Alþýðublaðið - 11.03.1945, Qupperneq 5

ðkumudagur íl. marz 1945.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Um nýjungar í íslenzltri bókaútgáfu — Stóru bók-
menntafélögin og íslenzku skáldin — Kynningarstarf
meðal bíóðarinnar — Áskoranir til félaganna.
. LLUM er ljós hin mikla þýð-
ing hinna stóru bókmennta-
félaga, sem risið hafa upp hér á
landi á síðustu árum. Ég á hér
Tið Menningar og fræðslusamband
alþýðu, Mál og menningu og
nókaútgáfu menningarsjóðs. Með
því að tryggja það fyrirfram með
félagasöfnun að bækur þær, sem
félögin gefa út verði keyptar í
þúsundatali, geta félögin haft bæk
*r sínar ódýrari, vandað betur til
þeirra og lagt meira í kostnað við
allan útbúnað þeirira.
4 EN ÞETTA HEFUR líka þau á-
.brif, að bækurnar, sem iþessi fé-
Sög gefa út, komast í hendur miklu
fleirri manna en toækur sem ein-
staklingar gefa út og verða að miða
kostnað sinn við miklu lægri kaup
endatölu en félögin sem auk þess
er alveg ótrygg. Þetta veldur því
að þær bækur, sem félögin gefa
út hafa meiri áhrif en bækur þær
aem einstaklingar gefa út og velt-
ur því á miklu að vel sé vandað
tól bókanna.
EN MENN verða aldrei sammála
xun það, hvort þessi eða hin bókin
sé nauðsynleg öllum almenningi.
Það verður aldrei hægt að fá alla
til þess að fallast á það, hvort mik
ill menningarauki sé að þessari
eða hínni bókinni. Þess vegna er
eðlilegt að félögin séu fleiri en
eitt og það ætti líka að verða trygg
áng fyrir lesendurna að fá með
Jþví fjölbreyttari bókmenntir.
Menn geta deilt um það endalaust,
fevort þetta eða hitt félagið hafi
valið rétt. En um það er ekki hægt
að deila að félögin hafa mikið
vald og góða aðstöðu til að geta
ráðið miklu um bókmenntasmekk
þjóðarinnar. Sést þetta toezt þegar
það er athugað, að MFA og MOM
Ihafa álíka marga félagsmenn, eða
allt að 9 þúsundum þæði, en
Menningarsjóður jafnvel eins
marga og þau bæði.
FÉLÖGIN hafa gefið út margar
framúrskarandi góðar bækur, en
stuðningur þeirra við íslenzkar
Ibókmenntir og bókmenntastarf
(hefur ekki verið í neinu hlutfalli
við. alla útgáfustarfser^i (þeirrá.
Og það er einmitt um þetta, sem
smig langaði til að ræða svolítið
Érekar. Mér finnst að félögin hafi
<akki sinnt nógu mikið íslenzkum
skáldum. Að vísu gaf MFA út hina
glæsilegu ljóðabók Arnar Arnar-
/Wie/yf Ó. /fw<- c*cí
Þrír sfrfðsfangar
sonar, „Illgresi' og það gaf einnig
út skáldsögu Gunnars Gunnarsson
ar „Heiðaharmur“. Mól og menn-
ing hefur og líka gefið nokkuð út
eftir íslenzka höfunda, Andvökur
Stephan G. og fleira. En þetta hef
ur verið af of skornum skammti
lijá báðum félögunum.
f FYRRADAG sendi Mál og
menning hins vegar út nýja skáld
sögu eftir íslenzkan höfund: „Milli
sviga“, eftir Halldór Stefánsson.
— Ég vil láta félögin gefa út með
bókum sínum á hverju ári eina
skáldSögu eftir íslenzkan höfund.
Með því gætu landsmenn yfirleitt
fengið fyrir gott verð á hverju
óri þrjór íslenzkar skáldsögur og
þar með væri þjóðinni gefinn
meiri kostur á að fylgjast með
bókmenntastörfum okkar en nú
er.
SKÁLDSÖGUR eftir ísl. höfunda
eru ekki keyptar eins mikið og
ástæða væri til að ætla að gert
væri og ekki eins mikið og fjölda
margar aðrar bækur. Það eru
tveir — í mesta lagi þrír — ís-
lenzkir skáldsagnahöfundar, sem
eiga mjög stóran lesendahóp, og
þó ekki í því hlutfalli og rétt og
sómasamlegt verði að teljast.
