Alþýðublaðið - 30.11.1944, Blaðsíða 6

________________ALÞYÐUBLAÐIP
Skýrsla Stefáns Jóhanns
Prh. al 4. síöu.
var fram, að íslenzka hjóðin
myndi verða djúpt snortinn af
því ef konungur sæi sér fært
að þýðast þann þjóðarvilja, sem
ótvírætt hefði verið látinn í Ijós,
og að það myndi í framtíðinni
styrkja og varðveita þá virð-
ingu og þá vináttu, sem konung
ur nyti nú. Hið sama myndi og
gilda um dönsku þjóðina.
Hvort þessi málaleitun hefur
haft afgerandi áhrif, er ekki
kunnugt, en eins og vitað er,
barst heihaóskaskeyti frá kon-
umigi itdl alþingis 17. j.úní 1944
á Þingvelli, rétt um það leyti,
sem lýðveldið var stofnað, ög
mátti segja, að það skeyti hefði
inni að halda viðurkenningu
konungs á því, sem var að ger-
ast hér á landi. Því skeyti var
mjög fagnað meðal alþjóðar og
konungi send þakkarskeyti bæði
frá alþingi og ríkisstjórn fyrir
hinar einlægu hamingjuóskir.
Má því segja, að skilnaður-
inn yrði á þann hátt, sem Al-
flokkurinn vildi verða láta: í
fyrsta lagi með löglegri niður-
fellingu sambandslagasamn-
ingsins, í öðru lagi með viður-
kenningu konungs á stofnun lýð
veldisins, og í þriðja lagi með
viðurkenningu Norðurlanda-
þjóðanna og hinna engilsax-
nesku stórvelda, á stofnun lýð-
veldisins.
Ég vil fyrir mitt leyti ekki
draga í efa, að Alþýðuflokkur-
inn -hefur átt nokkurn þátt í
því, að svo giftusamlega tókst,
sem raun varð á, þar sem hann
gerði allt, sem í hans valdi stóð
til þess að framkvæmd skilnað-
arins yrði með löglegum hætti
og á sem virðulegastan hátt.
Má Alþýðuflokkurinn vel við
una þau úrslit, og tekur ekki
nærri sér, þótt ómjúk orð féllu
í hans garð, þegar hann reyndi
á sinn hátt að beina skilnaðar-
málinu inn á réttar brautir, er
væru hollastar’og öruggastar
fyrir framgang málsins.
UtanríBcismál.
Á 18. þingi Alþýðuflokksins
var gerð ályktun um það, að sú
ætti að vera utanríkismála-
stefnan, að ísland hefði sem
nánast samband við hin Norð-
urlandaríkin sérstaklega, og
yrði einnig virkur þáttakandi
í alþjóðastarfsemi allra lýðræð
isþjóðanna eftir stríðslokin.
I samræmi við þessa ályktun,
hélt Alþýðuflokkurinn því fram
í samningaumleitunum um
stjórnarmyndunina, að hvort
tveggju þessi bæri að slá föstu
í stefnu stjórnarinnar. Það var
og gert, þar sem segir í stefnu
yfirlýsingu hennar, að Ísland
vilji hafa sem nánast samstarf
í menningar- og félagsmálum
við hin Norðurlandaríkin og að
íslendingar taki þátt í því al-
þjóðlega samstarfi, sem hinar
sameinuðu þjóðir beiíta sér nú
fyrir.
Má því segja, að þeir þættir
í utanríkismálastefnunni, sem
Alþýðuflökksþingið markaði fyr
ir ári síðan, hafi komið fram í
sefnuskrá stjórnarinnar. Má
flokkurinn því vel við una, en
hann þarf einnig að gera það,
sem í hans valdi stendur, til
þess að þessu stefnuskráratriði
stjórnarinnar, eins og öllum hin
um, verði framfylgt svo vel
sem kostur er á . Sérstaklega
ber að leggju áherzslu á, að
samstarfiði við hin Norðurlönd
in hefjist svo fljótt sem unnt er,
eftir stríðið og verði sem víð-
tækast. Ekki er að efa, að fullur j
vilji muni vera fyrir hendi hjá
hinum Norðurlandaþjóðunum í
þessa átt, og væri vel farið, ef
hægt væri að framkvæma þetta
sem fyrst og sem fullkomnast.
