Alþýðublaðið - 06.04.1945, Blaðsíða 4

4________ . _________ ALÞYÐUBLÆÐIÖ_____________ Föstudagur 6. april 1945,
Niðurlag á grein Magnusar Sjarnasonar:
Varnarsiour kommúnist
i
iíshií á
Otgefandi Alþýðuflokkurinn
Ritstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og* afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Símar ritstjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Fleiri verkamanna-
búslaðir
ENGIN höfuðborg á Norður
löndum hefir jafnömur-
lega sögu að segja af húsnæðis
leysi og hverskonar óhamingju
og neyð af þess völdum og
Reykjavík. En að vísu er þá rétt
að taka það fram, til málsbóta
fyrir Reykjavík, að höfuðborg-
ir Norðurlanda eru framar flest
um öðrum borgum um ihúsabygg
ihgar yfir bá, sem efnalitlir eru,
eða af öðrum ástæðum eru í
húsnæðisvandr æðum.
*
Fyrir löngu síðan hafa bæjar
félög eins og Kaupmannahöfn,
Stokkhólmur og Oslo hafizt
handa um stórkostlegar bygg-
ingar til þess að sigrast á hús-
næðisvandræðunum, sem alls-
staðar gera vart við sig við vax
andi fólksstraum úr sveitunum
til sjávarsíðunnar. En í öllum
þessum borgum hafa jafnaðar-
menn verið við völd árum sam
an og þeirra sjónarmið verið, að
því opinbera bæri að sjá hinum
húsnæðislausu fyrir sómasam-
legum vistarverum; það væri
frumskilyrði fyrir heibrigðu lífi
og uppeldi hinnar uppvaxandi
kynslóðar á hverjum tíma.
En hér í Reykjavík — það er
hart, að þurfa að viðurkenna
það — hafa slík sjónairmið, því
miður, ekki vierið ráðandifram á
þennan dag, það er að segja hjá
því lopinbera. Margra ára íhalds
meirhluti í bæjarstjórn hefir
haldið að sér höndum í þessu
þýðingarmikla máli, í þeirri trú,
eða máske réttara sagt undir
því yfirvarpi, að ekki mætti
taka fram fyrir hendur einka-
framtaksins í byggingarmálun-
um; þess væri að byggja, en
ekki annarra, hvort heldur væri
hið opidberu eða samtök hins
vinnandi fólks.
*
En Alþýðuflpkkurinn, sem
árum saman hefir verið aðal-
flíokkur minni ihilutans í bæjar
stjórn Reykjavíkur og er það
enn og verða mun, þó að hann
eigi þar í bili formælendur
færri en kommúnistar, hefir
verið á öðru máli. Hann hefir
ekki aðeins krafizt þess, að bær
irm hefðist handa um húsabygg
ingar í stórum stíl, eins og höf-
uðborgir annarra Norðurlanda,
í þeim tiiganigi »að sigr
aist á böli bjúsnæðislieysisins
með þeim árangri þó (í allra
seinustu tlíð, sem bæjar bygg
ingarnar við Hriingbraut og við
Sbúilagötu sýna; ihann hefir
einnig, vegna hinnar þröng-
svnu og þrálátu mótspyrnu í-
haldsmeirihlutans í bæjar-
stjórn, tekið frumkvæðið um
einu markvissu og skipulögðu
hreifinguna, sem hér á landi
hefir þekkzt fram á þennan
dag, til þess,- að ráða fram úr
húsnæðisvandræðunum; en
það eru byggingarsamtök verka
lýðshreyfingarinnar sjálfrar,
sem á fimmtán árum eru búin
Framh. á 6. síðu.
AÐ mátti alltaf við því bú-
ast, að kommiúnistar kæmu
með eitthvað, sem kæmi mönn
um á óvart, t. d. bomfou, sem
þér reyndu að sprengja, til að
breyta vágstöðunni sér í hag.
Og bún kom. Skafti sagði frá
því, að í verkamannafélaginu
væru átta verkstjórar, og væru
þeir alilir í verkstjórafélaginu,
o»g þeir hefðu endurkosið Rögn
vald Jóinsson fyrir fonmann í
'verkstj'órafélaginu.
Pétur Laxdal kom svo auð-
vitað á eftir Sfcafta og tók við
.málin»u. Lýsti hann því á eftir-
minnil»eigan hátt, hivað hér hefði
gerzt, og taldi, að verstjórarn
ir hafðu eikki munað eftir skyld
um is»Lnum við verikamannafélag
ið.
