Alþýðublaðið - 17.02.1945, Side 6

6
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Laugardagur 17 .febrúar 1945»
Opnum nýja verzlun
í dag, laugardaginn 17. febr í
Viðtal við níræða konu:
Var svolítið hrædd við Þuríði formann
Háteigsvegi 2
Horni Rauðarárstigs og Háteigsvegar
Sími 2266

Hæsfiréffur fuffugu og fimm ára
Frh. af 4. sí5u.
þeir einir getað orðið, sem til
þess fengu leyfi dómsmálaráð
Iherra, enda fullnægðu þeir
ýmsum lögmæltum skilyrðum,
þar á meðal að hafa þreytt og
staðizt prófraun fyrir Hæsta-
rétti. Alls munu 29 lögmenn
hafa öðlazt leyfi til málflutn-
ings fyrir Hæstarétti, og eru
23 þeirra nú starfandi við dóm-
inn.
Frá því að Hæstiréttur var
stofnaður, hefur máil'um, sem
þar hafa verið dæmd, farið
fjölgandi með ári hverju, þar
til nú á styrjaldarárunum, að
tala þeirra hefur staðið nokk-
urn veginn í stað, um 100 á ári.
Flest urðu málin árið 1938, þá
alls 143. Venjulegast eru flutt
og dæmd 3 ,mál í viku hverri.
Á reglum um merðferð mála
fyrir Hæstarétti hefur lítil
breyting orðið frá stofnun -
hans. Helzt má geta þess, að
npplestur skjala fyrir dómi er
nú lítt tíðkaður. í stað þess vísa
málflytjendur í ræðum sínum
til ágrips dómsgerða. Þá hefur
og aukizt íhlútun dómenda um
öflun skýrslná í einkamálum
samkvæmt grundvallarreglum
í einkamálalögunum frá 1936.
Það var Hæstarétti hið mesta
happ, að munnlegur málflutn-
ingur var þar þegar í öndverðu
ákveðinn. Dómendur Landsyfir
réttarins, sem allir tóku sœti
í Hæstarétti, lögðu þó til, að
mál skyldu skriflega flutt. Nú
orðið munu allir viðurkenna yf
irburði munnlegs flutnings
mála. Málfutningur hefur á-
vallt farið fram í heyranda
hljóði. Atkvæðagreiðsla dóm-
,ara var hins vegar leynileg
fram til ársins 1936, en þá var
lögtekið að birta skuli ágrein-
jngsatkvæði, ef ágreiningur
verður, jafnhliða dómi eða úr-
skurði.
Lögmannastétt landsins
hlaut að vera það mikið kápps
mál, að Hæstiréttur yrði flutt-
ur heim. Með því öðlaðist hún
aðstöðu til að fylgja málum' eft
ir til fullnaðarúrsiita. Þeirri að
stöðu fylgir að sjálfsögðu auk-
án ábyrgð, og munnlegur mál-
flutningur reynir meira en
skriflegur á hæfni og dugnað
málflytjenda. En auknu erfiði
og ábyrgð fylgir aukinn þroski.
Samstarf dómenda og lög-
manna Hæstaréttar mun alla
tíð hafa verið með ágætum.
Auðvitað getur ekki hjá því far
ið, að málflytjendur eigi stund
um erfitt með að sætta sig við
málsúrslit, þegar mál tapazt,
sem hann hefur trú á, að vinn
ast ætti. Slík vonbrigði fylgja
eins óhjákvæmilega starfi mál-
flytjenda og það fýlgir starfi
dómara að verða stundum að
þola gagnrýni á dómum sínum.
Því miður skortir íslenzka lög-
fræðingastétt tímarit, sem væri
réttur vettvangur rökræðna um
lögfræðileg efni. Gagnrýni á úr
lausnum dómstóla getur bæði
verið holl og réttmæt, sé hún
borin fram af réttlætiskennd og
nægri þekkingu á málavöxtum,
,enda séu rök metán með og
móti af fullkomnu hlutleysi.
,En hafi gagnrýni ekki þessa
kosti, sé t. d. einhliða ádeila,
þar sem villandi er skýrt frá
málavöxtum, þá getur hún
hvorki orðið dómstólnum né
þjóðfélaginu til gagns.
