Alþýðublaðið - 13.06.1944, Síða 5

Þriðjudagur 13. júní 1944.
ALPYÐUBLA&SB
5
/
Ræða, sem ég vildi hafa haldið á Þingvelli 17. júní —
Burt með styrbusaháttinn. — Gleðin skal taka völdin.
EG BÝST ekki við því, að ég fái
orðið á Þingvelli á laugardag-
inn kemur. Ég er úrkula vonar
nm það, að dr. Alexander og Gísli |
Sveinsson hafi tekið mig með í
dagskrána. Ég held að það sé því
bezt að ég haldi þá ræðu núna, sem
ég hefði gjarnan viljað flytja þar
til ykkar. Það gerir ekkert til, þó
að hún sé dálítið á undan tíman-
um, þið getið þá bara hugsað um
„efni hennar meðan þið bíðið eftir
því að geta keypt farseðil austur,
meðan þið eruð að útbúa tjaldið og
smyrja í nestið. Kæðan er svona:
ÞAÐ ER ENGIN iþjóðhátíð, þeg-
ar þúsundir sitja þögular, niðurlút-
ar, gjótandi augum, hlusta á fáa
tala, syngja og leika lög. Það er
smalamennska, hjörð af hímandi
fénaði, og fáir fjárgæzlumenn, sem
öllu 'stjórna. Það er raunverulega
engin hátíð. Með slíku þokast
menn ekki saman, skapast ekki
gleði, myndasit ekki fjöldahrifning.
Með því fjarlægjast menn hvern
annan enn meir og það færist
•drungi yfir gráan fjöldann og há-
tíðin hnýtir fjötra.
ÉG HEFI SÉÐ rúmlega milljón
æskumanna fara syngjandi um
breiðar götur með blys í höndum.
Við ráðum ekki yfir tneinni milljón,
en syngjandi 25 þúsundir á Þing-
velli, með undirleik hamraveggj-
anna í Almannagjá og fjallanna í
kring mun ekki reynast tilkomu-
minna. Það myndi verða ógleym-
anileg stund. Það myndi þoka okk-
ur saman, skapa ógleymanlegan
svip og hátíðinni aukið gildi, sem
ekki yrði aðeins okkur ógleyman-
leg heldur og afkomendum okkar,
því að minningar okkar munu lifa
í þeim.
Þ JÓÐHÁTÍ ÐIN næstkomandi
laugardag á að verða í bezta skiln-
ingi orðsins hátíð okkar allra. Þetta
er á okkar valdi, þín og mín. Það
er ekki á valdi neinnar nefndar
eða forustumanna, þó að mér sé
kunnugt um það, að þeir aðilar,
sem hafa undirbúið hátíðina, óski
einskis frekar en að hátíðin verði
j einmitt þannig.
VIÐ ERUM dálítið stirðir ís-
lendingar. Oft á hátíðum erum við
eins og klæddir í fangaskyrtu. Við
erum alvarlegir og spekingslegir,
brúnaþungir og merkilegir. Slítum
af okkur fjötrana! Lítum upp! Sýn-
um andlitið! Við erum yfirleitt
fallegir! Berum höfuðið hátt! Lít-
um beint í augu hvers annars —
brosum! Hjálpum hvert öðru!
Syngjum saman og höldum hátíð
saman!
ÞJÓÐHÁTÍÐIN á Þingvelli verð
ur að bera svip frjálsræðis og fagn-
aðar, saklaus, kurteislegs, næf-
gætnislegs fagnaðar okkar allra,
sem þar mætumst. Engin þvingun,
engin einangrun má finnast þar.
Við munum ganga þar um grænar
grundir, grjót og gróður, sem við
eigum 'sjálf. ein og enginn annar.
Og við verðum á þeirri grund að
skapa okkur stjórnskipulag, sem
á að færa niðjum okkar og allri
framtíðinni gæfu og gleði. Eigum
við ekki að gera það upplitsdjörf,
brosandi og glöð? Jú sannarlega.
Þannig viljum við að framtíðin
verði, og þannig skulum við líka
sjálf verða á þessari stund.
