Alþýðublaðið - 18.03.1945, Blaðsíða 4

4
ALÞÝÐIJBLAÐIÐ
Sunnudagur 18. marz 1945.
Útgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiSsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötú
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. •£.
Nsrræna höllin
NORRÆNA FÉLAGIÐ efnir
um þessar mundir til veg-
legs happdrættis, en tekjum
þess skal varið til 'byggingar
norrænu hallarinnar, sem val-
inn hefur verið staður á Kára-
staðanesi við Þingvallavatn. Eru
vinningar happdrættis þessa
tveir, annar ársdvöl við ’háskóla
eða annan framlhaldsskóla á
Norðurlöndum, hinn ferð til
allra höfuðborga Norðurlanda
fyrir tvo. Nemur verðgildi
beggja þessara vinninga nær
þrjátíu þúsund krónum, en
dregið verður í happdræ’ttinu í
júnílok í sumar.
*
Norræna höllin við Þingvalla
vatn á að verða hliðstæð stofn-
un niorrænu höllunum að Vad-
stena í Svíþjóð, Hindsgavl í
Danmörku og Svartá í Finn-
landi. ísland og Noregur hafa
enn ekki eignazt sínar norrænu
hallir, en skömmu fyrir stríð
var 'í ráði að efna til slíkrar
stofnunar 4 Noregi og var henni
ætlaður staður á herragarði við
Oslófjörð. Og enginn, sem þekk
ir framtak og stórhug forráða-
manna norræna ifélagsins hér á
landi, mun efast um það, að hin
fyrirhugaða norræna höll risi
brált af grunni við Þingvalla-
vatn. Þar munu verða háð nor-
ræn mót og efnt til námskeiða
um málefni Norðurlanda. Einn
ig mun norræna höllin verða
dvalarstaður norrænna gesta og
félagsheimili norræna félagsins.
*
Hin fyrirhugaða bygging nor
rænu hallarinnar hér á landi er
enn ein sönnun þess, að íslend-
ingar eru staðráðnir í því að
treysta tengsl sín við frænd-
þjóðirnar á Norðurlöndum. Upp
runi okkar og saga skipar okk-
ur í þeirra sveit. íslendingum
er Ijúft-og skylt að gerast að
nýju aðilar að norrænni sam-
vinnu, þegar hinni grimmu styrj
öld ,sem nú felur Norðurlönd
dimmum skugga, lýkur og áiár
Mandls verða aftutr væðir ;nor-
rænum frændum og vinum.
Hörmungar styrjaldarinnar
munu efla samhug og samstarf
Norðurlandaþjóðanna, og ís-
lendingar vona, að Niormienn,
Danir og Finnar verði sem fyrst
heilir þeirra meina sinna, sem
hildarléikurinn hefur valdið
þeim, og samskipti Norðurland
anna komist sem fyrst aftur í
sitt fyrra horf. Þá mun rofinn
þráður tekinn upp að nýju. Og
samstarf Norðurlandalþjóðanna
mun efalaust horfa til mikilla
heilla fyrir sameiginlegan mál-
stað.
,*
Aðstaða íslands hefur breytzt
til mikilla muna á sdðustu ár-
um. Eyjan, sem fyrrum var af
skekkt og einangruð, er nú kom
in í þjóðbraut. Styrjöldin hefur
valdið því, að aukin samskipti
hafa tekizt með íslendingum
og stórveldum Engilsaxa beggja
Haraldur Guðmundsson um
Endurskoðun stjórnarskrárinnar
Hún var eitt af skllyrðum AlþýðuHokksins
fyrir stjérnarsamvinnunni
Eitt þeirra atriða, ,
sem tekið var upp í mál- !
efnas'amning stuðningsflokka nú
verandi rílkisstjórnar, að frum-
kvæði Alþýðuflokksins, var á-
kvæði um ýtarlega endurskoð-
un stjórnarskrárinnar. Höfðu
þingmenn Alþýðuflokksins flutt
tillögu til þingsályktunar um
framkvæmd á gagngerðri end-
urskoðun á stjórnskipunarlög-
unuim, og var meginefni þeirr
ar tillögu tekið upp í þann þátt
málefnasamnings ríkisstjórnar-
innar, sem f jallar um mál þetta.
Sameinað alþingi hafði álykt
að hinn 22. maí 1942 að kjósa
fimm manna mil'liþinganefnd
til þess að gera tillögur um
breytingar á stjórnskipunarlög
um ríkisins í samræmi við yfir-
lýstan vilja alþingis um, að lýð
veDidi yrði stofnað á íslandi.