Þetta er ekki vegna þess að fólk
vilji ekki lesa íslenzka höfunda,
en bækur þeirra eru oftast dýrari
en aðrar bækur og þess vegna
minna 'keyptar.
MEÐ ÞVÍ að hvert hinna þriggja
útgáfufyrirtækja gæfi út eina
skáldsögu á ári eftir íslenzka höf-
unda, fengi þjóðin að kynnast
þeim. En ég vil ekki að félögin
taki einstaka rithöfunda og gefi
út öll verk þeirra. Þau eiga með
útgáfum sínum að kynna íslenzka
höfunda. Nú hefur MOM gefið út
fyrstu stóru skáldsöguna eftir
Halldór Stefánsson. Nú á það ekki
að gefa út næstu sögu hans. Hins
vegar ætti félagið á næsta ári að
taka skáldsögu eftir annan höf-
und og jafnvel helzt einhvern nýj
an eða ungan höfund, sem ekki er
mjög þekktur. Þannig ættu hin
félögin og að starfa. Þetta er kynn
ingarstarf og ég er sannfærður um
að það mun hafa þau áhrif, að
þjóðin eykur í stórum stíl kaup
sín á sögum íslenzkra höfunda.
Þetta sama á einnig við um ljóð-
skáldin.
Hannes á horninu.
Þessi mynd var tekin viS gaddavírsgirðinguna utan um þýzkar fangaíoúðir, skammt frá
Sarreguemines, sem Bandaríkjamenn tó'ku fy-rir nokkru. Þúsund stríðsfanga voru í þessum
fanga'búðum, franskir, pólskir, rússneskir, serbneskir og ítalskir. Pólverjarnir höfðu verið
þar síðan á fyrstu mánuðum ófriðarins. Það má líka sj'á á andlitunum bak við gaddavírinn
■ á myndinni, að fangarnir hafa verið orðnir þreyttir að bíða frelsisins.
fy
Pósiílulnin
FLUGELDAR voru notaðir
í hernaði fyrri trma, bæði
á sjó og landi, og er hægt að
lesa nánar um það t. d. í frá-
sögnum af sjóorustum á Eystra
salti og Kyrrahafi og sömuleið-
is frá bardögum landherja í
Vestur-Afríku, Abyssiníu og
víðar. Sömuleiðis er notkun
rakettusprengjunnar gömul að-
ferð. Hún þekktist í fyrri heims
styrjöldinni, þegar tekið var að
smíða „mannlausar flugvélar",
sem þá voru á byrjunarstigi og
óttu eftir að fullkomnast betur
síðar meir. Þróunin frá fyrsta
stigi þesskonar hernaðartækja
til þeirrar fullkomnunar, sem
þau hafa náð í dag, er árangur
margra ára rannsókna og til-
íauna, sem' hafa snert allmörg
svið vísindanna, t. d. veður-
fræði, efnafræði, tækni í flug-
vélaframleiðslu og málm-
vinnslu, svo dæmi séu nefnd.
Óefað munu þessháttar rekettu
sendingar verða notaðar i menn
ingarþágu á friðartímum, —
því allt bendir til þess, sam-
kvæmt undangengnum tilraun
um, að hægt verði m. a. að nota
þesskonar tæki til póstflutn-
inga landa á milli.
Allar tilraunir til póstflutn-
inga með rakettum hafa fram
að þessu verið gerðar með púð-
urrakettum. Þær hafa verið
smíðaðar úr léttri málmblöndu
og sérstaklega til þess arna. Lög
un þeirra er oftast áþekk straum
línulagi og fjórar þynnurandir
eða „uggar“ eftir þeim endi-
löngum með jöfnu millibili.
* 'Á.-
Örfáir af þeim sem fengizt
hafa við smíðar slikra tækja
eru verulega umtalsverðir í
þessu sambandi. Sá, er telja má
að lengst hafi komizt í smiði
póstflutningarakettunnar var
Friedrich Schmiedl, er hóf til-
raunir sínar fyrst árið 1928 og
starfaði mestmegnis að fullkomn
un rakettunnar til ársins 1936.
