Alþýðublaðið - 24.01.1945, Side 4
ALÞYPUBLAÐID
Mið\Tíkudagur 24. jan. 1MS»
'é
HU5i5
Otgeí_^dl: Att «
stetáu P+*
tttstjórn og afgreiösla t Al
itöuhúsinu við Hv. isgfttu
5imar ritstjórnar: 00 +901
\1mar aff»’r_iðslu: ionn 02 1"
Ver<’ i lausasölu '« aura
AlþýPunrentsmiðian ’t f
Bogalist, sem brást.
HYERNIG eiga menn að
skilja einingarskraf kom-
únista í sambandi við stjórnar-
kosninguna, sem fram á að fara
í Verkamannafélaginu Dags-
brún í lok þessarar viku?
Líti menn í Þjóðviljann þessa
dagana, er engu likara en að
kommúnistar telji einingu fé-
lagsins stafa af því bráða hættu,
að fram skuli koma tveir listar
við stjórnarkosninguna, — já
yfirleitt af því að nokkur stjórn
árkosning skuli fara fram í því;
því að sjálfsögðu hefði engin
kosning farið fram í félaginu,
ef ekki hefði komið fram nema
einn listi; þá var hann sjálfkjör
inn.
Nú hefir það aldrei heyrzt í
nokkrum félagsskap hér á landi,
að hættulegt væri fyrir einingu
hans, þó að tveir listar kæmu
fram við stjórnarkosningu í hon
um, eða stungið væri upp á
fleiri en þeim, sem kjósa átti
þvert á móti hefir það aldrei
verið tálið annað en sjálfsagð-
ur hlutur. Og sízt hafa komm-
únistar neitað sér um það, að
hafa sérstakan lista eða sér-
staka menn í kjöri við stjórnar'
kosningar í verkalýðsféíögun-
um, þegar þeir hafa verið í
rninnihluta. Jafnvel í Dagsbrún
er þess ekki langt að minnast.
Hvað meina kommúnistar
því með hinum daglegu rama-
veinum sínum í Þjóðviljanum
i^m „sprengilista11 í sambandi
við hinn framkomna lista lýð-
ræðissinnaðra verkamanna í
Dagsbrún? Dettur þeim í hug,
að þeir geti neitað öðrum um
þann rétt, sem þeir sjálfir hafa
tekið sér hvar og hvenær, sem
þeim hefir sýnzt, — og enginn
amast við? Er það virkilega
meiningin, að reyna að bæla
niður allt lýðræði í Dagsbrún,
afnema þar allar kosningar
þannig, að hið árlega stjórnar-
kjör í félaginu verði ekkert ann
að en skrípaleikur, og stjómin
í hvert sinn raunverulega út-
nefrid af fráfarandi stjórn eða
stjórnarmeirihluta án þess að
spyrja félagið?
Það getur verið, að í fyrir-
myndarríki kommúnista tíðk-
ist slíkt „lýðræði“ í verkalýðs-
félögunum; en mikið má það
vera, ef íslenzkir verkamenn
kæra sig um, að teknar séu upp
þvílíkar venjur í þeirra félags
skap.
■' *
En meðal annarra orða: Ef
kommúnistar töldu það svo
nauðsynlegt einingu Dagsbrún
ar, sem Þjóðviljinn vill vera
láta, að ekki kæmi nema einn
listi fram til stjórnarkjörs, þann
ig að engin kosning þyrfti fram
að fara, — hvers vegna slógu
þeir þá á útrétta hönd Árna
Kristjánssonar? Hann bauðst til
þess fyrir áramótin í nafni
þeirra mörgu verkamanna, sem
nú hafa lagt fram annan lista
í Dagsbrún, að vera aftur á
sameiginlegum lista með kom-
múnistum, ef anríar verkamað-
ur úr þeim hópi yrði tekinn á
Benedikt G. Gröndal:
Öldungurinn í Evford.
GARÐAR, Norður-Dakota.
KRISTJÁN KAUPMAÐUR
KRISTJÁNSSON ók mér
eftir veginum austan við Garð-
ar-byggð, og sagðist vera á leið
til Eyford. Ég yrði að hitta
Kristján igamla Kristjánsson
(þeir eru óskyldir) — og Krist-
jáni þætti alltaf gaman að hitta
merin að heiman.
Sólin skein á gullna hveiti-
akrana og ungu bændurnir
voru að vinna að uppskerunni
með barðastóra stráhatta til að
hlífa andlitum sínum við sól-
inni. Magnús gamli Benjamíns
son var að vísu að leggja ljáinn
sinn á, þegar ég hitti hann, en
það er meira til skemmtunar
en gagns, því að nú eru notað-
ar stórar og hentugar vélar til
flestra hluta á ökrunum.
