Alþýðublaðið - 01.02.1945, Blaðsíða 4
ALÞYÐUBLftÐIÐ v Fimmtudag 1. Febróar flMg*
Otgeí-xidi: Alþý tt*»»**kt'
Ritstjórl: Stefán IVíur>-...i>
Sitstjórn og afgreiOsla t A1
ýöuhúsinu við Hvex fisgötu
5íxnar ritstjórnar: 4''C1 og 490S
íímar afgrciðslu: 4900 og 4906.
Verð í lausasölu 40 aura.
AlþýOuirentsmiðjan h.f.
Lokaþáfturinn um
launalögin
E FTIR langar umræður og
margar breytingar hefur
aðalmál þessa þings, lagafrum-
varpið um laun opinberra
starfsmanna, nú verið afgreitt í
efri deild þar sem það var
flutt; en eftir er að ræða það
í neðri deild áður en það verð-
ur að lögum.
\ &
Það var frá upphafi sýni-
legt, að ekki yrði hjá þvi ksm-
izt, að gera ýmsar breytingar
til bóta á launalagafrumvarp-
inu, þegar það var flutt í efri
deild eins og það lá fyrir frá
milliþinganefnd í launamálum.
Alþýðuflokkurinn, sem gerði
samþykkt launalagafrumvarps-
ins á þessu þingi að ófrávikjan-
legu skilyrði fyrir þátttöku
sinni í núverandi ríkisstjórn,
fékk það líka tekið upp í mál-
efnasamning hennar, að þessar
breytingar skyldu gerðar í sam-
ráði við og með hliðsjón af ósk-
um opinberra starfsmanna
sjálfra, eða réttara sagt alls-
herjarsamtaka þeirra, banda-
lags opinberra starfsmanna rík-
is og bæja.
Segja má, að við breytingam-
ar á launalagafrumvarpinu í
efri deild hafi þessari línu
verið fylgt í höfuðatriðum, þó
að oft hafi mjóu munað, að
sjálfsögðustu réttlætiskröfur
hinna læggst launuðu til hækk-
unar og samræmingar við aðra
launaflokka væru fyrir borð
bornar. Þannig var breytingar-
tillaga frá meirihluta fjárhags-
nefndar um nokkra hækkun á
launum lægsta launaflokksins,
sem i eru aðallega skrifstofu-
stúlkur og aðrar lágt launaðar
konur, felld við aðra umræðu
frumvarpsins i efri deild. En
því betur fékkst það ranglæti
að nokkru leiðrétt við þriðju
umræðu frumvarpsins, með
því að byrjunarlaun í þessum
launaflokki voru hækkuð úr
3000 upp í 3300 krónur, þótt
betur megi, ef vel viðunandi
ætti að vera.
Af öðrum breytingum til
bóta á launalagafrumvarpinu
má nefna, að samþykkt hefur
verið, að , innheimtulaun opin-
berra embættismanna skuli
framvegis renna í ríkissjóð; er
hér sumpart um miklar fjár-
upphæðir að ræða, sem ýmsir
hálaunaðir embættismenn hafa
hingað til haft í aukatekjur, og
var til dæmis um það upplýst
við þriðju umræðu frumvarps-
ins í efri deild, að aukatekjur
eins sliks embættismanns af
innheimtulaunum hefðu á ár-
inu 1943 numið hvorki meira
né minna en 62 þúsund krón-
um.
*
Búast má við, að ýmsar
breytingartillögur komi enn
fram við launalagafrumvarpið
í neðri deild, og er vonandi að
Thorolf
Leiklisl í
LEIKLIST ÍSLENDINGA er
í mikilli framför um þess
ar mundir. Sjaldan eða aldrei
hefir verið eins mikill kraftur
í Leikfélagi Reykjavikur og
jdfnáhugasamir menn í stjórn
þess.
Það er út af fyrir sig tals-
vert atriði, sem vert væri að
rekja til hlítar síðar meir,
hversu vel leikarar okkar hafa
staðið í stöðu sinni. Þeir hafa
orðið að stunda leikist í hjá-
verkum, unnið baki brotnu við
æfingar langt fram á nótt oft
á tíðum til bess að gefa okkur
kost á að fylgjast með því, sem
er að gerast í leiklist nútímans.