Hann dvaldi lengst af í Tyrol
í Austurríki. Hann var höfund-
ur að svo að segja hverju
því nýmæli, sem fram kom
í smíði rakettunnar á þVí
hætti
Eftirfarandí grein
er eftir Francis J. Field
og er þýdd úr ritinu „World
Digest“. Segir hér frá til-
raunum þeim, sem gerðar
hafa verið til þess að senda
póst og annan flutning með
púðurrakettum, og auk þess
er sagt frá þeim, sem helzt
hafa fyrir þeim tilraunum
staðið og að þeim unnið.
Greinin er örlítið stytt í þýð-
ingunni.
timabili, og má segja að hann
hafi lagt grundvöllinn að
unnar, sem notuð er að nokkru
leyti til póstflutninga í Banda-
ríkjunum.
Fyrsta tilraunin í Þýzkalandi
var gerð af Þjóðverjanum Rein
old Tiling. Það var árið 1931.
Átján mánuðum eftir að hann
hóf fyrst tilraunir sínar með
rakettu fórst hann af völdum
sprengingar, er hann var að
framkvæma eina af tilraunum
sínum.
Reinhold Tiling hafði mest-
an áhuga á tilraunum varðandi
notkun rakettunnar til fram-
knúningar bílum og flugvélum,
en í þágu póstflutninganna var-
notkun hennar honum talsvert
aukaatriði. Sá sem var einna
þekktastur í Þýzkalandi af
þeim sem nota vildu rak-
ettuna til póstflutninga, hét
Gerhard Zucker. Hann byrj-
aði tilraunir sínar árið 1933
og ferðaðist ári síðar um
Bretland og sýndi meðal ann-
ars árangur tilrauna sinna í
Londön í sambandi við póst-
málasýningu þar. Síðan fór
hann aftur til meginlandsins og
gerði tilraunir og hélt sýningar
í Belgíu, Hollandi, Sviss og
víðar.
Stephen H. Smith í borginni
Calcutta i Indlandi hefur verið
éinna áhugamestur og starfsam
astur í tilraunum til fullkomn
unar rakettunni. Hann hóf starf
sitt árið 1934 og hefur haldið
þvi. áfram eftir að stríðið brauzt
út. Tilraunir hans eru ærið
margbrotnar og hefur hann
beitt rannsóknum sínum á mörg
um og ólíkum sviðum. Munu
niðurstöður athugana hans og
uppgötvana óefað koma að
miklu gagni á ókomnum tím-
um.
Að lokum má minnast á Þjóð
verjann Willy Ley. Hann er
sömuleiðis snillingur á þessu
sviði og má óefað telja hann í
fremstu röð þeirra vísinda-
manna er starfað hafa að þess-
ari vísindagrein. Hann var á sín
um tíma brautryðjandi á þessu
sviði í ÞýzkaJandi og ó margar
uppgötvanir að baki sér á starfs
ferli sínum. Hann var mjög
þekktur bæði í Ameríku og Ev-
rópu en varð að hverfa til
Þýzkalands í stríðsbyrjun.
*
Til eru skráðar frásagnir af
notkun púðurrakettunnar til
flutninga á pósti dg skeytum,
bæði í Evrópu, Norður-Afríku
og Kyrrahafseyjum, frá öldinni
sem leið og jafnvel eftir sein-
ustu aldamót. Eftir því, hvernig
notkun þeirra hefur verið, fór
Schedle fyrst, er hann gerði til-
raunir með rakettur sínar. Síð-
fullkomnaði hann þessar að-
ferðir, eins og áður er sagt. Til
að byrja með gerði hann til-
raunir með rakettur, sem ekki
væru ætlaðar til póstflutninga
inefndar' „V 1“ til V 6“). Það
var á árunum 1828—1931. „V
7“ var svo fyrsta rakettugerðin,
sem hann ætlaði til póstflutn-
inga. Fyrsta tilraun með notk-
un þeirrar rakettu fór fram í
1 fébrúarmánuði árið 1931. Síðan
| gerði hann tilraun með „fall-
I hlífar-rakettu“ og var hún m.
a. tekin upp í Ástralíu árið 1937.
„Fallhlífar-rakettan“ var
þannig útbúin, að þegar að því
kom, að hún skyldi lækka flug-
ið, eftir ákveðinn tíma frá því
er henni var skotið í loft upp,
spenntist úr fallhlíf, er sat áföst
við framenda rakettunnar, og
FHi. á 6 sfSu