Við ókum um hrið og ég
sagði Kristjáni kaupmanni í
þúsundaisita skipti, að þetta væri
falleg byggð, en það mundi
ekki saka að hafa eitt eða tvö
ærleg fjöll í baksýn. Já, sagði
Kristján, því að hann hefur
verið inn á milli fjallanna
heima á ísafirði, en ungu stúlk
urnar, sem aldar eru upp á slétt
unni eru á annarri skoðun. Það
mundi vera eins og að kæfa
mann, segja þær.
Við kömum i hlaðið á bæ
gamla Krisitjáns, sem stendur á
hól og rennur smálækur
skammt þaðain frá — þegar edtt
hvert vatn er í honum. Það er
einis og gömlu landnemarnir
hafi valið sér hólana til að
foyggja bæina á, rétt eins og
gert var heima. Og svo er þeir
fundiu stóran og fallegan hól,
þé byggðu þeár þar stórt og fall
egt þorp og köHuðu það Moun
tain. Ég held að Esjan okkar ,
heirna mundi spyrja hvort það
naifn eiigi að vera fvrdið, en
sinn er siður í hverju ’andi, og
það er ekki eins erfitt að ganga
upp á fjallið Mountahi eins og
Bsjuna.
Kristjián gamli, lá á rúminu
sínu og var að lesa Tímann.
Hann stóð upp og tók í höndina
á oikkur komumönnum og bauð
mér sæti d ruggustól, sem er við
bægii hliðxna á stóli hans sjalfs.
Hann er farinn að hrórna iokk
uö: gamli maðurinn, óg heyrir
ékif. vel, svo að við urðum að
tala skýrt fyrir hann.
Þegar ég hafði skýrt gamla
manninum nokkuð frá ætterni
mánu og sagt honum hvar ég
væri 'æc’unr og upp alinn --
því um það spyrja b/r jafnar
fynst — þá tók ég að spvrja
hann um liðna tíð. Ég sá í
gegnium grátt skeggið, að það
færðist bros yfir' andlit hans er
hann talaði um fyrs-ta árin hér
vestra. Það var erfitt í þá tið,
'sagði hann, en þá var maður
uriigur og hafði kraftinri ,og
viljann til að mæta erfiðleikun-
um. Hann er nú kominn .yfir
nírætt og getur ekki unnið mik
ið, en hann les og fvlgist með.
Konari hanis er einnig á lífi^ en
þó við verri heilsu en hann og
íigpiur hún rúmföst.
Kristjián er fæddur í Skaga
firði, en fór urngur í fóstur aust
ur á Langanes. Þai- ólst hann
upp,. og giiftiist Svanfriði konu
sinni, er hann var 27 ára. Árið
eftir héldu þau vestur um haf.
Gamila landið og ferðin er nú
sem í þoku íyrir gamla mann
inum, enda langt liðið siíðan.
Ég spurði Krktján um fyrstu
ár hans hér vestra, en hann
heyrði ekki til mán. Svo studdi
hann hægri. hendinni á eyrað
og ég endurtók spuminigu mána.
Hann leit hugsi niður fyrir sig
og teygði sig eftir vindli. Ha-nn
hieifur gaman aif að totta vindíla,
en fier sér rólega og er stund-
um viku með sama vindilinn,
Hann bauð mér vindil, en ég af
þakkaði haun og kvaðist ekki
reykja. Þá brosti gamli maður
inn og sagðist hafa átt töluvert
við slikt og fileira um ævina,
en sér þæititi mjög værut um, að
margir ís'lenzikir stúdentar, sem
til hans hafa komið, hafa ekki
notað tóbak. Það er gætfumerki,
sagði hann.
Garnli maðuririn leirt á mig,
cig mér faninst sem árin spegluð
uist í augum hans Hann hafði
verið að bugsa um gömiu dag
ana á frumibyggjaárumum, sem
ég spurði hann um:
„Við komum tiil Quesbek,
sjáðu,“ sagði hann. „Svo fórum
við upp efrtir vötniunum til
Duiluith og þar inn í land og
eftir Rauðará (Red River) upp
rtil Kanada. Þá var braurtin
ekki komin. Við vorum í Nýja
Islandi eirtt ár, en fórium sáðan
hingað suðiur eftir. Það var held
ur erfitt land í Nýja íslandi,
ifekógur og for og náði sólin varla
niður í grasvörðinn fyrir þykkn
xnu. Það vax fjarska erfirtt, og
ekki fyrir nokkurn hvírtan
mann. Indíánar voru þama að
flækjasrt, en það taiaði enginn
við þá og þeir gerðu engum
neátt.
