Alþýðublaðið - 02.03.1945, Síða 6

Föstudagur 2. nxarz 1M$>
Nýkomin
EinXít
Rifsefni
í gluggatjöld
H. TOFT
Skólavörðustíg 5.
Sími 1035
6
ALÞÝÐUBLAPIÐ
Öfundsverður hermaður
ÍÞað imá sjá á álhbrfen.dunum í baksýn, að >þeir öfunda (her-
manninn af biómarósunum, sem Ihann hefir á hnjám sér,
enda eru það engar aðrar en systurnar og dansmeyjarnar
Ruth og Dorothy Costello. Myndin var teikin á íeikveili í
Pasadena í Kalifbrmu.
Steinolía og sfjórnmál í Persíu
Olafur Jóhannsson:
Mjólkurmál Reykvíkinga
A ALÞÝÐUBLAÐINU 14. f.
**mi. skýrir forstjóri Mjólkur-
samsölunnar frá 10 ára starfs-
afmæli hennar, og vaxandi sölu,
sem að líkum lætur, bæði af
mjög aukincni íbúatölu í bænum
og aukinni kaupgetu.
Hann segist vilja taka þaö
fram: „að viðskipti Samsölunn-
ar og húsmæðra í bænum, eru
mjög góð.“ Ójá —- það er nu
svo. „Sá fer ekki sekur af þing
um, sem sjálfur á að dæma.“
En margur mun vera þeirr-
ar skoðunar, að þær húsmæður
muni fremur fáar, sem eru á-
nægðar með afgreiðsluna að
ýmsu leyti, og þó enn sáður með
mjólkurgæðin, sem oft hefir
verið látið í ljós í ræðu og riti,
af gildum ástæðum. y
Um afgreiðslu mjólkurinnar
skal hér aðeins vikið að einu
atrið: Búðirnar eru, að minsta
kosti sumar, sjaldan opnaðar
stundvíslega; þessu þarf að
kippa í lag. Það getur verið
hættulegt heilsu hlutaðeigandi,
að þurfa að bíða úti fyrir dyr-
um í frosti eða stormi, kannske
10—15 mínútur, og er ekki
dæmalaust að fólk hafi orðið
veikt af ofkælingu.
Afgreiðsla mjól'kurinnar tel
ég að gangi greiðlega, en mikla
töf hefir afgreiðslufólkið af hin
um sífelldu símahringingum í
afgreiðslutímanum; einkum eru
þær tíðar þegar lítið er um
rjóma eða skyr, og þykjast
menn skilja hverskonar hring-
ingar það eru. Slíkt símaónæði
ætti með öllu að leggjast niður
fyrsta afgreiðslutímann, því af
ýmsum ástæðum er einkum hús
mæðrum bagalegt að verða að
bíða lengi eftir afgreiðslu.
'Gœði samsölumjólkurinnar
eru þau, að hún getur oft ekki
kallazt nýmjólk og væri rétt-
ara að kalla hana samsölusúr-
mjólk.
Hún er mjög oft súr, stund-
um svo að hún hleypur sam-
dægurs og hún er keypt, enda
ekki að undra, þar sem hún
er sótt yfir 3 eða 4 sýslur eða
lengra, og þar tínd saman á reið
ingshestum eða hestvögnum frá
blutaðeigandi býlum, og bíður
svo oft lengi eftir flutndngi á-
fram.
Sé það rétt að síðasdiðið
sumar (og þá líklega enn), hafi
verið flutt mjólk til Reykjavík-
ur úr Snæfells- og Hnappadals
sýslum tvisvar í viku, og saínað
saman hina 4 og 3 daga er á
milli voru, þá fer að verða auð-
velt að skilja, hvar „hundurinn
er grafinn“.
Hvað þarf þetta mjólkursölu
mál að komast fangt niður fyrir
velsæmi,til þess að bæjaryfir-
völdin sáji álstæöu til að láta
þetta mál til sína ';aka, og skipi
þessum málum svo viðunandi
sé fná öllum hliðum?
Það verður að sjá svo um, að
stjórn þessa þýðingarmikla
máls, sé alls ekki í höndum
þeirra manna, sem hafa at-
kvæðaveiðar ávallt efst í huga
og láta sig engu skipta vöru-
gæði. Slíkt vald ber þingi og
stjórn að brjóta fljótlega niður.