SÖNGFLOKKAR syngja á þjóð-
hátíðinni og við skulum sannarlega
taka undir og láta hamraveggina
bergmála söng okkar vítt um vell-
ina. Við skulum yfirleitt vera frjáls
Jeg og glaðleg og hjálpsöm hvert
við annað, eins og ein stór fjöl-
skylda. Við skulum vera vinir, én
ekki stirðbusalegir ókunnir menn!
Gleði og hrifning verður að ríkja
á Þingvelli, þannig gerum við þjóð
hátíðina að reglulegri þjóðhátíð.
ÞETTA ER NÚ ræða* mín. Hún
er ekki lengri. Ég vona að þið at- !
hugið þetta þangað til að hátíðin
hefst.
i Hannes á horninu.
Tilkynning
írá ríkgssfjórnintti
Til þess að gera sem flestum fært að búa sig
undir þátttöku í lýðveldishátíðahöldunum, vill
ríkisstjórnin beina því til stofnana og atvinnu-
rekenda um land allt, að vinnu verði hætt eigi
síðar en kl. 3 e. h. næstkomandi föstudag og að
öll vinna hvervetna á landinu liggi niðri laug-
ardaginn 17. júní
FÖRSÆTISRÁÐHERRANN,
11. júní 1944
AUGLÝSIÐÍ ALÞÝMBLAÐINU
Á mynd þessari sést hið fræga leynivopn Breta „lifandi tundurskeytið.“ Stjórna því tveir
menn í kafarabúningi. Þegar (það kemur í námunda við skotmark það, sem því er ætlað að
hæfa, setja þeir sprengjuefnið í samband við bveikjarann. Skiptist skeytið í tvennt. Ann-
ar hluti þess hæfir í mark, en mennirnir hafast við í hinum.
.iLifandi tundurskeyfið"
Hvað ætlast Bandarikin
fyrir eftir striðið?
HERNAÐARAÐSTAÐAN á
sjó og í lofti í heimi verð-
andinnar mótar mjög hina op-
inberu afstöðu ríkisstjórnar
Bandaríkjanna varðandi bæki-
stöðvar á ýmsum mikilvægum
stöðvum um víða veröld eftir
stríð.
Roosevelt forseti telur það
mestu skipta að tryggt sé, að
Bandaríkin fái haldið hinum
mikilvægu stöðvum, er tengja
saman varnir landsins. Til þess
að unnt verði að tryggja þetta
verða Bandaríkin að hafa veru-
leg ítök um stjórn mikilvægra
útvirkja, sem stórveldin nú ráða
yfir.
Roosevelt forseti og ráðgjaf-
ar háns munu vart hafa gleymt
því, að Frakkar létu Japönum
í té hina mikilvægu frönsku
flotastöð að Saigon í Indokína,
án þess að til orrustu kæmi. En
þetta varð til þess að Japanir
átt þess kost að koma Bretum
í Singapore i opna skjöldu og
veikja varnir Bandaríkjanna að
miklum mun. Forsetinn mun og
minnast þess, að þegar kafbáta-
hernaður Þjóðverja olli Banda-
ríkjunum mestum vanda, var
franska eyjan Martinique eins
konar rýtingur, sem beint var
að baki hinna mikilvægu varna
Bandaríkjanna á Karabiska haf
inu. Roosevelt hefir og látið þau
ummæli falla, að því verði eigi
unað, að stjórn franska Dakar
verði í höndum aðila, sem af
stafi hætta fyrir Vesturheim og
hagsmuni hans.
Forsetanum verður efalaust
einnig hugsað um Madagascar,
Nýja-Kaledóníu, frönsku Guiana
og eyjarnar Miquelon og St.
