Alþýðublaðið - 12.01.1945, Page 4

«
ALÞYÐUBLAÐiÐ
Fösbadágur £21 jauáar 1945*.
p.lf>t^dnblo5i5
frtgeí-jdl: Aláí wu.lcbtirhm |
i
fHtstjóri: Stefán Petur>.-o.. (
Ritstjórn og afgreiösla i A1 |
ýSuhúsinu vi8 Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4PG1 og 490íf j
ífmar afcroiðslu: 4900 og 4906. ^
VerO í lausasölu 40 aura.
AÍþýðunrentsmiðjan h.f.
Launalögin á alþingi
LAUNALÖGIN eru um þessar
mundir til umræðu í efri
deild alþingis og fer ekki hjá
jþví, að þær umræður veíki mikla
og almenna athygli, svo merki
,legt mál og þýðingarmikið sem
það er fyrir fjölmennar stéttir
þjóðfélagsins.. Opinberir starfs-
smenn hafa jafnan orðið að una
skörðum hlut, að minnsta kosti
velflestir, og því sízt vonum
jfyrr, að launamál þe;irra séu
.endurskoðuð og samræmd. Op-
inberir starfsmenn hafa farið
gersamlega á mis við hið mikla
peningaflóð stríðsgróðans, orð
ið að una smávægilegri hækk-
iun á grunnlaun sín og dýrtíðar
vísitölu, sem mikill vafi leikur
á að sé rétt og þurft hefði að
endurskoáa fyrír löngu. Mun
það því ekki orka tvímælis, að
Alþýðuflokkurinn hafi unnið
miikilverðan sigur í þágu launta
stéttanna ,þegar honum tókst að
ífá það atriði upp tekið í mál-
efnasamning stuðingsflokka
hinnar nýju ríkisstjórnar, að
ífrumvarp að nýjum launalögum
skyldi samþýkkt á þingi því,
gem nú situr, og auðnaðist jafn
framt að fá það tryggt, að þar
yrði orðið við óskum bandalags
starfsmanna ríkis og bæja.
Formælendur launastéttanna
hafa við umræður á alþingi fært
pkýr rök fyrir nauðsyn þess, að
uý launalög yrðu sett og lýst
glögglega ófremdarástandi því.
sem ríkt hefir í þessum málum
til þessa. Haraldur Guðmunds-
son benti meðal annars á það
í ræðu á alþingi í gær, að hækk
un' sú á grunnlaun, sem opin-
berir. starfsmenn hafa notið, sé
hvergi tryggð með lögum og því
allt í tvísýnu með það, hversu
lengi hún verði í gildi, ef ekki
sé frá því atriði gengið annan
veg, en verið hefir til þessa.
Nauðsyn að setningu hinna nýju
launalaga sést líka bezt á því,
að enginn þingmaður treystist
til þess að mæla því að af
slíkri lagasetningu verði, þótt
ýmiislegt beri annafs á mil'li um
afgreiðslu málsins.
Menn munu sér f lagi bíða
þess með óþreyju að sjá, hver
verður hin endanlega afstaða
. Framsóknarmanna og hinna
fimm þingmanna Sjálfstæðis-
flokksins, sem efkki styðja nú-
verandi ríkisstjórn, til afgreiðslu
launalagafrumvarpsins. í efri
deild hefir einn þingmaður
Framsóknarflokksins, Bernharð
Stefánsson, borið fram ýmsar
breytingartillögur við frumvarp
ið og hníga þær einkum að því,
að launastiginn verði lækkaður
svo að nema mun allt að tveim
milljónum króna að sögn þing
mannsins sjálfs. Rökstyður
Bernharð þessa breytingartil-
lögu sína með því, að ríkissjóð
muni mikið um upphæð þessa
en hina einstöku opinberu starfs
Bienn hins vegar lítið. Leikur
það þó vart á tveim tungum, að
þessi orð þingmannsins afsanna
bezt skoðun hans, því að muni
ríkissjóð mikið um tvær millj-
ónir króna, hlýtur launamanna
Kiemens Tryggvason:
Óhgþveitið í verðlagsmálunum
VERÐLAGSMÁLIN hafa nú
verið efst á dagskrá þjóð-
jmálanna í nærri 5 ár. Verð-
hækkunin var hæg framan af
og olli forráðamönnum þjóðfé-
lagsins litlum áhyggjum. Þeir
töldu, að öllu væri óhætt og
höfðust ekki að í því skyni að
stöðva verðhækkunina. En
;seinni hluta árs 1942 tók verð-
lagið stökk upp á við. Fram-
færsluvísitalan hækkaði á stutt
um tíma úr 183 í 272. Síðan má
þeita, að stjórnmálabaráttan
hafi að mestu snúizt um verð-
lagsmálin, og leikur það ekki
á tveim tungum, að þau séu
komin í hið mesta óefni. Eftir
skrifum og ummælum stjÓMi-
rhálamannanna að dæma vant-
ar ekki, ‘að bróðurleg eining sé
og hafi verið um nauðsyn þess,
að gerðar væru ráðstafanir íil
stöðvunar á verðþenslunni, en
það er til lítils, þegar ekki næst
samkomulag um haldgóðar ráð
stafanir til þess. Hér verður
,gerð tilraun til að útskýra það í
stuttu máli, hve lítið hefir orð
ið ágengt í því efni að leysa
dýrtíðarmálið. Verður byrjað
með því að gera stuttlega grein
ifyrir orsökum verðbólgunnar,
vegna þess að vitneskja um þær
er fyrsta skilyrðið fyrir raun-
hæfri meðferð á þessu máli.