Einn verfcstjóiranna, Kristinn
Gunnila»ugsison, lýsti yfir því,
að stjórn verfcam»aininafólagsins
hefði efcki skrifað verkstjórafé-
laiginu um þetta mál Oig það því
ekki legið fyrir fundi þess.
Þessi yfirlýsing varpaði skýru
ljósi yfir málið. Ef stjórn verka
mannafélagsims álei.t, að taka
ætti mál þetita fyrir í verk-
isfjórafélaginu, þá var það
skylda hennar, að sfcrifa verk-
•stjórafélaginu og leggja málið
ifyrir fiund þess. Að stjórnin
igerir Iþetta efcki, er annað
■tveggja vanrækslá, eða hún hef
ur álitið, að 'miálið setti »þar e»kki
heima.
Ég skal ekfcert segja um,
Ibviort heldur hefur verið. En
óg held að filestum hafi verið
iþað ráðgáta, hivaða samband
var á miilli deilunnar við Rögn-
vald Jónsson og formanns-
kosningar f verkstjióraifélaginu.
Ert svio ber þess að »geta, að
Rögn'valdur Jónsson var ekkert
kosinn áf þeirri eiinföldu á-
stæðu, að hann á ekki að ganga
úr stjiómimmi fyrr em á mæsta
ári. Sá, sem gakk úr, var Sig-
uirður Péturssoin, og hann var
endurkosinn.
iÞað má því segja, að þes.si
bomha kommúnista hafi sprumg
ið á þeim sjálfum, euda var
það maklegaist, að .skömm.'skyLli
þar, sem hún átti heima.
AtSalfundurinn 1945»
Eins og Pótur getur um, gat
luppstillingarmiefmd ekki komið
sér isaman um menn í stjórn.
Um hitt þegir Pótur vandlega,
iað Alþýðiuflobksmenn buðu
kommúnisltum upp á samstarf
iqg sfcyldu Aljþýðuflokksmenn
ihafa þrjá, og einm af þeim vieira
tfbrmaðuir, en hinir tvo, og ger.t
ráð fyrir sömu hlutfiölilum í
trúnaðarmamiíaráði.
iÞesisu itillboði neit»uð»u komm-
úmisitar eindregið o»g vildu ekk-
ent annað en sömu stjóirn ó-
Ibreytfa, og l’ögðu’ áherzlu á þ»að,
að Skafiti yrði formaður áfram.
Pétúr upplýsir, að í gömlu
istjórnimni hafi verð 2 sósíalist-
ar, 1 Alþýðufflofcksmaður oig 2
utanffilokkia menn.
Allir skilja,. hveirs vegna
kommúnistar ivildu haffa. stjórn-
ina óibreytta. Hins vegar sjá all
ir, að samsitaæffsviljiínn var ekki
imikill, ‘þvlí að þó hlutifaillsko&n-
ing heffði verið, gátu þeir ekki
vœinzt þess, að fá fleiri en 2;
og úrslitin sýndu, að þeir heifðu
efcki fiengið nema 1.
Það er rangt, að við höfum
sett það skilyTði, að Skafti væri
ekki í stjórninni. Þeir máttu
taka hvaða menn úr félaginu,
sem þeir vildu og setja í stjórn
ina, og höfðu þeir úm það frjálst
val. Eins létum við þá vita,
hvert yrði formannsefni okkar
og gjaldkeri, en óráðið var þá
um meðstjórnanda.
Pétur skellir skáldfáki sínum
á flug, er hann ræðir um undir-
búning aðalfundarins. Virðist
honum varla vera-það sjálfrátt,
og sér flest tvöfallt við það
raunverulega, enda alltaf góð-
ur í margföldunartöflunni, eins
og kommúnistum bef að vera.
En ég hugsa, að undirbúning-
ur þeirra hafi verið engu minni
en okkar hinna, bæði við full-
trúakosningu og aðalfundinn,
og mætti margt skáldlegt um
það segja.
En Pétur huggar sig við það,
að máltfærsla okkar á fundin
um hafi verið bæði léleg og leið
inleg, og get ég vel trúað, að
honum hafi fundizt það, enda
er gott að hafa eitthvað til
huggunar, þegar raunir steðja
að.
Pétur segir, að ég hafi full-
yrt, að Skafti hafi svikið Al-
þýðublaðið. Þetta er rangt með
farið hjá honum. Ég hef heldur
ekki átalið Skafta fyrir að
fylgja sannfæringu sinni, því
að það á hver maður að gera.
„Hitt hef ég sagt, að þegar sann
færing Skafta er orðin önnur
en þeirra, sem kusu hann, þá
•er eðlilegt að leiðir skilji. Held
ur þá hver aðili sinni sannfæi -
ingu, og æffti það að vera skilj-
anlegt hverjum manni.