Þá er hreinlætið í meðferð
mjólkurinnar á lágu stigi; það
hefir lengi verið vitað, að fjós
eru mjög víða höfð fyrir sal-
erni, og getur þó óþrifnaðurinn
gagnvart sjálfum sér og öðtrum,
vart k omizt á hærra stig.
Þegar samsalan var stofn-
sett, var milklu hreinlæti lofað.
Fjósin áttu að vera hvítmáluð
eða kölkuð (sem vitað var fyrir
fram, að ekki yrði framkvæmt
af fátækum bændum, vegna
mjög md'kils kostnaðar), mj'alta
konur vera í hvítum hreinum
sloppum, og náttúrléga með
hreinar hendur. Þetta hefir allt
saman gleymzt, en einokunar-
hneigðin gleymdist ekki: Verð
ir hafðir á vegum, og harkaleg-
um seiktum beitt, ef ekki var
farið eftir kokkabók samsöl-
unnar. Og ekki hefir heldur
gleymzt að síhækka verðið á
þessari nýmjólkurnéfnu. Eftir
upplýsingum frá Danmörku
kostaði mjólkurlítrinn þar síð-
astliðið ár 38 aura, og kg. af
smjöri kr. 4,40.
Það er • almennt álitdð að
mjólkurstjórnin hér, og fleiri
mektarmenn geri lítið að þvá að
kaupa samsölumjólk, heldur
kaupi hana frá kúabúum hér,
og geta framleiðendur hér, bor-
ið um, 'hvort svo er. Sé það nú
svo bendir það til þess, að þeir
hafi ekki það álit á gæðum
hennar, sem þeir vilja vera
láta.
Framh. af. 5. síðu
leið á löngu unz Sovét-ítússland
fór aiftur að láta tUL sín taka í
þessum málum, ekki síðúr en á
dögum IkeLsarans, —- og til við-
hótar kotmju nú Bandaríki Norð
ur-Amerífcu (U.5.A.) Vitanskuld
ihöfðu Bandaríkin í raun og veru
engan augastað á sjálfri Persíu,
— landinu, aftur á móti var olí-
an, yfirráðin yfir henni, alvar-
legt atriði í stjónmáLum nútim-
ans.
Á þessum tímum stóð Sovét
Rússland uppi vinasnautt og í
sárum. Árið 1921 fcom Rússland
í veg fyrir innrás í Persíu frá
norúvestri og tryggði sér jafn
framjt réttindi ýfir persneskum
landsvæðum, ef slíkt væri nauð
syniegt, — söfcum bugsanlegr-
ar innrásar úr suðri. Um leið
og Reza Khan tnk aftur við vtild
um, hét Rjússland iþví að skipta
sér ekki af íhlutun annara ríkja
í landinu og um leið viður-
kenndi það Brezk-persneska
samninginn frá 1919. Sbömrnu
sinna gerði hið ameríska félag
„Standard Oil Company“ samn
ing til ffimmtáu ára um. að vinna
oilíu á norðurhluta jrndsins á-
samt ÍBretum. Árið 1932 ffékk
svo landstjórinn (,,shahinn“)
tækiffæri til oess að gr.pa ul
sinna ráða, er hann rauf samn-
inginn milli Persa og Breta. Eft
ir iháltEs áns deiiu var nýr samn
ingur gerður ag var hann miirlu
hagsffæðari fyrir Pereíu, helduT
en sá fyrri. Síðan' heffur oláu-
vinmsla stöðugt aukizt og námu
tæfcni ibatnað ár frá áxi.
Bandaríkin hafa ásamt Bret-
nm nnnið olíu úr námur í Saudi
Arabtíu, Bahrein, Kuweit og
Iraq. Jafnframt hafa þau fengið
aukinn áhrif á ýmsum sviðum í
Arabíu og nágrenni hennar.
Þeir hafa gætt fyllstu hagsýni í
öllum framkvæmdum sínum
þar eystra og komið við ýmis-
konar tilraunum og rannsókn-
um í sambandi við oiiuvinnsl- *
una. Fyrir skömmu síðan vakti
ytfirmaður olíuvinnslunnar í
máls á þvi, að olíuverzlunin
Bandaríkjunum, Harold Ickes,
væri að breytast og Bandaríkin
þyrftu sem fyrst að fara að
auka olíuvinnsluna hið næsta
við land sitt.