Þótt Island sé lítið ríki og geti
væntanlega ekki haft veruleg á-
hrif á gang alþjóðamálefna, þá
er því þó skyldt að láta sína
veiku rödd heyrast í þeim mál-
um og íslenzk stjórnarvöld
eiga að vera ófeimin við það, að
halda uppi ákveðnum stjálf-
stæðiskröfum þjóðarinnar og yf
irleitt rétti smáþjóðanna til
þess að fá að lifa lífi sínu ó-
háðar og öruggar.
Það verður verkefni fyrir Al-
þýðuflokkinn að vinna, að stríði
loknu, og eins að berjast gegn á
gengi og ásælni erlends auð-
valds, og erlends stjórnmála-
legs áróðurs, sem þegar er far-
ið að gæta, með aðstoð íslenzkra
stjórnmálamanna. Þarf Alþýðu
flokkurinn að standa þar vel á
verði.
Innri starfsemi Al-
þýSufiokksins.
Þótt framkvæmdastjóri flokks
ins muni ræða nokkuð um þetta
mál í skýrslu sinni til flokks-
þingsins, þykir mér þó rétt að
drepa aðeins á það fáeinum orð
rnn. Fyrir ári síðan urðu loks
fram'kvæmdir á því að ráða
flokknum sérstakan fram-
kvæmdastjóra og valdist til
þess Helgi Hannesson, sem
reynzt hefur hinn bezti og ör-
uggasti í stari sínu fyrir flokk-
inn, og er þess að vænta, að héð
an af hafi flokkurinn jafnan
starfsmann í þjónustu sinni,
sem verða mun til ómetanlegs
gagns fyrir flokksstarfsemina.
Ekki hefur stjórn flokksins
enn tekizt að hrinda í fram-
kvæmd því áhugamáli flokks-
ins að gefa út sérstakt lands-
jnálablað og hefur til þess skort
.fjármagn. En í stað þess hefur
.nokkuð verið undirbúin athug-
un á því, að láta þau blöð, sem
igeifin eru út í Vestfirðinga- og
Norðlendingafjórðungi vera
einskonar fjórðungslandsmála-
blöð flokksins. Er knýjandi á-
«
%
ðli í sumri og sol
Hér á mymdinni sést kvik-
myrudaistjarnan Rhonda Flem-
inig á baðlströnd eiiruni í 'Hoilly-
wood. Hnin nýtarr sumansins og
rólfidmmar í ríkium mæli og
su.ndáþrótitin er hennar bezita
sporft.
Siasfa vifean...
Frh. af 5. sf&u.
risa á fætur og heilsast með
fasistakveðjunni. Að þessu sinni
var þetta ekki gert og menn
hurfu þegjandi út úr salnum.
Skyttur foringjans við dyrn
ar létu þá fara óáreitta.
Það var orðið bjart í húsa-
garðinum. Þetta var á sunnu-
dagsmorgni og klukknahljómur
heyrðist. Skytturnar horfðu á
þá koma út, og fundarmönnum
hlýtur að hafa runnið kalt vatn
milli skinns og hörunds, er þeir
sneru baki við þeim til þess að
stíga upp í bifreiðárnar, sem
biðu:
Skilnaðarorð Casanovas til
Cianos voru: „Ungi maður. Þú
munt greiða með blóði, það
sem þú hefir aðhafzt í nótt.“
Grandi fór til konungshallar
innar og afhenti viðhafnarmeist
aranum afrit af hinni undirrit-
uðu tillögu handa konungi.
Mussolini byrjaði síðasta
valdadag sinn á því að afhenda
verðlaun í landbúnaðarskóla og
reyndi að láta líta út eins og
ekkert hefði í skorizt.
