini. Það er því vel hægt
að skilja hina miklu eymd og
örbirgð, sem þjakaði þennan lýð.
Sagsmál, hrci.idýraþjórnaðir og
réttarhöld voru daglegir viðburð-
ir hjá þessu fólki. Og þetta var
ekki einkennandi fy.ir Karesuan-
do. Ástandið var ekki betra í
öðrum héruðum þar norður frá.
Það var því engin furða, þó að
Læstadius yrði g.ipinn löngun til
þess að bjarga þessu fólki, sem
Guðmiindur Bnðuarsson:
í október.
Kuldaleg ársól á hélaðar heiðar
hellir árroðans sterka lit.
Gulnaðir rumar i gráu hrauni
; gráta lau/un í andvarans þyt.
Nú eru skóga ins fuglar farnir,
fiosnar eru allar gðtunnar tjarnir.
En niðinn ég heyri frá haustsins lindum,
hcy.i ha.in sem í hið fyrsta sinn,
y ir ljósrauðar lyngsins breiður
læðist í hellisskútann inn
eins og sumarsiris kveðjukossa.
Ó, kannastu við hina hundrað fossa?
Haustdagsins morgunn er hljóður og kaldur,
hvítmálar klettanna svörtu þil.
En kyrðin og hélan hvísla saman:
haustið kom því það mátti tii,
það á að syngja bí bí og blaka
við börnin, se:n mega ekki lengur vaka.
Haustsólar skin ylir hrímgaðar lendur,
— hugu inn minn í því ííki dvelst.
Gulnuðun runnum í gráu hrauni
gleyrni ég ei, en þó vildi ég helzt,
ljúfa niðim i langfylgd k’ó:,a
lindanna, sem að aldrei frjósa.
í heimahögum sínum. En 1. maí
1823 varð hann prestur í Kare-
suando-sókn.
Sóknarbörn hans voru Lappar.
Þeir voru ákafiega fátækir og
stóðu á mjög lágu síigi bæði
menningarlega og þjóðfélagslega.
Alli: vo u foríallnir drykkjumenn,
allir seidu b ennivin og drukku,
menn og konur, ungir og gamlir.
Það bar ekki sjaldan við, að þeg-
ar Lappinn reis úr rotinu eftir
fyllirí, þá var varguiinn búinn að
cy i.eggia hreiadý.a’ijör'éiaahans
og maðurinn var orðinn eigna-
laus. Ungbörnin urðu heilsulaus
eða dóu, því að enginn hirti um
þau, þegar foreldrarnir voru á
fylliríi. Flest böm Lappanna dóu,
áður en þau urðu ársgömul.
Síundum gáíu Lappamir burtu
ökuhreinana sína ásamt sleða og
var að dmkkna í brennivini. En
lengi vel fyrst var árangurinn
fremur Iííill af starfi hans. Það
var ekki fyr en með hinni miklu
„vakningu", að breytingin kom.
En fyrst varð mikil breyting á
sálarlíli hans sjálfs.
OG ÞESSI breyting varð árið
1844. Hann var þá á visi-
taziuíerð i Árele á Lappmörk.
Eftir að hann hafði predikað átti
hann viðræðu við ýms sóknar-
börn sín. Meðal sóknarbarnanna
var lappnesk stúlka, María að
nafni. Hún skýrði presti frá því,
að hún hefði íiðið miklar sálar-
kvalir og gengið óravegu, til þess
að fá bót meina sinna. ,Að lok-
tun hafði hún komið til prestsins
Brandall í Nora. Þegar hún hafði
skriftað fyrir honum og hann;
hafði veitt henni fyri'gefningii
syndanna, hafði hún öðlast frið St
sál sína.
Þetta kvöld fékk Læstadius
einnig frið í sál sír.a og tðlaðist
vissuna um köllun sína.
Upp frá því breyíir hann alveg
um aðferð í staríi sínu. Af eig-
in reynslu þekti hann aðeins eina
leið til „frelsuna:”. Og sú leið lá
til iðruna:, játningar og fyrir-
gefningar syndanna. Hann varð
því fyrst og fremst að vekja á-
hcyoendur sína til iðrunar. E.n til
þess varð hann að tala svo, að
j>eir skildu hann.
Og það kom brátt I ljós, að
kraítur bjó í orðum hans. Alls.
staðar að streymdi fólkið ■ til
kirkju hans, til þess að fá hugg-
un og frið. Kirkjan var svo troð-
full, að hringiarinn komst ekkí
út meðan á messu slóð, til þess
að stramma sig af. Þannig hófst
þessi trúarhreydng, sem átti eft-
ir að gerbreyta menningarlegu og
þjóðfélagslegu lííi Norður-Skan-
dinava. $
Árið 1848 flutíist Læstadius til
,\
Pajola, sem ligguf í TorneSdáln-
Um. ! þessum dal er jarðvegur-
inn mjög frjósamur og þar ero
viðáttumiklir skógar. Kirkjan og
þrestssetrið stóðu í: rián.unda við
hinn fallega Kenyisfoss. Skamt
frá var markaðsplássið, þar sem
kaupmenn, bændur og Lappar
hittust vor og haust til vönx-
skiftaverzlunar.
LÆSTADIUS hélt áfram
„vakningarstarfi" sínu í
hinu nýja prestakalli sinu með
sama áhuga og áður. Og áhrifin
urðu hin sömu. Fólk hætti að
drekka og vínsalamir urðu að
hella niður víni sínu. , Þar sem
áður var hægt að fá keypt
brennivín á hverjum bæ, fékst
að þrem árum liðnum aðeinsi
brennivín á einstaka bæ. Hrein-
dýiaþjófnaðir lögðust niður o$
réttarhöldunum liníi. Læknir
nokkur gaf svohljóðandi skýrslu:
„Þessir hálfviltu Lappar eru
orðnir löghlýðnir og siðavandir
og mjög hjálpsamir hver við arm-
an. Þeir eru steinhættir að drekka
og á markaðinum í Vittanyi' og
Kaiesuando fanst varla brennivín.
Það leiðir af sjálfu sér, lO
brennivinssalarnir fóru að hata
Læstadíus. Gfófyrðin, sem nanrt:
nolaði um hið svokallaða ,Jíha‘*
fólk varð ekki heldur til þess' að
gera , hann beinlínis. vánsælan
meðal þess. Frá báðum þessum
'iriáfmtegundums sæíti hann of-
sóknum, og þeir reyndu eins. orj
þeir gátu, að koma honum á
kné.
Þetta olli honum mikilla óþæg-
, inda, en hanp gafst aidrei ,upp.
(Frh...á 6, síðu.Íf