Nokkrum vikum seinna, eða
í ársbyrjun 1944, fengu nokkur
amerísk olíufélög neitun aff
hálfu landstjórans, er þau fóru
fram á að meiga halda áfram
olíuvinnslu í landinu þar til
stríðinu lyki. Sama svar fengu
Rússar, er þeir ffóru ffram á
oMuvinnslu í Kaspía'hafshéruðun
um. Sovétstjórnin tók neitun-
inrii sem meslu smán og sýndi
valdhöffunum í tvo herrna á
Teheranráðstefnunni.
Ég held, að ekki sé hægt að sak
fella persnesku stjórniina neitt
fyrir það, þótt hún vildi ekki
framlengja samninga varðandi
olíuvinnslu í landinu á meðan
landið er hernumið af herjum
bandamanna. Sú ákvörðun hef
ir verið móttekin með skilningi
bæði í London og Washington.
Olían er mesti aJiður Persíu, og
Persum er fjarska annt. um að
halda vel á sínum málum, eftir
bví sem beir frekast geta, því
beb- eru minnugir á margt, sem
miðu” h"-cJ>- ver;ð É-f h=>ld að
Persum líki einne hezí við Am-
eríkumenn af hi nmr
stærstu sameinuðu þjóðum, þeg
ar á allt er liiið. Þetta er e. t.
v. ofur eðlilegt. í augum Persa
er stiórrmálastefna Bandaríkja
manr> ekki hið minnrfa hætfu
lee sjálfstaéði Persíu. Kannske
er þessi skoðun þeirra á kostnað
Rússá oo- Brefa, — kannske
ekfci. Etft.j'r því ffra'ftleiðsla
Persíu ejrkst, verðúr ríkið öfl-
ugra.
Það er ekki fullljóst, hvernig
Riássum m.u.ni líka bau tilboð,
sem amerísk olíulfélög hafa bor
ið á borð fvrir persnesku stjóm
» ina. Sovétstjórnin heldur þvi
fram, að persneska stjórnin hafi
verið hvað eftir annað að því
komin að veita amerískum fé-
lögum námuréttindi í Norður-
Persíu, þvert ofan í samninginn
frá 1921. Á hinn bóginn lýsti
brezki ráðherrann Riihard Lew
bví yfir, að kröfur Ihvors aðil-
ans um sig, væri sinn um hvcrn
staðinn, svo að til átaka við
Rússa þyrfti ekki að koma, sem
betur færi.
Áhugamál hinna þriggja höf-
uðstórvelda eru algerlega land
fræðilegs og viðskiptalegs eðlis
með tilliti til stjórnmálanna. —
Stjórnmálalegt viðhortf Banda-
ríkjanna til Persíu er undir ol-
íuviðskiptunum komið. Banda-
ríkin eru höfuðframleiðendur
olíunnar, auk þess sem þeir nota
hana mest allra þjóða og selja
hana í stærstum stíl. Hversu
olian er þeim mikils virði, kom
greinilega fram í orðum Ic-
kes, eins og að framan er
minnzt á. Hvað Englandi viðkem
ur er persneska olían aðeins
verzlunarsþursmál — aftur
á móti eru þeim yf-
irráð yfir Persaflóa öllu veiga-
meira atriði.
En hvað um Rússland? Það
er ekki olían í Persíu, sem skipt
ir mestu máH fyrir það, eftir
því sem síðustu yfirlýsingar
Rússa bera með sér. Rússland
er eitt af þeim fáu ríkjum, sem
ekki eiga við nein vandamál að
stríða í sambandi við olíufram
leiðsluna. Það getur tæplega
komið olíu sinni í lóg. Það hefir
enn ekki þurft á því að halda
að hagnýta sér olíuhéruð þau,
sem það hefir haft itök í í Pers
í'U. Það er fæplega hægt að
hugsa sér, að Rússar hatfi held-
ur neitt með þau olíuhéruð að
gera, a. m. k. í náinni framtíð.
Kröfur Rússá á þessu sviði
munu því, að öllum líkindum,
vera af öðrum rótum runnar.