Konungur beið í höll sinni,
þess, að Mussolini kæmi af sjálfs
dáðum. Klukkan fimm var
Mus'solini ókiominin og lét kon-
ungur þá senda eftir honum.
Mussolini byrjaði að tala um
framtíðarfyrirætlanir. Konung-
ur sagði: „Stórráðið hefir greitt
atkvæði. Þér eigið eftirleiðis
engan skerf í framtíð Ítalíu. Ég
mun taka við lausnarbeiðni yð-
ar.“ Mussolini þaut út og spurði
dyravörðinn: „Hvar er bifreið
mín?“ Síðan kom sjúkrabifreið
og flutti hann á brott. Hinn
fallni einvaldur hafðí yfirgefið
Róm fyrir fullt og allt.
Að Mussolini skuli ekki hafa
látið skyttur sínar drepa Grandi
og samherja háns, er eitt af því
undarlega sem fyrir kemur á
stundum og breytir rás sögunn-
ar. En skýringin er vafalaust
sú, að fyrir mörgum árum síðan
munaði minnstu, að Mussolini
yrði að hröklast úr embætti er
henn lét bófa sína myrða Matt-
otti. Síðan það skeði hefir hann
gætt þess að láta myrða menn
á löglegan hátt. Þá getur vel
hugsazt, að hann hafi haldið,
að konungur, sem jafnan hafði
stutt hann, myndi virða at-
kvæðagreiðslu stórráðsins að
vettugi.
Síðar, þegar Mussolini sá
villu sína í þessu, dæmdi fasist
iskur dómstóll hans í Verona 18
meðlimi ráðsins til dauða og
einn í 30 ára tugthús.
Ciano, De Bono, Pareschi og
tveir til hafa allir verið teknir
iaf lífi. Hinir fara huldu höfði,
á þeim hluta Ítalíu, sem enn er
á valdi Þjóðverja, í hlutlausum
löndum eða löndum banda-
manna. Allir eru þeir hundelt
ir og útvarpsstöðvar á Norður-
Ítalíu útvarpa vikulega þeim
boðskap, að þeir muni ekki kom
ast hjá hefnd fasista. Grandi hef
ir rakað af sér skeggið og tek-
ið sér annað nafn enda hefir
honum verið sýnd banatilræði
fjórum sinnum. Allar eignir
hans hafa verið gerðar upptæk
ar og aðrar tekjulinir þorrið.
Hann lifir nú í örbirgð. „En ég
er ánægður,“ segir hann. „Þessi
fundur stórráðsins var síðasta
verkið í stjórnmálalífi mínu.
Blöðin hafa sagt það, sem eft-
ir er sögunnar. Mussolini var
fluttur stað úr stað, unz Þjóð-
verjar björguðu honum. í stað
þess að biðja um frið þegar í
stað lýsti Badoglio' marskálkur
yfir þvi að styrjöldinni yrði
haldið áfram. Sex dýrmætum
vikum var eytt í samningsvið-
ræður og á meðan gafst Þjóð-
verjum tími til þess að flytja
að liðsauka.
En það dregur ekki úr &penn
ingnum við þennan sögulega
fund, þegar menn þorðu að horf
ast í augu við einvaldsberra og
segja honum að koma sér út.
stæða til að vinna að því eins
og unnt er, á næstunni að efla
bæita oig útbrieiða blaða koat
flx)kksinis - Eiitt nýmæli hefur þó
tekizt að framkvæma á kjörtíma
bilinu, og það er útgáfa smá-
rita, en þau hafa verið gefin út
4 samtals. Að mínu viti hefur út
gáfa þessi heppnazt vel, og
þyrfti þar að vera framhald á.