Orsakir verðbólg-
unnar
Verðhækkunin hófst á sínum
,tímá með því, að aðfluttar vör-
ur hækkuðu í verði, aðallega
vegna aukins flutningskostnað-
ar, og síðan hefir alltaf öðru
hverju orðið verðhækkun inn-
lanlands af þessum sökum. Lengi
framan af fór líka verð á sum-
um útflutningsvörum; .hækk-
andi, vegna < aukinnar eftir-
spurnar erlendis. Þessi utan
ifrá komandi verðhækkun á að
ifluttum vörum og útfluttum
sjávarafurðum hefir átt sinn
þátt í að hrinda verðbólgunni
(af stað og viðhalda henni, en
hún skýrir samt ekki 'nema lít-
inn hluta af þeirri verðlags-
hækkun, sem orðið hefir. Sama
máli gegnir um kaupmáttar-
aukninguna, sem hefir komið
fram í stóraukinni eftirspurn
eftir vöijum og hvers konar þjón
ustu. Eins og aðstæðum er nú
orðið háttað í þjóðfélaginu hef
ir hún haft lítil bein áhrif til
hækkunar á verðlagi. — Þegar
athugað er, hve mikil verðhækk
Klemens tryggva
SON hagfræðingur ger
ir eftirfarandi grein öng
þveitið í verðlagsmáhtnum
frá því að dýrtíðin hófst og
fram á þennan dag að um
talsefni.
Greinln birtist í nýút
komnu hefði tímaritsins
Straumhvörf, og hefir Al
þýðublaðið leyft sér að
prenta hana upp ur því.
,un hefir orðið í hinum ýmsu
vöruflokkum, kemur í Ijós, að
jinnlendar framleiðsluvörur
hafa með fáum undantekning-
um hækkað langmest í verði og
.verðhækkunin hefir orðið þeim
jmun meiri sem meira hefir
þurft af innlendum efnivörum
og vinnuafli til framleiðslunn-
iar. Verðhækkunin á hér rót
isína að rekja til aukins tilkostn
iaðar, þar með talið kaup og
jgróði fram'leiðandans. En hver
ier þá orsök til hækkunar hans?
Hér er komið að meginatriðinu
til skýringar á verðbólgunni.
Tilkostnaður, þ. e. vinnulaun,
ileiga, framleiðandahagnaður o.
s. frv., hefir hækkað stig af
stigi í beinni afleiðing af þeirri
iröskun, sem varð snemma í stríð
inu á efnahagslegri aðstöðu
stéttanna. Útgerðarmenn og sjó
menn voru þeir fyrstu, sem
fengu auknar tekjur vegna
styrjaldarástandsins, og nokkru
isíðar bættist hagur verka-
manna, ekki vegna hækkaðs
tímakaup, heldur af því að þeir
fengu stöðuga vinnu. Síðan hef-
ir hver starfs'hópurinn komið á
fætur öðrum, kaupmenn iðnað-
larmenn faglærðir menn, bænd
ur, fastlaunamenn o. s. frv. Þeg
ar jafnvægið var einu sinni far
ið út um þúfur, varð skriðan
ekki stöðvuð. Hver starfshópur
dnn, sem taldi sig afskiptan,
reyndi við fyrsta tækifæri að
rétta hlut sinn og meira til,
eftir því sem tök voru á. Starfs
hóparnir hafa um þetta borið
sig saman við hliðstæða aðiia,
en aðalleiðarljósið hefir þó ver-
áð hinn stórfelldi hagnaður,
„stríðsgróði“, sem fallið hefir í
hlut einstakra manna, aðallega
útgerðarmanna, kaupmanna og
íðjuhölda.