Hin ytri kjör Hæstaréttar,
dómenda hans og lögmanna,
ætla ég ekki að gera að um-
ræðuefni, að undanteknum húsa
kosti dómstólsins. Hjá því verð
,ur ekki komizt að minnast
hans nokkrum orðum. Þegar
Hæstiréttur var stofnaður, var*
honum til bráðabirgða búinn
.staður hér á efri hæð hegning
arhúss landsins, með því að —■
eins og segir í umræðum á al-
þingi 1919 — ekki væri ætl-
andi, að tilbúinn verði sæmi-
legur samastaður haiida hon-
um á næstu 2—3 árum. Hér
voru honum fengnar tvær stof
ur og eitt smáherbergi til um-
ráða. Við þau húsakynni á hann
enn að búa. Hvernig þessum
húsakosti er háttað, er sjón
sögu ríkari. í þessari dimmu og
óvistlegu dómstofu fer mál-
flutningur fram. Einn bekkur,
sem 10—12 menn geta á setið,
er ætlaður bæði áheyrendum
og hæstaréttarlögmönnum, ef
fleiri eru viðstaddir en þeir,
sem mál flytja'. Það er hvort
tveggja, að fleiri sæti komast
ekki fýrir, enda yrði ólíft í þess
ari þröngu stofu, ef fleiri mönn
um ætti þar á að skipa. Þá hafa
dómendur sameiginlega eitt
starfsherbergi móti norðri, sem
er öllum sömu ókostum búið og
dómstofan. Enginn staður er
tij fyrir bóka- og skjalasafn
Hæstaréttar. Skrifstofa hæsta-
réttarritara er smáherbergi,
sem hvergi myndi við sambæri
lega stofnún þykja nægilega
stórt til að hengja í yfirhafn-
ir. Jafnstórt því er herbergi
það, sem öllum hæstaréttarlög
mönnum er ætlað til sameigin
legra nota. Ekki er þar sæti
tfyrir meira en þriðjung þeirra,
og enginn vegur er að koma þar
fyrir nauðsynlegasta safni laga
þóka. Ýmsa fleiri ókosti mætti
telja á húsakosti dómstólsin’s,
en vegna sóma þjóðarinnar
verð ég suma undan að draga.
Vér höfum, eins og vera ber,
fagnað endurheimt sjálfstæðis
vors. Hitt höfum vér minna
hugsað um, hvar vér ætttum
að hýsa það. Veit ég ekki,
hvernig farið hefði, ef Danir
hefðu ekki byggt hér tvö hús,
annað á 18. öld og hitt á 19.
(öld. Þangað höfum vér boðið
framkvæmdarvaldinu og dóms
valdinu. Sá er þó munur, að
hið fyrrnefnda býr eitt að sínu
húsi. Dómshúsið er enn í sam-
býli.
Háttvirtu samdómendur og
lögmenn Mæstaréttar!
Það er einlæg ósk vor allra,
að Hæstiréttur megi vaxa sf
störfum sínum. Vér gerum þá
kröfu til þjóðfélagsins, að hon
IGÆR talaði ég við konu,
isem er 90 ára gömiuíl) í dag.
Það er elzta manneskja, sem
ég-hef talað við, svo að þetta
va-rð toluverð'Ur viðburður fyr-
ir mig. — Ég gekk bakdyrameg
in inn í kjallara á Njarðargötu
9 og kom svo inn í lítið og vist
legt herbergi. Þar sat hún í
körlflustlóffi, björt yfirlitium, hvít
hærð, í fallegri rósóttri treyju
og með rósótta svuntu, og >
það var alveg eins og hún
hletfði skrýtt sig með blómuim-
svo skrautleg var hún. Hún stóð
uipp, rétti mlér báðar hendurn-
ar og mér fannist eins oig hún
leitaði eftir augum mínum. Ég
leit strax undan — og varð
skotinn í henni, hvað sem henni
ilteið. Hún brosti þá, og það
birti yfir henni, — og svo sett
ist hún og spenti greipar í
kjö’ltu sinni. Hún er nett og lít-
il, fremur veikbyggð, fljótt á
litið og rödd hennar er mjúk
og þýð.
Hún heiitir Guðrún Álfsdóttir,
á tvo tugi harinalbarna og miklu
flieiri barnabarnabörn. Ég vissi
fyrirfram , að hún var ættuð
austan úr Árnessýslu og þegar
ég heyrði föðurnafn hennar, fór
ég að spyrja hana ’Um ættmenn
hennar og kom þá upp úr katf-
inu að hún átti bróður á Eyrar
bakka gamlan vin minn og kunn
: inigja, einn aí stofmendium verka
mannaflélagsinls „iBárain11, isem
allt atf var s.vo glaður og kátur,
en nú er hann látinn fyrir noklkr
um áruim. Og ég varð hreyk-
inn af því að geta frætt hana
um það, að til er mannvirki
á Eyrarbakka, sem enn ber
nafn föður hennar: Álfsstétt,
vegarkafli, sem hann átti frum
kvæðið að, að lagður var með
fram og yfir fúakeldur og fen,
svo að fólk ætti betra með að
komast upp í mógrafir og að
slægjulöndunum. Og þetta
gérði hann um líkt leyti og
Guðrún fæddist.