Ennþá skortir Alþýðuflokk-
,inn nægilega rúmgott húsnæði
,fyrir starfsemi sína, og þarf
nauðsynlega að vinna að lausn
þess máls og er von til að úr
því rætist. Með föstum fram-
kvæmdastjóra, góöu skrifstqfu-
húsnæði, nægilegri aðstoð á
skrifstofu, sem fullkomnustum
blaðakosti. útgáfu smárita eða
jafnvel tímarits, fundum um
landið eftir því sem við verður
komið, — með þessu móti væri
,hægt að vinna mjög mikið að
útbreiðslu stefnumála Alþýðu-
flokksins, því að ég dreg ekki
í efa, að mkill jarðvegur sé hér
tfyrir stóraiukið fylgi jafnaðax-
stefnunnar, ef reynt er, eftir
því sem efni og ástæður leyfa,
með öll fyllstu tæki til áróðurs
og útbreiðslu. Ég skal játa, að of
lítið hefur verið unnið að út-
breiðslumálunum á síðasta kjör
tímabili, þótt nokkuð hafi þeim
verið sinnt, en ég hygg að miðr
stjórnin hafi það sér til afsök
unar, að fé hefur skort til þess
að útbreiðslustarfsemin væri ■
eins fullkomin og skyldi, en úr
þessu þarf að bæta sem allra
fyrst og allra bezt.
St Jórn málahorf ur.
Það er nokkrum vanda bund
ið að segja um horfur í íslenzk
,um stjórnmálum á þessum tíma
mótum. Engar kosningar hafa
farið fram á þessu kjörtímabili
pg verður því ekki með nokk-
urri vissu sagt um, hvernig fylgi
flökkanna er háttað. En nú und
ir stríðslokin gætir þess að nokk
ur ókyrrð er á ýmsu í íslenzk-
um stjórnmálum, og sum ein-
kenni þess sjást, að nábúaflokk
arnir til beggja handa geti riðl-
asit. Það er leÆtir'tekibarvertt að
,tvö aðalblöð Sjálfstæðisflokks-
ins í Reykjavík esu nú á önd-
verðum meið út af dægurmál-
unum, og fyrrverandi formaður
Framsóknarflokksins gefur út
KÓrstakt riit til .þeiss að deila á
stjórn Framsóknarflokksins og
einstaka leiðtoga hans. Það mun
.einnig vera svo, að einstaka
menn í Sósíalistaflokknum
hafa undan því kvartað, að
„,kratisminn“, sem þeir svo
nefnda, hiafa fullmikið stumigið
upp kollinum innan flokks
þeirra, og þurfi því áður en
langt um líður að hreinsa þar
til, enda væri það með ólíkind
um, að slíkur flokkur, sem al-
veg er stjórnað af kommúnist-
um, geti bætt við sig eða haldið
fylgi lýðræðissinnaðra manna.
Yiðbúrðir þeir, sem að stríð-
inu loknu kunna að gerast úti
í heiminum, munu áreiðanlega
hafa mikil áhrif á íslandi. Ég
hield að ekki sé ástæð'a til þess
fyrir Allþýðuifliokkinin' að kvíða
því að stefna hans fál efcki
hljómgrunn víða í nágranna-
löndunum. Allt mælir með því,
að á Norðurlöndum, í Bretlandi
og víða um Norðurálfuna vérði
jafnaðarstefnan á vegum lýð-
ræðis sterk og ráðamikil. Það
má einnig búast við því, áð
kommúmi'stminn skjóiti upp koJI
,inum í ýmsum löndum, e. t. v.
sterkari en áður, en það mun þó
verða meira stundarfyrirbrigði,
bundið umróti styrjaldarár-
anna og næstu árin á eftir.
Ekki þætti mér heldur undar-
legt þótt umrótið úti 1 heimi
hefði áhrif í þá átt að skýra
línurnar í íslenzkum stjómmál
um, og þá meðal annars í þá átt,
. að iSósíalistatfilolíkurinn fái
ekki til lengdar leikið tveim
skjöldum, haft á sér yfirvarp
lýðraaðis, umbóta og þjóðernis,
en þó staðið undir stjórn
Fimmtudagur 30 nóv. 1944b-
hreiima kommúnista, •er byEBq
einræði og lúta stjóm erlends
stórveldis. Má mikið vera, ef
umrótið eftir stríðið verður
,ekki til þess að efla og styðjla.