Hinn 8. sept. sama ár ályktaði
sameinað alþingi, að bæta þrem
mönnum í nefnd þessa, og eiga
sæti 5. henni þeir alþingismenn-
irnir Stefán Jóh. Stefánsson,
Haraldur Guðmundissón, Her-
raann Jónasson, Jónas Jónsson,
Bjarni Benedifctsson, Gísli
Sveinsson, Áki Jakobsson og
Einar Olgeirsson. Skömmu áð-
ur en síðasta alþingi lauk störf-
um, var svo samþykkt ályktun
um, að skipuð skyldi tólf manna
nefnd, þremur tilnefndium af
hverjum þingflokki, til þess að
vera milliþinganefndinni í
stjórnarskrármálinu til ráðgjaf
ar og aðstoðar. Jafnframt var
stjlóirnairskrárnefnd n.-imilað, að
ráða sérfróðan mann til öflunar
gagna og undirbúnings málsins.
Alþýðublaðið hefur snúið sér
til Haraldar Guðmundksonar,
alþingismanns og beðið hann
upplýsinga um þetta merkilega
mál, en hann er, sem fyrr grein
ir, annar fulltrúi Alþýðuflokks
inis i stjórnarskrárnefndinni.
Fórust Haraldi orð á þessa leið:
„Þingsályktunartillaga okkar
þingmanna Alþýðuflokksins
mælti svo fyrir, að skipa skyldi
tíu memn, karla og konu, til við
bófiair ií inefnid jþó-, isem kosin var
samkvæmt ályktunum alþing-
is frá 22. maí og 8. sept. 1942 til
þess að undirbúa og gera tillög-
ur um framtíðarstjórnskipunar
lög fyrir lýðveidið ísland.
Skyldu menn þessir skipaðir af
hæstarétti og valdir'með hlið-
sjón af þekkingu þeirra á stjóm
skipunarfræði og þekfcingu
þeirra og kunnugleika á lögum,
þörfurn og óskum sem flestra
í landinu. Skyldi nefndin við
störf sín kynna sér sem bezt
hinar frjálslyndustu kröfur nú
tímans um almenn mannrétt-
indi, skyldur þegnanna til þess
að vinna nytsöm störf í þjóðfé-
laginu, réttinn til þess að fá
vinnu, og skyldu þjóðfélagsins
til þess að sjá þegnum sínum
fyrir vinnu, menntun og öryggi.
Var svo fyrir mælt í þingsá-
lyktunartillögunni, að milli-
þinganéfndin sikuli. hraða störf-
um sem auðið sé, til þess að
unnt verði að leggja frumvarp
til nýrra stjórnskipunarlaga
fyrir íslenzka lýðveldið fyrir
alþiingi áður en na'-i'/J kosningar
fari fram.
Þessi þi.igsá1 ykfunartillaga
okkar Alþýðuflokksmanna á
þingi var fram borin vegna þess,
að í sambandi við seinni þátt-
inn af hlutverki m-illiþinga-
nefndarinnar, almennu endur-
skoðunina á ■ stjórnarskránni,
hafði bersýnilega komið í ljós í
umræðum á alþingi og skrifum
blaða og víðar í tilefni þjöðar-
atkvæðagreiðslunnar um lýð-
veldiislstjórnanskrána, að brýna
nauðsyn bar til þess, að hinni
a'imennu endurskoðun yrði hrað
að og sem bezt til hennar vand
að. Þjóðin virtist á einu máli
um það, að stjórnskipunarlög
okkar væru á margan hátt svo'
gölluð og úrelt, að ekki yrði
Íengur við unað. Hafði Alþýðu
flokkurinn iðulíega lýst því yfir,
að hann vildi beita sér fyrir því,
að endurskoðun stjómarskrár-
innar yrði hraðað, og Framsókn
arfldkkúrinn og Sjálfstæðis-
fiokkurinn lýstu hinu sama yfir
í sambandi við þjóðaratkvæða
greiðsluna. Það virtist þ-ví ekki
nema eðlilegt og sjálfsagt, að
alþingi léti í ljós vilja sinn og
fyrirheit um, að endurskoðun
stjórnarskrárákvæðanna al-
mennt yrði hraðað sem mest
eftár að isjiállft istjiórinabformdð
bafði veriö ákveðið æneð stiofnun
lýðiveMismis.
