Alþýðublaðið Sunnudagsblað - 27.02.1938, Blaðsíða 5
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
5
dó; þá mótmæltu þeir amtmað-
ur og verjandi þess konar eftir-
grenslunum sem ólöglegum. Nú
heimtaði sækjandi skriflega, að
allar þær spurningar, sem hann
kæmi fram með í réttinum til
þess að upplýsa málið, yrðu
heyrðar og bókaðar, ella til-
kynti hann konungi neitun
dómanda. Næsta dag framlagði
verjandi nýtt mótmælaskjal
móti ónauðsynlegum spurning-
um, og amtmaður kvað sækj-
anda hafa framið réttarspjöll
daginn áður, með því að eyða
deginum til einskis. — Hitt
virðist hann þó ekki hafa nefnt,
að réttarhaldið átti þann dag að
byrja kl. 9, en var frestað til
10 eftir beiðni hans, og' er hvorki
hann né verjandi voru þá komn-
ir, var beðið eftir þeim til kl.
I V2; þá var farið að kalla á þá
og komu þeir þá senn. Kvað
amtmaður erfiðleika á að ríða
þessa löngu leið, meira en mílu
vegar, tvisvar á dag, en báðir
lofuðu þeir þá öllu góðu í þessu
efni framvegis. — Enn fremur
skýrði amtmaður frá því, hversu
hann hefði uppfylt þær fjár-
greiðsluskyldur, sem á hann
höfðu verið dæmdar, og að
hann hefði greitt ungfrú Swarts-
kopf samtals 1000 dali o. s. frv.
Tóku dómendur þessu öllu vel
og dæmdu sækjanda til að
greiða 3 lóð silfurs þegar í stað
og ekki mega mæta fyrir rétt-
inum fyr en sú sekt væri gold-
in. — Hákon sýslumaður vildi
láta sækjanda greiða því að
eins, að hann yrði sannfærður
um það af vitnum, að hann
hefði hagað sér ósæmilega fyrir
þessum úrskurði til þess æðri
réttar, sem málið kæmi fyrir á
sínum tíma og' áskildi sér að
kæra á sínum stað yfir þess-
um ólöglega úrskurði . Gekk
síðan út. Var hann nú kallaður
inn með vitnum til þess að full-
nægja úrskurðinum og halda
síðan áfram réttarhaldinu. Hann
kom inn, neitaði að borga, en
bauðst til að halda áfram mál-
inu konungs vegna. Verjandi
mótmælti, að sækjandi mætti
ganga fyrir réttinn, unz hann
hefði fullnægt úrskurðinum,
en ekki skyldi standa á sér að
hlýða á löglegar vitnaleiðslur í
aðalmálinu. Sækjandi mótmælti
að þetta yrði bókað; kvaðst
skyldi yfirheyra vitnin, en ekki
vilja borga samkvæmt úrskurði
prófasts, heldur fara eftir at-
kyæði Hákonar sýslumanns. —
Sat í þessu þófi þennan dag og
var nú komið í óvænt efni. Dag-
inn eftir (12. sept.) las prófastur
UPP úrskurð sinn um sækjanda,
dæmdi hann sekan um 3 lóð
silfurs á ný fyrir að hafa ekki
borgað sektina daginn áður
undir eins, og þar eð hann hefði
svo mikið af fé hans undir
hendi, þá legði hann löghald á
ígildi 6 lóða silfurs af því, unz
sá dómur hans yrði ónýttur á
æðri stöðum. En sækjandi mætti
mæta fyrir réttinum, svo að
fullnægt yrði skipun konungs.
Sækjandi áfrýjaði enn þessum
dómi annars af dómöndunum,
en bauðst til að ganga fyrir
réttinn og hlýða á vitnin og
spyrja þau.