Jafnóðum og kjarabótakapp-
þlaupið hefir aukið tilkostnað,
þefir verðið hækkað á innlend
ium vörum og hverskonar þjón-
ustu. Seljendur hafa jáfnían séð
fyrir því, að þeirra hlutur yrði
ekki fyrir borð borinn, og hefir
það þá haft í för með sér nýja
iröskun og frekara ósaræmi í
kjörum stéttanna. Landbúnað-
larvörur hafa hækkað meira í
verði en flestar aðrar vörur og
liggja aðallega til þess tvær or-
sakir. Önnur er sú, að til fram-
leiðslu þeirra þarf tiltölulega
meira af innlendum fram-
leiðsluöflum en til framleiðslu
fJestra annarra afurða. Hin á-
stæðan er sú, að talið hefir ver-
,ið sanngjarnt að, bæta kjör
.bænda borið saroan við aðrar
stéttir e'ins og hlutfállið var þar
á milli fyrir stríð. Verðlagsmál
landbúnaðarins hafa nú um all-
langt skeið verið hatrammt
deiluefni á opinberum vett-
,vangi. Verður ekki annað sagt
en að afstaða margra til þeirra
,mála sé einiiliða og mörkuð
miklu skilningsleysi á þeirri
þlið þess, sem varðar afstöðu
jbændastéttarinnar til annarra
stétta þjóðfélagsins. Rangt er
að blanda framléiðsluháttum
landbúnaðarins inn í umræður
um þessi mál. Það er hverju
orði sannara, þeim verður að ger
þreyta, en meðan það er ógert,
iverður að haga verðjagningu
afurðanna eftir þeim skilyrð-
um, sem framleiðslan á nú við
að búa, og það, sem bændur fá
fyrir vinnu sína, verður að vera
,í samræmi við það, sem aðrar
TUt ORGUNiBLAÐIÐ gerir í
(lieiðaria sínium í gær að um
ræðtuef ni skríf Tíma'n,s varðandi
dleilumiál þau, sem nú eru eflst
á baugi með stj órnarsinnum og
stjórnaramdstæðingum. Varð
lanldi 'sikrff Tímans um olíumál
in kemst Mbl. þannig að orði:
í sambandi við skaðsemdarskrif
sín um.utanríkismál, minnist Tím-
inn nú síðast á olíuverðið. Þar er
einmitt allt á sömu bókina lært.
Tíminn veit, að líkur eru til að
olípi muni hækka í verði nú á
næstumii. 'Þetta notar blaðið til
&fglýslngarI
sem birtast eiga i
Alþýðubíaðinu,
verða að y«r#
komnar til Auglýs-
ineraskrifstofunraar
í Alþ ýðuhúsinti,
(gengið in^ frá
Hverfisgötu)
fyrS.r kl. 7 aS kvöídl.
Sími 4906
hliðstæðar stéttir bera úr být-
um. Bændur verða ekki gerðir
ábyrgir þess, að landbúnaður-
inn er rekinn með úreltum að-
ferðum; þar eru allir þegnar
þjóðfélagsins samábyrgir. í
þessu sambandi má ekki heldur
igleyma því, að sumar aðrar at-
ivinnugreinar þarfnast ekki síð
jur endurskipulagningar en land
-búnaðurinn, en á það er aldrei
minnzt í umræðum um þessi
mál.
Enginn vafi er á því, að meg-
inorsök verðbólgunnar liggur
fólginn í þessari röskun á kjör-
,um stéttanna innbyrðis, sem
/varð snemma í stríðinu. En hún
ihefir svo leyst úr læðingi önn-
ur öfl, sem hafa orsakað frekari
aukningu á verðþenslunni. Hér
er fyrst og fremst átt við vísi-
in nú látið niður falla. Það var
Vilhjálmur Þór, sem féfek tilkynn
ingu frá Bandaríkjastjórn um, að
á þessu gæti verið von; verður ei
komist hjá að rifja uppi hvaða
sambandi það var, ef Tíminn
heldur áfram uppteknuim. hætti.
'Og enn frieimur segir svo í
ileiðara MbingunJblaðsinis:
Það er vissulega leitt, að þurfa
að vera að rifja upp þessi mál. En
þar sem algert siðleysi æíkir í skrif
um stjórnarandstöðunnar um mál-
in, verður ekki hjá þessu kom-
Framh. á 6. síðu.
,stéttirnar og að muna mikið um
þá fjárhæð eins og líka var á
bent við umræðurnar á alþingi.