Ég og konan miín héldíum suð
ur hingað frá Kanada,“ hélt
öildungurinn áfrarn. Við ferðuð
•umst tæpar tvö hundruð mílur
eniskar fóigangandi með rösk-
lega há'lfs árs gamalít barn með
okkur. Þetta var snemma um
wrið og sélbráð allmikil, svo að
við vorum blaut eftir daginn,
en við voirum ung og fxúsk og
iþoldum það.
Við vorum með uxa með okk
ur og Sigurður frá Borðeyri,
sem með okkur ferðaðisrt, hafði
annan uxa. Víða var ofckur út-
hýst á leiðintni, svo við kom-
umst brátt upp á það að byrja
snemma að leyta okkur nátt-
staðar. Báðum við um að fá að
sofa í eldhiúsdmu, en það gekk
ofrt ekki sem bezt, sérísrtaMega
af því að við kunnum varla
orð í ensku. En við vomrn frxsk
og fjörug og sungum mikið.
Þórtti fólkinu gama.n af sömg
okkar, þvá að það gaf okkur
oft giiS'tinguna."
Kriisitj'án saug vindilinn sdnn
lausilega og hiruikkumar á enn-
inu bærðuisrt Mtiíllega. Fyrir ut
an gluggann sá ég litla og fall-
ega, l'j'óshærða srtúlku reka kýr
niður að læknuim. Það var tölu
vert í honum, því að það hafði
verið helliriigning nórttina áður.
Þertrta var sonardórttir Kristjárxs.
listann með honum. Þetta vildi
Árni Kristjánsson til einingar-
inriar vinna, þó að hann hafi
ekki talað af öðrum eins fjálg-
leik um hana og kommúnistar.
En þetta vildu þeir hins vegar
ekki til hennar vinna. Þeir höfn
uðu tilboði Árna Kristjánsson-
ar og sýndu þar með, að fyrir
þá er allt einingarskrafið ekk-
ert annað en skálkaskjól ofstopa
fullra einræðisseggja, sem að-
eins eru að reyna að bæla nið
ur allt frelsi og lýðræði í Dags-
brún til að festa sjálfa sig þar
í sessi og gera félagið að póli-
tísku verkfæri í valdabrölti
fiokks síns.
Það er hugsunin, sem á bak
við allt einingarskrafið býr hjá
kommúnistum; og því bera þeir
sig nú svo aumlega, þegar þeir
sjá, að þeim hefir brugðizt boga
listin.
„Við höfðum kýr nxeð okkur,
sérðu,“ héd't öMunguritnn sögu
sinmi áfram. „Oig við vomm
hrædd um að við yrðum að
borga toll af þeim á landamær
xxnum, svo að við serttum kláf
á aumingja kýmar og þannig
rákum við þær með okkur til
Pemibina. Við fiórum yfir landa
mærin og árttum von á að ein-
hverjir kæmu til að skoða far
angur okkar, en svo varð ekki.
í Ofifdci í Pembina var Magn
ús heitinn Brynjóif®son lög
maður og hjálpaði hann_ mörg
um okkar við landtöku. Ég tók
mér fyrtsrt land þar sioammt frá
og við bjuggum þar — torfkofa.
Þar var skógrtauEt, svo að ekki
vom til bjálkar í kofa. Ég kunni
efckerrt til þeirra verkefna, sem
hér l'águ fyrir bendi, svo að óg
fór að hnýsast eftir því, hvem
ig nábúi minn einn, sem betur
vissi, fætri að, og gekk ég á efitir
honum til að læra handbröigð
haus.
í þessari byggð leiddist mér,
það var fártt um íslendinga og
mér líkaði efcki landið. Þá flurtti
óg mdg sunmar og tók lamd að
mýju norðausrtur af núverandi
bæ okkar, en himgað flurtti ég
1888, og héðan fer óg ekki lif-
arndi. Hér í byggðdmmi vegnaði
okkur veil og höfum við brotið
Auglýslngar,
sein birtast eig* I
AlþýðuMaðÍEU,
verða að vera
komr.ar til Auglýt-
iuafaskrifstofunnar
í Alþýðuliúsinn,
(gengið ii„. fré
Hverfisgötu)
fyrir kL 7 að kvölcSS.
Sími 4906
allmiikið land Það er nú skipt
á miUi sona minma þriggjo, sem
allir búa hér. Við árttuim níti
börn, en sum þeirra hafa flutzfc
héðan brott.“
„Það var lengi vel erfitt hér,“
hólt Kristján gamli áfram. „Eis
maður basllaði áfram tiil að vera
efcki v-erri em foinir. Fyrst
plægði ég landið mieð tveim ux-
um, sxðan fékk óg tvo múlasna
til að draga plógimm, og loks
foeata. Það var ekki fyrr en Jói
somur minm tók hór við, a®
ti'aktorinm kom til sögunmar,
Mest ræktum við hér af hveiti
og karrtiöfilum, en það var satfe
Framh., á 6. siðu„.