Alþýðuflokkurinn hafði á-
vaHt lagt á það mikla áherzlu,
að milliþinganefndin, sem um
mál þetta fjallaði, væri þannig
skipuð, að hún befði aðstöðu
til þess að taka til athugunar,
meta og afgreiða öll hin mörgu
vandamál, sem óhjákvæmilega
hlutu að bíða úrlausnar. Eins
og pefndin var skipuð, áður en
við bárum fram þessa þingsá-
lyktunartillögu, áttu í henni
sæti tveir fulltrúar hvers þing-
ílokks. Hafði aldrei verið dreg-
ið í efa að flokkarnir hefðu
vandað val þessara manna sem
bezt; en hér komu án efa til á-
lita fleiri sjónarmið, en þeura
og flokkanna, sem þá höfðu
kjörið, fleiri vandamál, fleiri
óskir og réttmætar kröfur. í
megin Atlantshafsins. ísland er
einnig tengt þeirn vináttubönd-
um —- ög vill að sjálfsögðu
hafa við þau sem mest og bezt
samskipti í framtíðinni. En eigi
að síður munu menningarvið-
skipti Íslendinga verða mes't
við hin Norðurlöndin, þegar
fornar leiðir verða aftur færar
og bál heimstyrjaldarinnar hef
ur verið slökkt. Þeim erum við
skyldastir og venzlaðastir. Við
viljum eiga allar okkur velVilj-
aðar þjóðir að vinum, en Norð
urlandaþjóðirnar að vinum og
frændum.
*
íslenzkir blaðamenn hugsa
gott til samvinnu við samherja
Haraldur Guðmundsson.
nefndina virtist því vanta
aukna kraíta, sem gætu lagt
fram sérþekkingu á svið lög-
gjiafar um stjórnskipun ríkja
og margháittaðan kunnugleik á
högum, þörfum og óskum ým-
issa atvinnustétta og hagsmuna
hópa í landinu. Þá vildum við
flutningsmennirnir einnig
benda á, að hugmyndir manna
um réttindi samfélagsins og
skyldur þess gagnvart einstakl
ingunum hafa breytzt mjög á
síðari timium og S móttahvitund
almennings er það talin jafnvel
fyrsta skylda þjóðfélagsins að
tryggja landlsmönnum hverjmn
og einum öryggi gegn skorti,
rétt til menntunar og vinnu,
auk abnennra mannréttinda.
— Þótti því rótt, að leggja sér-
staka áherzlu á það í þingsá-
lyktunartillögunni, að nefndin
skyjdi kynna sér sem bezt þær
skoðanir, sem uppi eru í þess-
um efnum.
Eftir að þessi þingsályktunar
tillaga hafði verið fram borin,
gerðust svo þeir atburðir, að
þrír þingflokkar gerðu með sér
málefnasamning og mynduðu
sameiginlega ríkisstjórn. Var
afgreiðsla stjórnarskrórmálsins
eitt þeirra stórmála, sem flokk
ar þessir sömdu sérstaklega um
eins og málefnasamningur
stjórnarinnar ber með sér, en
þar er fram tekið, að ríkisstjórn
in hafi ákveðið, að hafin verði
begar endurskoðun stjórnar-
skrárinnar, með það m. a. fyrir
augum, að sett verði ótvíræð
ákvæði um réttindi allra þegna
þjóðfélagsins til atvinnu, eða
þess framfæris, sem tryggingar
löggjöfin ákveður, félagslegs ör
yggis, álmennrar menntunar og
jafns kosningaréttar. Auik þess
er þar tekið fram, að sett verði
skýr fyrirmæli um verndun og
eflingu lýðræðisins og um varn
ir þess gegn þeim öiflum, sem
vilja vinna gegn því. Verði end
urskoðun þessari lokið svo
Framh. á 6. síðu
sína á Norðurlöndum, þegar
hildarleiknum iinnir. Þá munu
norrænir blaðamenn efna á ný
til þeirra ánægjulegu samskipta,
sem með þeim höfðu tekizt áð-
ur en hel og hildur sótti þrjú
lönd þeirra heim. Sumir sam-
herjanria munu að sönnu ekki
eiga afturkvæmt í þann vina-
hóp, en maður kemur manns í
stað. Og glatt mun verða á
hjaSla, þegar norrænir blaða-
menn þjggja heimlboð af íslenzk
um samherjum sínum og sitja
með iþeim fagnað í norrænu
höllinni, sem áður en langt um
líður rís af grunni á fögrum
stað í grennd við söguríkasta
stað sögueyjarinnar.