Var nú stúlkan, sem var byrj-
að að yfirheyra hinn 10. sept.,
krufin sagna, og var framburð-
ur hennar ekki í einu né neinu
saknæmur fyrir amtmann eða
fólk hans. Margt var það, sem
hún kvaðst ekki vita, og margt,
sem hún gat sagt ljóst og satt,
án þess að sök kæmi. Mörg svör-
in voru þó berlega í mótsögn
við það, sem þeir landfógeti
höfðu haft eftir ungfrú Swarts-
kopf. Gekk á þessum yfirheyrsl-
um næstu 2 daga (13. og 14.)
og fram á hinn þriðja, unz aft-
ur kom upp ósamkomulag milli
sækjanda og hinna út af spurn-
ingu, sem hann lagði fyrir vitn-
ið: hvort það vissi ekki til þess,
að madama Pipers hefði boðið
peninga til að ráða ungfrú
Swartskopf af dögum. Hákon
sýslumaður vildi láta bóka
þessa spurning og svara henni,
en prófastur ekki, nema sækj-
andi tiltæki, hvaða tíma hann
ætti við, og um minna en ár
væri að ræða frá þessum degi.
Verjandi mótmælti þessari
spurningu sem ólöglegri á sama
grundvelli og prófastur. Hákon
sýslumaður sat þó , við sinn
keip og sækjandi mótmælti
kröftuglega mótmælum verj-
anda, krafðist þess að spurning
sín yrði bókuð og henni svarað.
Verjandi andmælti enn Hákoni
sýslumanni, en hann vildi þó
ekki tefja réttarhaldið á langri
stælu um þetta. Kom sækjandi
þá með aðra spurning og úr því
hélt yfirheyrslan áfram, svo að
ekki þótti Éistœða til aiádmæla.
Næsta réttarhaldsdag (mánu-
dag 17. sept.) bar nýrra við.
Dómendur lýstu yfir því, að
verjandi skyldi teljast sekur að
lögum fyrir framkomu sína síð-
ast, en þó engar sektir gjalda að
sinni, þar eð hann hefði beðið
réttinn fyrirgefningar. — Nú
krafðist sækjandi, að bréf
Kinchs frá Eyrarbakka yrði les-
ið upp og talið fullnægjandi
gagn í stað þess að hann mætti.
En það fór sem fyr, amtmaður
mótmælti og gekk síðan út, er
bréfið var lesið upp. Daginn
eftir (18. sept.) var enn komin á
snurða vegna þess, að prófastur
vildi ekki leyfa spurning sækj-
anda, og' þegar Hákon vildi
leyfa hana, óskuðu þeir amt-
maður og verjandi að fá að vita,
hvors úrskurður mætti sín meira
í þessu efni. Þorleifur prófastur
kvað sinn úrskurð gilda, hann
væri forseti réttarins, því að
hann væri nefndur á undan Há-
koni í skipunarbréfinu. Jöfnuðu
þeir þetta svo með sér með
hlýðnisyfirlýsingum við vilja
konungs o. s. frv., og meira gerð-
ist ekki þann daginn.*) Síðan
var setið yfir Maren í tvo daga
enn (21. og 22. sept.). Vitnisurð-
ur hennar gekk vitanlega á móti
öllu því, sem haft hafði verið
eftir ungfrú Swartskopf eða
aðrir höfðu borið og saknæmt
var. — Veikindi hennar sjálfrar
t. d. höfðu ekki stafað af grautn-
um, henni hafði ekkert orðið
meint af honum, hún hafði ver-
ið lasin af öðru áður og síðar o.
s. frv. Hún virðist ekki hafa
komist í nein vandræði með að
svara því, sem hún var spurð
um hvern dag, enda mátti nokk-
uð vita jafnan fyrirfram, hvers
spurt myndi verða, — og svo
gat verjandi og amtmaður, og
Þorleifur prófastur, ráðið því,
hvort hún þyrfti að svara þeirri
og þeirri spurningu, sem fyrir
hana var lögð af sækjanda, eða
ekki, en helzt spurðu þeir hana
sjálfir á víxl. — Mánudaginn
24. sept. kom Maren enn og
spurði þá Þorleifur prófastur
hana beinlínis, hvort hún hefði
átt nokkurn þátt í að ráða ung-
frú Swartskopf af dögum. Hún
neitaði því afdráttarlaust. Há-
kon sagði að sækjandi ætti fyrst
að koma með sínar spurningar
til vitnanna, þá þeir verjandi
og amtmaður, en dómendur síð-
ast, ef þeim virtist nokkurri
spurningu gleymt.