Samt hefxr okkur tekizt, ef svo
mætti að orði kveða, að koma
hér upp myndarlegum leikara-
hópi, sem ábyggilega getur orð
iö til þess að lyfta okkur á ör-
lítið hærra menningarstig. Þess
ir menn og þessar konur, sem
að leiklist stanfa, flytja O'kkur
nýja memninigaritr auma, sem
voru okkur að ölium liikindum
annans algerie'ga huldir.
Nú hafa íslenzkir leikarar
orðið að kúldrazt í gömlu Iðnó
áratug eftir áratug og gert það
vel, sem þar er yfirleit hægt
að gera. Sem betur fer, er að
rofa til í menningarmálum ís-
lendinga um leið og horfur eru
á því, að Þjóðleikhúsið komist
upp. En um leið oig sú bygging
er fuillgerð má vænta þess, að ís
lenzkir leikarar fái betur að
njóta sín. Þar munu þeir fá þann
umbúnað á leiksviði, sem nauð
synlegur er til þess að sýning
ar megi teljast fullgildar.
Ég er alveg handviss um, að
síðar meir, eftir 25 eða 50 ár,
eiga menn eftir að skrifa um
það, hvernig búið var að ís-
lenzkri leiklist, hvernig menn
urðu að tifa fram og aftur á
leiksviðinu í Iðnó, sem í sjálfu
sér er gott „fyrir sinn hatt“ og
hefir verið það í raunar allt of
mörg ár. Þau Gunnþórunn,
Brynjólfur, Gestur, Alfreð, Har
aidur, Ævar og hvað þeir allir
heita, leikararnir, sem hafa
skemmt okkur svo vel, sem set
ið hafa á hörðum bekkjunum
í Iðnó, eiga annað og. betra skil
ið, enda má nú vonandi sjá fyr
ir endann á raunum leikara höf
uðstaðarins.
En það er síður en svo, að það
séu aðeins leikarar okkar Reyk
víkinga, sem það hól eiga skil-
ið, að hafa innt af hendi mikið
þrekvirki, enda bótt þeir yrðu
að búa við þröngan húsakost og
léleg skilyrði.
*
Frá Reykjavík til Borgarness
er ekki nema tæplega þriggja
tima sigling. En samt er okkur
tiltölulega ókunnugt um, að þar
vex og dafnar blómleg leiklist,
sem nokkrir áhugamenn í fá-
mennu kauptúni hafa komið í
kring..
Hér er ekki tími né rúm til
þær verði frekar til bóta, held-
ur en til hins verra, enda frum
varpinu enn i mörgu áfátt, svo
margs sem við setningu slikra
í laga er að gæta. En enginn vafi
getur lengur leikið á því, að
launalögin verða stórkostleg
kjara- og réttarbót fyrir stétt
hinna opinberu starfsmanna,
svo stórkostleg, að jafnvel þeir,
sem lengst hafa þrjózkazt gegn
setningu þeirra, verða nú að
viðurkenna.
Til dæmis um það skulu að-
eins tilfærð ummæli Vísis,
blaðs fyrrverandi rikisstjórnar,
í gær. Hann segir:
Smith:
framför
að rekja það, við hverja örðug
leika Leikfélag Borgnarness hef
ir átt við að etja. Saga þess leik-
félags mætti verða á svipaða
lund og fjölmargra smærri
leikfélaga, sem lagt hafa drjúg
an skerf til andlegrar menning
ar þjóðarinnar, ekki til þess að
græða á sjónleikum þeim, sem
haldnir hafa verið á vegum
þeirra, heldur af áhuganum ein
um saman.
Núna um jólin sýndi Leikfé
lag Borgarness Fjalla-Eyvind,
hið fræga leikrit Jóhanns Sigur
jónssonar. Það var mikið og
vandasamt verk, sem þetta litla
feiikfélag (tóksit á henidur með
þessu. En þá er það dómur
þeirra, sem þar voru staddir,
að leikendum hafi vel takist,
enda nutu þeir tilsagnar Har-
aldar Björnssonar áður en leik
urinn hófst, en hann mun tal-
irm með snjöllustu leikstjórum
okkar, sem nú er völ á. Munu
hinir fjT'gíirzka ikara hafa
notið góðs af leiðsögn hans.
Leikfélag Borgarness er ung
ur félagsskapur, stofnaður ár
ið 1942. En á þessum fáu árum
hefir félagið samt tekizt á hend
ur að flytja veigamikil leikrit
og yfirleitt hlotið góða dóma
hjá leikhúsgestum.