SKIPUN ERLINGS
ELLINGSENS í embætti
flugmálastjóra sætir mikilli
gagnrýni i blöðum stjórnarand-
stöðunnar. Tíminn í fyrradag
gerir mál þetta að umræðuefni
og kemst í því sambandi meðal
annars þa.nnig að orði:
„Niðurstaða þessara átaka stjórn
arflokkanna í haust lyktaði með
því, að Ikommúnistar urðu hlut-
skarpari og fengu yfirstjórn flug-
málanna í sínar hendur. Var fyrsti
árangur þess sá, að Sigurður Thor-
oddsen var sendur á flugmálaráð-
stefnuna í Chicago síðastl. haust,
án þess að sjáanlegt væri, að ís-
lendingar hefðu minnstu þörf fyr-
ir nærveru hans þar. Annar ár-
angurinn er sá, að Erling Ellingsen
hefir nú verið skipaður í embætti
flugmálastjóra, er ákveðið var að
stofna á seinasta alþingi. Mun
hvorki Agnari Kofoed-Hansen er
verið hefir flugmálaréðunautur
ríkisins, né Erni Jo'hnson, er sýnt
hefir mikinn dugnað í þessum
málum, hafa verið boðið þetta
starf, en þeir hefðu virzt manna
sjiálfkjörnastir til iþess. Kommúnist
um mun heldur ekki hafa verið
það neitt áhugamál að fá hæfan
mann í starfið, enda er eigi
kunnugt um, að Erling þessi hafi
neitt það til brunns að ibera, er
réttlæti þessa embættisveitingu.
Hins vegar er hann alþekkur
Rússadindill og það mun sá verð-
leiki, er kommúnistar munu telja
nauðsynlegastan í þessu sambandi.
Þetta mun því vafalaust ekki
Vera seinasta hneyksli kommún-
ista í flugmálunum, ef þeir ann-
azt eiga stjórn þeirra.“
Vísir gerir mál þetta einnig
aS umræðuefni í leiðara sínum
í fyrradag, og segir svo í grein
hans:
„Frá því, er kommúnistar sett-
ust í rfkisstjórn, hefur þeim tek-
izt að troða sér í ýmsar nefndir
og opinberar stöður, sem engum
manni hefði áður komið til hugar
að trúa þeim fyrir. Herma síðustu
fregnir, að nú hafi þeir skipað
flugmálastjóra úr sínum flokki, en
hrakið lögreglustjórann úr þeirri
stöðu, er nýtur einmitt á því sviði
sérstaks trausts. Lögreglustjórinn
er lærður flugm. og hefir sjálfur
fl-ogið um nokkurt slkeið hér á landi
og óhætt mun að fullyrða, að hann
sé manna kunnugastur flugskilyrð- '
um hér, sem og hinu, hverjar ráð-
stafanir ber að gera til þess að
tryggja flugið í framtíðinni. Heyrzt
hefur hins vegar að kommúnistar
hafi skipað, fulltrúa sinn í stpðuna,
án þess að hann hafi nokkur
skilyrði til að gegna henni svo
sem vera taer eða yfirleitt- nokkra
þekkjngu á flugi umfram það,
sem aðrir fótgangandi menn hér á
vegunum hafa til brunns að bera.
Er þetta ótrúleg frétt, en mun þó
vera sönn. Hins vegar spáir hún
■engu góðu um framkvæmdir í
flugmálum, sem nú er mikill og
vaxandi á'hugi fyrir og nauðsyn
ber til að skipulagðar verði af
fullum skilningi og þekikingu.
Þótt kommúnistar vilji ef til vill
veg lögreglustjórans sem minnstan
er fjarri öllu lagi að bola honum
úr þeirri stöðu, sem hann hefur
betri skilyrði til að gegna ’ með
prýði en flestir aðrir menn inn-
lendir. >Því aðeins má vænta góðs
árangurs, að mistök verði ekki í
mannavali, er til nýmæla skal
stofna. Þótt nokkur reynsia sé
fe’ngin þegar fyrir flugi hér á landi,
er hún ekki svo almenn, að aðrir
en beztu menn og kunnugustu
geti notfært sér hana til hlítar.“
Þannig farast blöðum stjórn-
arandstöðunnar orð um þessa
embættisskipun Áka Jakobsson-
ar. Og víst eru þetta hörð orð
í garð atvinnumálaráðherra og
hins nýskipaða flugmálastjóra.
Þjóðviljinn hefir hins vegar enn
ekki svarað þessári gagnrýni
Fraimh. á 6. síðiu