Að því er virðist em þær gerð-
ar til þess eins, að öðrum rí'kj-
um veitist ekki tækitfæri til
þess að notfæra sér aúö-
lindir Persíu, nema þá með sam
þykki Rússa. Spurningin er þvi
fyrst og fremst um yfirráðin
yfir olíulindum Kákasus, — og
Persíu líka.
Nú heffir Rússland, 4 sambandi
sánu við Bretland og OBandarík
in, aftur orðið áhrifamikið á
þeirn landsvæðum, sem hér um
ræðir. Að öllum, líkindum er
meginstetfna Rússa sú sama í
dag og hún hefir alltaf verið:
því meira sem Bretar og Banda
ríkjamenn Iryggja aðstöðu sína
í Austurlöndum, því betur búa
Rússar um sig í Evrópulöndun
um. Þvi í dag er það Evrópa,
sem fyrir Rússunum vakir.
Búsettur maður hér, er var
um nokkurt skeið í Ameríku, og
hafði þar dálitla mjólkurfram-
leiðslu og sölu, skýrir svo frá,
að þar hafi verið alfrjáls sal*
á mjólk og eítirlitið einfalt em
öruggt. Stjórnin lét mjög oft
taka prufur af mjól'kinni, fyrir-
varalaust, og rannsaka; þessift
eftirlitsmenn stöðvuðu oft
mjólkurvagna á leiðinni og
tóku mjólkurprufur til rann-
sóknar.
Reykvíkingar sjálfir verða a0
fara að gera eitthvað í þessn
máli. Það nær ekki nokkurri
átt, að sækja mjólk svo langt,
sem nú er gert. Hiin getiur
aldrei orðið nema stórskemmd.
Það verður að stórminnka sölta
svæði mjólkurinnar.
I hvaða tilgangi keypti bæj-
arsjóður Reykjavíkur Korpúlffs
staði fyrir geysiverð? menn
héldu að það væri af áhuga fyr
ir að stofnsetja þar mjólkurbú
fyrir bæinn, en það er hljótt
um það mál nú.
Að vísu næði það skammt til
að fullnægja Reykjavík, en
langt myndi það taka, eff jafn
framt væri saarnið við bændur
í Kjósarsýslu, að hafa svo stór
kúabú, sem frekast væri unnL
Akurnesingar eru fyrir
nokkru, og einnig Borgnesingar
nú, farnir að vinna að því, að
verða sjálffum sér nógir í mjólk,
urmálum, en það heitir á Tíma-
máli að rækta krága í kringum
þorpin.
Það er einlægt sama hlýjan
og umhýggjan til Reykvíkinga
og sjóþorpa, úr þeirrí átt.
v Ó. J.
Um Hailgrímskirkju
Frh. aff S. táBvL
kiftkjú hans, iþótt hún standi í
'höf uðborginni ?
Fystu spor tréaðs ffóilís utan
aff landi myndu verða þangað,
Qg þar þökkum vi.ð guði fyrir
hann, isem> orti Passíusálmana,
sem hatfa gefið þjóðinni þrótt
í igegnum allar hörmungar og
þrautir, sem ytfir hana hafa dun
ið, þess vegna á öll þjóðin, að
leggjast á eitt með það, að hún
verði .sem veglegust, að hana
'beri eins hátt og nafn Hall-
gníms.
Hvað segja útlendingar um
kirfcjur hór í Reykjavík? Spyr
enginn hvar aðalkirkjan sé?
Reytoviíkiingar þyfc’ja oft við-
kvæmir fyrir því, sem útlend-
ingar segja um oss. Gaman væri
að heyra álit þeirra um þetta
fyrirtoomulag með Hallgríms-
s-.dnuð oig prestara tvo, sem
snga kirkju hafa, °.n c,-1 kosn-
ír, v.gðir og settir * ffic hjá þess-
un; sötfnuði.
7 Það ter &ð vera þreytandi að
’neyra þessar slett ir um hús,
a-'m a-i.ri að gnæfa vfi: öll önn-
ur stórnýsi þergar;nna.r og öli-
um ætii að geta xx.-rif sámán
u .. ruanni; • serr öll þjóðin
clnir Eg svo mrr vr:t. að hugs
að er um einhverja útbyiggingu
aff kirkjunni, en þvtf er ég ekki
hrifin aff, hún verður að ikioima
öll, það er þjóðarsómi, hitt er
Jcák.
Tökum ó. „Aldrei að vikja“.