Með því gð sýna „Fjalla-Ey-
vind“ Jóhanns Sigurjónssonar
hefir Leikfélag Borgarness Jyft
Grettistaki, ef svo mætti segja.
En hér hefir vel tekizt og vert
er að halda slíku á lofti. Að-
sitæður þær, sem leikfiokkar
úti á landi eiga að glírna við,
eru erfiðar, miklu erfiðari en
þær, siem okikar me::n þt;rfa að
glíma við hér í bænum, enda
þótt þær séu nógu slæmar.
í stjórn Leikfélags Borgarness
eru þau Jón Magnússon, for-
maður, og hefir hann um langt
skeið leikið ýmis vandasöm hlut
verk félagsins, Freyja Bjarna-
dóttir, ritari, og Kristleifur Jóns
son, gjaldkeri.
*
Það er gloggur vottur um gró
andann í íslenzkri leiklist og auk
ið samstarf og viðkynningu ís-
lenzkra leikara, að hér í Reykja
vík er nú staddur flokkur frá
Leikfélagi Akureyrar og sýnir
hér um þessar mundir vanda-
samt leikrit, „Brúðuheimilið“,
eftir norts'ka stors..oldið Hen-
rik Ibsen. Það hefur áður
þekkzt, að reykvískir leikarar
h'afi farið í sýni'ngarleiðangur
út á land til bess að gefa þeim
landsmönnum kost á góðri leik
list, sem áttu erfitt með að sækja
slíkar skemmtanir vegna strjál
býlisins og erfiðra samgagna.
Það er líka gleðiefni okkur
Reykvíkingum, að Akureyring-
ar, er um langt síeið hafa hald
ið uppi fjölbréyttri leikstarf
semi og með ótvíræðum menn
ingarbrag, skuli nú hafa heim-
sótt okkur Reykvíkinga og þar
með aukið og eflt sjálfsögð
„Launalögin bæta úr tilfinn-
anlegu misrétti og hreinu
handahófi, sem ríkjandi hefur
verið í launagreiðslum hins
opinbera."
Þetta verður Visir að viður-
kenna í gær, þó að sú stjórn,
sem hann studdi í hér um bil
tvö ár, léti sig hafa það, að
stinga launalagafrumvarpi milli
þinganefndarinnar undir stól
og standa þannig gegn því, að
hið „tilfinnanlega misrétti“,
sem opinberir starfsmenn hafa
verið beittir, væri leiðrétt.
Það þurfti Alþýðuflokkinn í
stjórn til að það væri gert.
Unglinga
vantar nú þegar til að bera blaðið til áskrifenda
í eftirtalin hverfi:
Hverfisgötu
Bergþórugötu og
Mela
Aíþýðublaðið. — Sími 4903.
tengsl sem eiga að vera milli
allra þeirra, sem áhuga hafa
fyrir leiklist. Frú Gerd Grieg,
hinn góði norski gestu, sem hér
hefir dvalið meðal vor um all-
langt skeið hefir eins og kunn-
ugt er, leiðbeint flokknum og
annazt leikstjórn og munum
við jafnan standa í þakkarskuld
við frúna fyrir einlægan áhuga
fyrir öllu því, er leiklist við-
kemur bæði hér í Reykjavík og
á Akureyri. Mætti segja mér,
að hún yrði jafnan kærkominn
gestur hér til lands að stríðinu
loknu, ekki síður en nú, þegar
leiðir opnast og almenn við
k . nning norrænna leiikara get
ur hafizt svo um munar. Ég
býst við, að frú Gerd Grieg
muni. jafnan verða minnzt hér
að góðuu og hlý i.in: hug sem
listakonu, sem lagt hefir af
mörkum verulegan skerf til
menningarmála íslendinga hii»
síðari ár.
Sem leikmanni, sem lítið eðs
ekkert vit hefir á leiklist, virð
ist mér það einkar þýðingar-
■ mikið, að leikflokkar úr ýmsum
bæjum og byggðarlögum lands
ins heimsæki höfuðstaðinn á
: sama hátt og okkar leikarar
hbEifa ferðazt um landið áöuz’
fyrr. Það er varla vafamál, að
slíkt getur einungis orðið leik
urunum hvatning og oklcur á-
nægja.