„Já, bann var dug'legur mað
ur, lét sér fátt fyrir brjósti
brenna, en drytkikifeldur eins og
fleiri í þá daga, tók stórlega til
alffis, hvers sem var. Hann var
sjómaðiur og verikamaðiur og
smiðúr. Hann var mjög hagur
á tré og járn.“
—Hvar ertu fædd?
„í Óseyrarnesi. Pabbi minn
og roammia voru þá vinnuhjú
þar. Þar var ferjUstaður. Svo
fliuttiumist við að Nýjabæ á Eyr-
arbakka og svo aiustur í Hrauns
hverfi.“
—Manstiu margt frá þeim
árum?
„O, — já, dálítið. Það var
mikil fátækt, al'gert' allsleysi.
Kröfurnar voru heldur ekki
miklar. Pabb-i minn reri á Bafck
anum, í Þorláklsböfn qg siíðar
l'riá Loftsístöðum, við köíluðum
það þá: „Af sandinum.’“ Hann
var mieð skip fyrir Þorleif ríka
á Há'eyri. Við fenigumllíka stund
um dálitla úttiekt hjá þeim
mlanni. Þá voru þrir eða fjórir
tagir ára'skipa, sem gengu af
Bákikanum, og þar var miikil-
fenigleg sjón að sjá alilar skipa
raðirnar í sandinum, eða byrg-
in með fram sjógarðinum og
beituikofana. Þá var mikið að
snúast. Svo tví- og þróhilóðu þeir
og stundum voru skipin látin
koma með seilar. aftan í sér,
og stundum voru menn látnir
•tafka seilar í land og þeir gengu
eÆtir skerjunum um fjöruna.
Þeir toomu á Bakkann austan úr
öllum. siveitum, fyrst og fremst
bvaðnæfa úr Árnes- og Rángár
valilasýslUm, en einnig austan
úr SkaftafeJlBBýsIum. Það var
mannmargt þegar venmiennirnir
voru komnir . Þá drukiku menn
mikið aif brennivíni. Það var
selt þar, Vesturbúðin var ekki
verst með það. Það voru til
menn er tóku við nauðsynjum
beimiilanna, jafn vel hyrnunum
og skæðunum og sokkunum af
börnunum. Ef bóndinn gat feng
ið sig tiil að fiara með það fyrir
brennivín, þá voru til höndur,
sem tóíku við því, eins .og ekk
ert væri — og afgrieididu brenni
vín í staðinn. Það er óþartfi að
nefna nöfn, því að það gæti
sært einlhverja, sem eiga þó
eniga sök, en satt er þetta. Ætli
að enm séu ekki til menn sem
gæt-u leikið þennan Ijóta l'eik?
— En svona lagað hefnir sín
síðar meir, jafnvel á saklausum.
— Ef fóturinn er ekki góður
eða ætti ég kannske að segja: ef
rótin er ekki góð, verður aldrei
af. henni góður og faigur meið-
ur.“
— Fólk var fátækit?
„Fátæk't. — Þeigar þið sem
nú eriuð flertug eða svo, hvað
þá hin ykkar, sem yngri eruð,
talið um fátækt, þá hefld ég að
þið vitið l'ítið ,hvað þið eruð að
tala um. Við átum munur. . .“
— Murur?
„Já, það voru rótartægjur, og
okkur þótti þær góðar. Sölin
voru veizla, sérstaklega, þegar
þau voru orðin sölt, þá voru
þau svo sæt. Harðir þorskhaus-
ar með sölvium og bræðing voru
oft á borðum og þegar það var
þá kvörtuðuipi vi'ð börnin ekki.
— Annars var það aðallleiga fisk
ur, sem. við borðuðum og graut
ur úr banfeabyggi. Ég man etftir
því einu sinni, að efekert var
til að borða. Pabbi fór til1 Þor-
leifs á Háeyri og bað um úttekt.
H-ann fekk káffi. . . “
iSvio tekur hún sig á, snýr sér
að mér og segir: „Kál, það var
ekkert vont. Okkur þótti það
gott.“
— En á hátíðum?
„Bffiaslsaður viertu. Þá' var lít-
ii tillbreyting á okfear mæli-
kvarða. Skonrok var aðalkrásin,
heilt himnaríki, drengur minn.
Á jóliunum var eklkert jólatré,
ekkert slíkt. Danska húsið, fakt
orshúsið var þá kallað því nafni,
ffiét allt af boð út ganiga fyrir
jólin, að börn ætitu að koma
og sæfcjía kerti. Það var mikil
hátíð. Við fórum heim í Húsið
og fengum eitt tó'llgarfeerti
hvert — og svo feniglum við
•graut oig syróp út á. Bleslsaður
vertu. það kemur vatn fram í
munninn á mér nún.a, þegar ég
hugísa til _ þeirra veizluhalda.