BLAÐIÐ DAGUR á' Akur-
eyri skrifar í aðalritstjórn
argrein þ. 18. þ. m.
„Við íslendingar deilum tiðum
um ýmsa hluti og deilum stundum
hart. Mörgum finnst t. d. nóg um
stjórnimáilaerjurnar, og vissujlega
eru þær oft persónulegri og ill-
vígari en þörf er á. Þó lendir þar
tíðast við orðin ein — í blöðum,
á fundum eða jafnvel manna á
milli, einkum þegar líður að kosn
ingum. Þess á piilli — og þegar
skyggnzt er undh- yfirborðið —
rista þessar deilur sjaldnast mjög
djupt, sem betur fer. Og vissu-
lega er það órækt vitni um lýð-
freísi þjóðarinnar, að okkur leyf
ist að deila hart og óvægilega um
alla hluti að kalla á milli himins
og jarðar og haldp fram hinum
óskyldustu sjónarmiðum og skoð
unum í hverju máli. Það er hryggi
legt/ að þetta frelsi er stundum
misnotað með strákslegu og sið-
lausu orðbragði, ódrengilegum og
tillitslausum bardagaaðerðum og
persónulegu og rætnu níði um
pólitíska andstæðinga. En á hinn
bóginn er það harla gleðilegt, að
sérhver . íslendingur getur sagt og
ritáð það, sém honum býr í brjósti
hver sem x hlut á, meðan því er
haldið innan einhverra eðlilegra
og sæmilegra takmarka, án þess
að eiga annan dómstól en almenn
ingsálitið yfir höfði sér, en livorki
pólitískar fangabúðir, útlegð, pynd
ingar né líflát, eins og sums stað-
ar er tíðkanlegt, þegar svo stend-
ur á.“
Víst er þetta rétt, en því mið
ur ekki allir, sem gera sér það
nægilega ljóst, hvers virði það
frelsi og lýðræði er, sem við
njótum nú umfram margar, ef
ekki flestar þjóðir. En um það
segir Dagur í sömu grein:
„Vissulega óskum við þess öll
— eða a. m. k. langflest, — að
þjóðin megi njóta þessara rétt-
inda um artia íramtíð — njótai
fulls skoðana-, rit- og málfrelsis,
sem aldrei verði af henni tekið.
En hitt er jafnvíst, að fæst okkar
gera sér þess fulla grein, hversia
mjóu munar, að við lendum undir
áhrifavald þeirrar heimsskoðunar
,o.g stjó,rnmái£!þróurtar, þar sem
allt annað er uppi á teningnum £
þessuxp efnum — þar sem engin
opinber boðun eða skoðanaflutm
ingur er leyfður né þolaður, nema
hanú sé áður skekinn og mældur
í hinum löggiltu mælikerum ráð-
andi stjórnarvalda. Úlfseyrú skoð
anakúgunarinnar eru farin að
standa nokkuð oft út undan sauða
gækú lýðræðisskrafsins hjá sum-
um stjórnmálaflokkum okkar. —
Ekki er t. d. langt síðan að nokkr
ir forvígismenn þjóðmálastefnu,
sem lætur mikið tíl sín taka hér
á landi nú á síðári árum, urðu að
standa opinberar skriftir, auð-
mýkja sig mjög og biðja flokksfor
ustuna miskunnar og afsökunnar
fyrir þá sök eina, að þeir höfðu
villzt ,,út af línunni“ og haldið
fram öðrum skoðunum en' þeim,
sem hinum andlegu feðrum og
æðstu stjórnenduin flokksins aust
ur í löndum gazt bezt að þá í svip
inn. Og sannarlega eru fregnirnar
af vinnubrögðum þeim, sem þessi
sami stj órhmálaflokkur viðhafði
á nýafstöðnu stéttarþingi alþýðu-
samtalcanna á íslandi, ekki til þess
fallnar að auka mönnuin bjart-
sýni.og trú á skoðanafrelsi og lýð-
ræðið undir handarjaðri þessara
stefnu, ef hún næði héf fullri og
óskorðaðri aðstöðu til þess að
beita skoðanakúgun og ofbeldi f
svo ríkum mæli sem hún virðist
hafa tilhneigingar og vilja til.j*
Það er að minnsta kosti full
ástæða fyrir alla þá, sem frelsi
og lýðræði unna. að vera vel á
verði hér á landi, engu síður
en annarsstaðar.