Mér er sagt, að það sé í fyrsta
skipti, sem leikflokkur frá Ak*>
ureyri heimsæki Reykjavík tii
þess að koma þar fram á leik-
sviði. Það er von mín og áreið
anlega flestra Reykvíkinga, að
það verði ekki hið síðásta. Hafi
stjórn L. R. þökk fyrir að hafa
boðið þeim og flokkurinn þökk
fyrir komuna.
VÍSIR birtir í gær athyglis-
verða grein, sem hann
nefnir ,,Hið tvíþætta stríð“ og
fjallar um skrif Þjóðviljans i
seinni tíð bæði um íslenzk og
erlend stjórnmál. Vísir skrifar:
„Um alllangt skeiðjhefur Þjóð-
viljinn birt tvo leiðara í hverju
blaði. Annars vegar er hinn
venjulegi leiðari blaðsins, er fjall-
ar um kenningar þess, sem eiga
að vera undirstaðan undir hið
nýja þjóðskipu^ag þeirra hér á
landi, en hins vegar er nýr leið-
ari, er fjallar um styrjaldarmálin
og milliríkjapólitík bandamanna.
Mönnum mun í fersku minni,
að þessi nýmæli voru tekin upp
í blaðinu, er deila Grikkja og'
Breta var um það bil að hefjast í
Grikklandi. Skýrði Þjóðviljinn ,þá
hátíðlega frá því, að styrjöldin
væri tvíþætt. Annars vegar væri
um að ræða, að yfirbuga Þjóð-
verja, en síðan myndu öll frelsis-
unnandi öfl í heiminum snúa sér
að því að koma núverandi þjóð-
skipulagi í Bretlamdi og Banda-
ríkjunum á kné. Blaðið kvað
„forleikinn“ að þessu uppgjöri
vera leikinn íl Grikklandi.
Frá því að blaðið lýsti þessu
yfir, hefur blaðið háð sitt tví-
þætta stríð, í, sínum venjulega
leiðara hefur það eins og alltaf
áður birt kenningar sínar um
eyðileggingu núverandi þjóð-
skipulags á íslandi, en í hinum
nýja leiðara hefur verið leitazt
við að sanna, að forráðamenn
Breta og Bandaríkjamanna væru
illræðismenn og fasistar. Ilinar
frjálsu stjórnir undirokuðu þjóð-
anna, er aðsetur hafa í London
og viðurkenndar eru af banda-
mönnum sem hinar löglegu
stjórnir viðkomandi ríkja, kallar
blaðið „útflytjendaklíkur" og
öðrum illum nöfnum, sem hafi
það efst á baugi að svíkja þjóðir
sínar í hendur erlendra illræðis-
manna.
Mönnum verður á að spyrja er
þeir lesa þessar greinar, hvað
gengur þessu íslenzka blaði til aS
skrifa þannig um málefni banda-
manna? Hver er ástæðan til að
það ver svo miklu af rúmi sínu
til að koma því inn hjá lesendum
sínum, að margar af bandamanna-
þjóðunum og forustumönnum
þeirra séu jafnmiklir óvinir frels-
isins, sem - þessi styrjöld er háffi
fyrir, og þeir sameiginlegu óvin-
ir, sem bandamenn, og þar á með-
al Rússar, berjast nú við og
leggja sig alla fram um að vinna
íullnaðarsigur á? Sem þegnar í
hinu íslenzka þjóðfélagi hafa þeir
visulega enga ástæðu til að hafa
þennan áróður í frammi, heldur
þvert á móti.
í styrjöldinni hafa íslendingar
haft samskipti við bandamenn.
sem flestir munu vera sammála
um, að hafi verið þjóðinní mum
hagkvæmari og vinsamlegri en
nokkurt samband við einræðis-
ríkin hefði getað verið. í skjóli
þessara samskipta hefur m. a.
fengizt viðurkenning fyrir sjálf-
stæði íslands frá mestu stórveld-
um bandamanna, en það hefur
verið eitt mesta hugðarefni ís-
lendinga um aldaraðir að verða
alfrjálsir í sínu eigin landi. I
kommúnistablaðinu hefur róðrin-
um hins vegar aldrei linnt fyrir
að koma því inn hjá landsmönn-
um, að þær þjóðir meðal banda-
manna, er fyrstar voru til að við-
urkenna fullveldi íslands, hefðu
sjálfar valið sér stjórnarform,
sem væri jafn nauðsynlegt að
h ramh. á 6. siöu.