lýðræðið og hina vinstri-siim-
,uðu umbótaflokka, en veikja, e»
stundir líða, áhrif kommúnista
flokkanna. Én tíminn mun leiða
þetta allt í ljós, og Alþýðuflokk
urinn hefur að mínum dóm3
jniklu hlutverki að gegna nú f
stríðslokin, því hlutverki, að
viinna að velferðairmálum verk«s
lýðsins og þjóðarinnar allrar á
þeim grundvelli, sem hann hef
,ur starfað frá upphafi, — grund
velli lýðræðis og þingræðis,
með það fyrir augum að knýja
ífram sem miestar félagsliagair
umbætur með jafnaðarstefnuria
sem lokatakmark, jafnaðar-
.stefnu, sem sé borin upp af full
komnu lýðræði í stjórnmáluna
og atvinnumálum. Það er mikið
verkefni, sem bíður flokksins„
og fyrir framtíð íslenzku þjóð-
arinnar er mikils um vert, a0
Alþýðuflokkurinn verði sem
Sterkastur í íslenzkmn stjórn-
jmálum.
*
Miðstjórnin leggur nú fyrir
þingið gerðir sínar á liðnu kjör
tímabili, og verður eins og ávalHí
áður að sæta þeim dómi, sena
flokksþingið fellir. Ég held að
riíiðstjórnin geti, þegar hún lít-
ur yfir verkefni síðasta kjör-
tímabils, og það, sem þokast hef
jur áleiðis, með nokkrum réttS
haldið því fram, að hún haff
ekki litlu áorkað á þeseu tíma-
,bili. En þó skal ég fúslega játa,
að gjarnan hefði það mátt meirá
vera, en svo er jafnan, jafnvel
þótt sæmilega vel sé unnið.
Én það er hlutverk þessa.
þings, að draga þær línur og
móta þá stefnu, er Alþýðu-
flokknum ber að fylgja í dæg-
urmálum á næstu árum.
3ANNES A HORNINU
Framh. af 5. síöu.
lífinu að eins til að eyða fé og
punta síg, sem það kallar svo,
og er það til áminningar um þa3)
hvað nauðsynlegt það er að slík-
ir óvitar hafi ekki leyfi til a@
sóa fjármunum í algera vitleysu,
sem gefur lífinu svo alls ekkerfc
gildi. Við þekkjum það of vel aJ
reyhslu hvernig einstaklingar,
karlar og konur, eru algerlega
vanmáttug af alsleysi, hvað svc
sem út af ber, því áður var búið
að sóa öllu í eina og aðra vit*
leysu.“
„SEM BETUB fer eru þó tM
manneskjur enn þá, sem gefa sér
tíma til að vinna verk sín svo
vel að af ber, og vildi ég óska
þess að niðurlæging sú, sem hro®
! virknin veldur í sér hverju verki
mætti hverfa úr störfum okkar.
Lærum störfinn svo vel sem skylt
er, svo að kaupandinn fái það í
flíkinni sem honum ber, og af-
neitum hvers konar útlendm
rusli, sem að okkur er rétt.“
Hannes á liorninu.
Úrval
5. hefti 3. órgans er nýkomið í
bókaverzlanir. Af efni þessa heftís
má nefna: Fáninn, Farartæki
fe-amtíðarinnar, Eru reykingar ó-
skaðlegar?, Lífgun drugnaðra, En
hægt að verjast þreytu?, Gift fyr
ir guð (smásaga), Hujndar vísa
‘ blindum veg, Smáir matarskamm*
ar framvegis, Um blóðþrýsting,
Hraðlestir loftsins, Þetta auga
sér . . . ., Manndómur æskunnax,
Bergmálsmælirinn, Hin írsku sjóa
armið, Viðarherzla, Málspjöll og
blótsyrcji, Hárlitun er hættuleg,
Hábkaleg blóðblöndun, Birtfeldn-
ingar eru ekki hættulegir, Matur,
sem nú fer forgörðum og bókt»
Klukka handa Adanoborg, eftlí’
john Hersey (framh. frá 4. hefti).