Pierre. Hann krefst þess, að ör-
yggi Bandarikjanna verði jafn-
fram tryggt, ef Frakkland eigi
að verða stórveldi í líkingu við
það, sem það -áður var. Hins
vegar krefst de Gaulle hers-
höfðingi þess, að Frakkland
verði endurreist sem sjálfstætt
stórveldi. Hann gerir skilyrðis-
REIN ÞESSI, sem hér er
Þýdd úr tímaritinu
Reader’s Digest, fjallar um
það, livers Bandaríkin muni
krefjast eftir stríðið. Leggur
greinarhöfundur áherzlu á
það, að Bandaríkin muni
krefjast þess, að staðir, sem
skipta miklu máli fyrir vam-
ir lands þeirra, verði faldir
umráðum þeirra aðila, er þeir
geti treyst, og að hlutur
Bandaríkjanna verði hvergi
fyrir borð borinn........: .
laust tilkall til allra franskra
landa. Sagt er, að hin ósveigj-
anlega afstáða de Gaulle varð-
andi lönd þessi sé hin raunveru
lega skýring á því, að Roose-
velt hafi hikað við að viður-
kenna stjórn hans sem hlutgeng
an aðila.
Á opinberum stöðum í Wash-
ington er sagt, að Bandaríkin
vilji skilyrðislaust hafa hönd í
bagga með þvi, hvérnig ráðstafa
fikuli nýlenduríki ítala. Nokkur
hluti þess er við bæjardyr
Saudi-Arabíu, en það land er nú
að verða næsta mikilvægt hags
munasvæði Bandaríkjanna.
Það er almannarómur, að
Italir muni ekki endurheimta
Afríkunýlendur sinar. Bretar.
og Frakkar mundu fegnir taka
við þeim, annað hvort sem
„verndarríkjum, eða nýlendum.
Komið hefir fram tillaga um, að
þær verði settar undir stjórn
hinna sameinuðu þjóða. Hvern-
ig sem fer, hafa Bandaríkin í
hyggju að krefjast þess að hafa
aðgang að flota- og flugstöðv-
um þeim, sem þau hafa þaff nú.
Það er áreiðanlegt, að Bánda-
ríkin munu halda áfram að hafa
hagsmuna að gæta í bækistöðv-
unum á Nýfundnalandi, Ber-
mudáeyjum, Vestur-Indíum og
brezku Guiana, sem þau nú hafa
á leigu 'hjá Bretum. Styrjöldin
hefir einnig leitt það í ljós, að
Hong Kong, Singapore og
Burma eru jafnnauðsynleg
öryggi Bandaríkjanna og hin-
um fjarlægari Austurlöndum og
Breta. Þvi ber að komast að
einhverju samkomulagi, þar sem
þessir hagsmunir Bandaríkj-
anna eru viðurkenndir.
Bandaríkin vernda raunveru
lega Ástralíu og Nýja-Sjáland,
og þau hafa ábyrgzt landvarnir
Kanada. Þessi brezku samveld-
islönd vænta nú meiri hernað-
araðstoðar frá Bandaríkjunum
en móðurlandinu..
Grænland og ísland, sem eru
háð Danmörku, eru nauðsynleg
ir hlekkir í varnarkeðju Banda-
ríkjanna og Breta á Norður-
Atlantshafi í þessari styrjöld.
Þá hafa Azoreyjar, sem Portú-
galar eiga, en Bretar hafa her-
numið, mikla hernaðarlega býð-
ingu að því er varðar samgöngu
leiðir Bandaríkjanna um Atlants
haf.
Undanfarna mánuði virðast
Bretar hafa stefnt að því að
treysta vald sitt sem mótvægi
gegn Rússum annars vegar og
Bandaríkjamönnum hins vegar.
Sumir brezkir áhrifamenn hafa
látið sér tíðrætt um samband
Véestur-Evrópuríkja, sem Bret-
land, Frakkland, Belgía Hol-
land, Portúgal, Danmörk og
Noregur yrðu aðilar að. Þeir
gera einnig ráð fyrir. að sam-
veldislönd Breta myrrau gerast
aðilar að þessu sambandi og vera
jafnrétthá Bretlandi, þegar um
væri að ræða að marka stefnu
Breta í utanríkismáluin. Þessir
áhrifamenn óttast það, að án
slíks sambands mundi Bretland
verða úr sögunni sem stórveldi.
Roosevelt forseti og Hull ut-
anríkisráðherra munu vinna
Fifi. á 8. síðu.
f
i
Jt