E»au eraa súr»
Það leynir sér ekki ,að aðal-
fundurinn hefur haft mikil á-
hrif á Pétur og félaga hans.
Þeir munu hafa haft einhverja
von um sigur; en svo breytist
hann í ,,varnarsigur“, svipaðan
þeim, sem Þjóðverjar vinna
núna. Og allt er þetta „hel-
vítis þjóðstjórnarliðinu“ að
kenna. Menn hafa það reyndar
fyrir satt, að Pétur hafi brugð-
ið sér í biðilsbuxurnar og biðl-
að til súmra þjóðstjórnarmanna
en fengið hryggbrot, enda eru
vonbrigðin sár,
En nú er alvara á ferðum.
Það verður að finna einhver
ráð. Bomban dugði ekki á aðal-
fundinum. Og ráðið virðist vera
það; að gera verkstjórana og
aðra fasitlaunaða staxtfsmenn á
hriíalausa í félaginu og helzt
að losna við þá alveg. Þess-
vegna slendur Pétur enn upp
og vitnar og segir við verka-
mennina, að þeir skuli gæta vel
að þessum mönnum; þeir
vinni ekki verkamannavinnu,
séu í föstum stöðum og hafi
engra sameiginlegra hagsmuna
að gæta við verkamennina.
Þetta er nýstárleg kenning.
Eg hef alltaf álitið, að allir laun
þegar hefðu sameiginlegra hags
muna að gæta. Og reynsla okk-
ar hér á íslandi hefur staðfest
það. Því betri laun og lífskil-
yrði sem verkamenn hafa, því
betri laun og lífsskilyrði hafa
aðrar launastéttir. Ég held að
hagfræðingar séu á þessari
■skoðun. En Pétur er .á annarri
skoðun. Menn, sem. eru í föstum
stöðum, eiga ekki að vera í
verkalýðsfélagi. Þeir eru nátt-
tröll, sem þarf að kveða niður
eins og draugana forðum daga.
í þessu sambandi er fróðlegt
að athuga samræmið milli orða
og athafna hjá Pétri. Á aðal-
fundinum vildi hann láta end-
’urkjósa stjórn og trúnaðar-
mannaráð. í trúnaðarmanna-
ráðinu voru 1 kennari og 2
verkstjórar og í varaformanns-
sætinu var Pétur sjálfur, sem
er trésmiður og verðandi verk-
stjóri. Þetta er dáfallegt, að
Pétur skuli leggja til, að verka
mannafélagið rogist með 4 nátt
tröll inn í framtiðina. Sannast
hér sem oftar, að það er oft
drjúgur spölur milli. orða og at-
hafna. Og ef kenning Péturs
yrði að veruleika, þyrfti Pétur
líklega að gánga' í verkstjórafé
lagið til Rögnvaldai- Jónssonar.
Út af þessari nýju kenningu
Péturs, dait mér í hug smásag-
an um refinn, sem sá vínberin
og gat ekki náð þeim. Þá sagði
hann: „Þau eru súr.“ Síðan
labbaði hann sneyptur burl..
Gjafir eru yður gefn-
ar.
Þegar Þjóðviljinn frá 2. marz
s. 1. ‘barst mér í hendur, og ég
Ihaffði liesið greinin-a þar sem
MÁNAÐARRIT Jónasar frá
Hriflu, ,,Ófeigur“, er ný-
útkomið og kennir þar margra
grasa að vanda. Meðal annars
eru þar gerðar að umtalsefni
,,fjórar nefndir með Rauðku-
heiti“ og segir þar svo:
„Fyrir utan hina sögulegu Siglu
fjarðarrauðku Lárusar Jóhannes-
sonar koma við sögu landsins fjór
ar nefndir með Rauðku heiti. Eru
þær allar kendar við fjóra meiri
háttar pólitíska aflraunamenn. Er
sú fyrsta kennd við Héðinn Valdi-
marsson, önnur við Hermann Jón-
asson, hin þriðja við Ólaf Thors.