Nú kom kona Kiers vísilög-
manns fyrir réttinn með bréf
frá honum, dags. þennan sama
dag, mótmæli gegn því, að Mar-
en leyfðist að bera vitni gegn
eiðfestum vitnisburði konu
hans. Er Maren nú ekki kvaðst
hafa meira fram að bera til
skýringar í málinu, mun hafa
verið lokið yfirheyrslu hennar,
og þrýtur nú það gagn, sem hér
hefir verið farið eftir, útlegg-
ing af málinu, að svo miklu
leyti, sem það hefir verið á ís-
*) Sama dag skrifaði landfógeti
stiftamtmanni um vitnaleiðslurnar
og afskifti amtmanns af þeim, og
má sjá af svari stiftamtmanns 27.
febr. 1727, að honum hefir mislík-
að þetta.
lenzku, með þeim málsskjölum
í, sem nú hafa verið nefnd. Er
óvíst, hvað fram hefir farið fyr-
ir réttinum næstu daga, en til
er útlegging af svari dómanda
til sækjanda, dags. 28. sept., við
bréfi hans frá deginum áður.
Hafði hann þá enn látið í ljós, að
hann hefði oftsinnis tekið eftir
því, að vitnin hafi ekki mátt
svara spurningum hans sam-
kvæmt skyldu þeirra og eiði,
heldur hefðu þær einungis verið
bókaðar. Dómendur bera á móti
því, að haft hafi verið á móti
öðrum spurningum en þeim, er
voru ónauðsynlegar og ekki til
að skýra málið, heldur aðeins
til að lengja réttarhöldin, og
vara þeir sækjanda síðan við
því að koma með aðrar spurn-
ingara gn þær, sem gagnlegar
séu í aðalmálinu. En sama dag-
inn, sem þeir skrifuðu þetta
svar til sækjanda (28. sept.) rit-
aði annar þeirra, Þorleifur pró-
fastur, stiftamtmanni, hvernig
komið væri málunum og að
hætta væri á að óánægja risi út
af úrskurði hans um yfirheyrslu
vitnanna (sbr bréf stiftamt-
manns til prófasts 27. febr.
1726); en hinn dómandinn, Há-
kon sýslumaður, ritaði samdæg-
urs konungi bréf og gat komið
því af stað strax með seinasta
haustskipinu. Lét hann það þar
í ljós m. a., að hætt væri við
að málið yrði ekki upplýst á
fullnægjandi hátt, sökum þess,
að meðdómandi hans hliðraði
sér hjá að láta vitnin svara
sumum spurningum sækjanda.
Sést þetta af bréfi amtmanns til
konungs, dags. 2. sept. árið eftir,
og það enn fremur, að Hákon
sýslumaður og sækjandi hafa
þennan sama dag (28. sept.) yf-
irgefið réttarhöldin fyrirvara-
laust. Eftir 8—10 daga fjarveru
komu þeir báðir 'aftur og lýsti
Hákon þá yfir því, að hann ætl-
aði ekki að sinni að fást meira
við málið og því síður ljúka því.
Að svo mæltu fór hann burt aft-
ur. Hinn dómandinn, Þorleifur
prófastur, vildi samt ekki hætta
að svo búnu, og mun hafa farið
í því efni eftir vilja amtmanns.
Hann lagði fram nokkru síðar,
22. okt., stórt og stórort varnar-
skjal í málinu, með ærnum
skömmum um þá landfógeta,
Larsen, Kinch og sækjanda og
fullt af latínuglósum að lærðra
manna sið, til smekkbætis fyrir
prófastinn. Skjalið er 11 arkar-
síður og þó líklega ekki öllu
fleiri setningar, því svo ósvik-
inn er kancellí-cstýllinn á því.
Ilafði amtmaður í hótunum að
klekkja síðar á þeim Frantz
Swartskopf og Larsen, sem ekki