Einn fimmmenninganna úr
Sjálfstæðisflokknum, sem sæti
á í efri deild, Þorsteinn Þor-
steinsson, hefir og þegar lýst
því yfir, að 'hann muni greiða
atkvæði gegn frumvarpmu og
færð fram þá ástæðu fyrir þeirr
ákvörðun sinni, að aðrar stéttir
hefðu fengið kjarabætur eftir að
samkomulag hefði orðið um það>
á síðasta búnaðarþingi, að bænd
ur féllu frá þeirri hækkun land
þúnaðarvara, sem þeim bar. En
iþingmanninum láðist. að láta
þess getið, að þetta samkomulag
var gert af bændum til þess,
að þeir héldu þeim uppbótum á
iytfluttar landbúnaðarafurðir,
er greiddar höjfðu verið. Mun
margur undrast það, að Þor-
steinn Þorsteinsson skuli hyggj
ast hefna sín á launastéttum
landsins fyrir það að orðið var
við þessum óskum bændastétt
arinnar.
. Mun athyglisverðara er þó
það, að einn af stuðningsmönn
,um ríkisstjórnarinnar úr hópi
,Sjálfstæðisþingmannanna, Gísli
Jónsson, hefir haft við orð að
greiða atkvaéði gegn launalaga-
frumvarpinu, ef ekki yrði sam-
þykkt breytingartillaga, sem
hann hefir við það gert og sam
flobksmaður Gísla og samþings
maður, Bjarni Benediktsson,
þefir lýst gersamlega ástæðu-
lausa og hefir raunar gefið í
iskyn að væri vart þinghæf. Fer
ivarla hjá því, að fýlgzt verði
með því af afhygli, hvort stuðn
,ingur þessa þingmanns við mál
efnasamning ríkisstjörnari nnar
.er ekki einlægari og staðfastari
en orð þau, sem hann lét falla
við umræðurnar um launalög-
in gáfu tilefni til og sér í lagi
hvort hann muni eiga sér sam-
herja um þessa afstöðu meðal
flokksbræðra sinna á þingi, því
að ríkisstjórnin stendur eða fell
ur að sjálfsögðu með því, að
málefnasamningur stuðings-
iflolcka hennar verði 'haldinn og
hvergi frá honum hvikað.
að koma að svívirðingum á núver
andi utanríkismálaráðherra, en
ber jafnframt lof á fyrirrenriara
hans fyrir verk, sem hann alls
ekki vann.
Svo sem kunnugt er; stóð fyrir
,dyrum mikil verðhækkun á olíu
í september 1942. Þeirri verðhækk
un miótmælíji ’þáverandi stjórn
Sjálfstæðismanna og færi svo
sterk rök gegn henni, að lagfær-
ing fékkst á þessu í byrjun marz
1943. Vilhjálmur Þór hafði ekki
önnur afsfeipti af (þessu, en að
falla ekki frá málstað fyrirrenn-
ara síns, og er það sízt þakkar-
vert.
Það var sendiherra vor í Was-
hington, sem tókst að liðfea þetta
mál. — Fyrir góðvilja Bandaríkja
stjórnar hélst olíuverðið hér að
mestu óbreytt. Það gerðist með
þeim hætti, að enda jþótt Bretar
tækju við olíusölunni til íslands;
sem leitt hefði til stórfeldrar
■hækkunar á olíuverðinu, hélst þó
verðið óbreytt eingöugu vegna
þess, að Bandaríkin greiddu mis-
muninn úr sínum vasa.
Þessar greiðslur hafa Bandarík
ist.
j En þótt olían hækki nú í verði,
er ekki óhugsandi að takast megi
að koma skipulagsbreytingu um
flutning olíunnar til landsins, og
það geti leitt til þess, að olían
geti lækkað í verði aftur áður en
langt líður.
j Að þessui vinnur, ríkisstjó'rnin
nú af fullum krafti.
Visisuliqga roun'U allir ábyrg
ir iroenn vonia það, að fænsæl
laulsu þesisara raála verði fund
in, oig verí væri Tímainuim að
fhiuiglleiðia það í sikriftutm sínum
'Um uifcamrískis og viðskiptamál,'
að hóf er hezt á hvenjium hlut.
*
Viísir d gær flytur þréf um
imjólkunmlálið fná Ólaffi Bjamia
isyni bón.da é Bnaurtarholti.
Kemst hréfritarinn þannig að
orði. verðandi mjólkunlögin:
iÞví hefir verið haldið fram, að
mjólkurframleiðendur séu skyld-
ir að hafa næga mjólk á neyzlu-
markaðinum.
Það er nú svo, að „flest lög Iiafa
Frh. á 6. eéðu