Þetta er 'ájáltfisagt að segja um
Danska húsið, bó að Vestur-
búðin væri harðdræg að ýmsu
leyti, þá feom liíika mangt gott
úr Húsinu, sérstaklega meðan
Tborgríimsen var bar aÉisráð-
nm verði veitt sú aðbúð, sem |
starfsemi hans krefst og hlut-
verki hans sæmir. Að þeirri
lausn viljum vér allir stuðla.
Én hitt má oss aldrei úr minni
tfal'la, að mestar kröfur ber oss
að gera til sjálfra vor. Starfi
voru fylgir mikil ábyrgð. Þegar
mál hefur verið hér sótt og var
jið og dómur á það lagður, verð
ur þeirri úrlausn ekki síðar
| haggað. Það má aldrei bregð-
ast, að við hvert mál, smátt og
stórt, sé lögð hin fyllsta alúð
og allt gert, sem í voru valdi
stendur, er tryggi rétta úrlausn
þess samkvæmt landslögum og
rétti. Með því móti einu getum
vér vænst þess, að dómstóll-
ínn njóti traústs þjóðarinnar
og verði um ókomna tíma
vanda sínum vaxinn.
Guðrún Álfsdóttir.
andi. Gró'ssérinn bjó d Kauþ-
mannahöfin. Hann feom bara
stundum á sumrin. Það var milk
ið að snúalst á Bafekianium í þá
daiga, bæði vetur og sumiar Á
vetrum voru þar vermennimir
úr öllum áttum' oig á sumrin
komu bændurnir lestaferðir sin
ar með uillina og til að fiá björg
í búið. — Ég sfeal segja þér, að
ég hetf eiiginiega aldrei verið
hrædd við neitt, en mieð lesta-
.mlönnunúm feom á hverjiu.
surnri, ég man ekki hvaðany
kerlingarskrukka, sem hét Ingi
níiðiur. Hún var ákaílega trölls
leg, stórskorin og harðieygð og
gekk með hátt og í karlmánns
fötum. Drottinn minn, hvað ég
gat verið hraadd við þiá kerl-
ingu. Ég var ekki nærri einis
hrædd við Þuriíði formann . . .
— Sástu hana? grýp ég fram
í. ' *
„Hvort ég sá hana gömlu
konuna. Dóri bróðir minn var
al'lt af að leiða hana austur með
isjó, eftir að bún var orðin göm-
ul og farin. Ég var svolítið
jsmeyk við hana, en það var
,helzt vegna bess að hún gekk í
karlmannsfötum,-Hún var nett
og lítil, svona eins og rúmlega
■hálfvaxinn strákur. Hún var
,ekki ófríð, langt frá því.Hún
var talin vel gefin, hyggin,
forspá og margvis. Menn
trúðu töl'uvert á hana. Það var
víst hún, sem kom upp um Sig
urð Gottsveinsson og þá Kambs
ránsmenn, en Kambsránið var
fyrir mitt minni. Hún bjó vest
iur á Bakka, en við nokkuð aust
arlega. En það varð enn lengra
á milli eftir að við fluttum aust
ur í Hraunshverfi. Við áttum
heima á Hóli.“
— Og svo fluttust þið það-
an?
„Já, við fórum, þegar ég var
10 ára að Meðalholtshjáledgu í
Flóa. Þar stundaði pabbi bú-
skap á sumrum, en reri á vet-
urna, þá var hann líka stund-
um með skip fyrir séra Pál
Ingimundarson í Gaulverjabæ.
Þegar ég fór að stálpast fór ég
i vinnumennsku og var meðal
annars á prestsetrinu. Svo
tfór ég upp í Hrepp, að Syðra-
Langholti og síoan að Hruna.
15. október 1875 giftist ég svo
Gísla Jónssyni frá Efra-Lang-
iholti og fór að búa, fvrst að
Högnastöðum og síðan að Gröf.
Kann stundaði allt af sjó á ver-
tíðum. Við eignuðumst 8 börn
Og þegar Gísli var í burtu var
ég ein með hópinn minn, sá um
hann og skepnurnar okkar, en
(þær voru ekki margar. Lífið
breytist er börnin koma. Mér
rþótt ákaflega gaman að spila
áður en ég eignaðist börnin en
eftir iþað þótti mér ekkert var-
áð í það. Nú er mér hins vegar
farið að þykja ákaflega gaman
Framhald á 7. síðu.