Allt eru þetta ríkisfyrirtæki, en
auk þess kom Eysteinn Jónsson
sér upp einkafyrirtæki með nokkr
um ,,hugsuðum“ sem unnu kaup-
láust fyrir föðurlandið. Allar þess
ar Rauðkur hafa átt og eiga að
endurskipuleggja mannfélagiS og
skapa ný hágkerfi. Hermanns
Rauðka tók sjálfa sig af lífi
skömmu fyrir jól þegar hún sá
'hilla undir Ólafs Rauðku og hafði
þá nefnd Hermanns kostað ríkið
um 140 þúsund kr. Áttu flestir
nefndarmenn þó inni allmikið fé
nema fulltrúar verkamanna, Jón
Blöndal og Haukur Björnsson, en
þeir náðu 20 þús. kr. í þóknun
fyrir störf sín. Það er sameigin-
legt fyrir nefndir þeirra Héðins,
Hermanns og Eysteins að þessir
leiðtogar hafa 'hver um sig búist
við að þeir mundu með nefr.dar-
störfu.num finna nýja Ameríku.
Einn af nefndarmönnum Eysteins
skýrði frá því í fyrravetur á fundi
í Reykjavík, að hans Rauðka mælti
með að fella íslenzku ‘krónuna um
25%. Skyldi ríkið síðan leggja
sína hönd á 100 miilljónir króna
af erlendum innstæðum þjóðarinn
ar og nota það fé til að ieggja í
ýmis konar fyrirtæki. í hinum
nýju sveitabygðum áttu 10 fjöl-
Myndaspjald
Hallveigarsfaða
af hin'ni fögru högganyinid
,VERNDIN„ eftiæ Einar Jóns
son ffærst í bókaibúðúnium.
Sömul'eiðis í skriffstoíiu
KVENNFÉLAGASAM-
BANDS ÍSLANDS, .Lækjarg.
14 B og hjiá fjáæöfflumaírneifnid
HaiUvei garst aða.
stendur, að ég og aðrir Alþýðu
fflokksmenn hafi með linnulaus
um rógi og undirferli komiS
því til leiðar, að Skafti var ekki
kosinn formaður, fór ég til
þeirra Skafta og Péturs og
spurði þá, hvort blaðið hefði
þessi ummæli eftir þeim. 'Þeir
svöruðu háðir neitandi. Er því
ljóst, að blaðið býr þessi um-
mæli til, aðeins til þess að svaia
sér á pólitískum andstæðingum.
Pótur segir í grein sinni, að
áróður , ,Þ j óðst j órnarliðsins“
hafi verið svo lélegur, að tveir
menn hafi gengið út, án þess
að kjósa, og margir menn hafi
veriö neyddir til að greið.a at-
kvæði.
Það sjá nú allir, af hvaðá
toga þessi ummæli eru spunn-
in. Hvernig gátum við neytt
menn til að koma á fundinn?
Var ekki atkvæðagreiðslan leyri
Frh. á 6. síðu
skyldur að vera saman um eitfc
eldhús. — Komst ræðumaður svo
a.ð orði, „að í þessu landnámi yrði
allt sameiginlegt, nema kvenfólk-
ið.“
Þannig farast Jónasi frá.
Hriflu orð í „Ófeigi“. Minnist
Morgunblaðið í aðalritstjórnar-
grein sinni í gær á þessi um-
mæli hans og þykir þau í ýmsu.
dularfull. Morgunblaðið segir:
„Héðins Rauðku og Hermanns»'
Rauðku, kannast flestir við. Eink-
um er hin fyrr talda sögufræg..
Átti hún folöld mörg. Voru sum
á vetur sett, en öðrum slátrað.
Hafa þau, sem lifðu, litlar nytja-
skepnur orðið, enda þótt ætterni
væri ekki sem verst.
Hermahns Rauðka hefir engin:
íolöld átt og munu fæstir harma,
því aí þeirri ætt mundi ekki góð-
hesta von.
Ólafs Rauðka mun eiga að vera»
„nýbyggingaráð“ og er saga þess
engin enn. Jónas spáir þeirri
skepnu illrar ævi og litillar frægð
aar. Munu flestir telja að spádóms.
gáfan sé honum orðin treg í taumi^
en „óráöin er framtíðar ævi.“
Hver er svo þessi Eysteins-
Rauðka? Það er sú gáta, sem
flestum ókunnugum mun þykja
torveldast að ráða. Kunnugir undr
ast mimna: Mundi ekki iþaT sú;
skepna, sem Jónasi sjálfum hefir
reynst einna minnst „heillaþúfa
um að þreifa.“ Við fælni er hún
heldur ekki laus. Eitt af hennar
fyrstu hrekkjabrögðum var að
brénna Tímann forðum og verja
Jónasi síðan að fullu þann stall.
Á síðasta þingi Framsóknar reynd-
ist hún svo ill viðskiptis, að ekki
stóð við. Þá stakk hún Jónasi
til jarðar eftir harðar sviftingar.
Jörund beit hún til skaða, og margt
Frarnh. á 6. aáSUj