Alþýðublaðið - 10.04.1945, Síða 4
4
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Þriðjudagur 10. apríl 1945»
Otgefandi Alþýðuflokkurinn
Kitstjóri: Stefán Pétursson.
Ritstjórn og afgreiðsla í Al-
þýðuhúsinu við Hverfisgötu
Sírhar ritstjórnar: 4901 og 4902
Símar afgreiðslu: 4900 og 4906
Verð í lausasölu 40 aura.
Alþýðuprentsmiðjan h. f.
Grípið þjóiinn ...
ÞAÐ ER .... ekki fjarri
lagi, að ætla, að ef til
sundrungar eða missættis kæmi
innan stjórnarinríar, yrðu marg
ir til að leita orsakanna hjá rit
stjórn Alþýðublaðsins.“
Þannig farast Þjóðviljanum
orð í langri og leiðinlegri
skammagrein, sem hann birti
um Alþýðuflokkinn og Alþýðu
blaðið síðastliðinn laugardag:
Það skal ósagt látið, hvort
þessi tilraun kommúnistablaðs
in til að koma sökinni á hugnan
legri sundrung eða missætti
innan stjórnarinnar fyrirfram á
Alþýðublaðið, stafar af því, að
í Kommúnistaflokknum séu
emhverjar ráðagerðir uppi um,
það, að stofna til illinda innan
stjórnarinnar. En sé svo, — þá
er náttúrlega ekki ráð nema í
tíma sé tekið. Þá er um að gera
að hrópa nógu snemma „Grípið
þjófinn!“ til þess að leiða at-
hyglina frá sjálfum sér. Þetta
er gamalkunnugt herbragð bói'-
anna; en því miður, fyrir þá,
svo .gamalkunnugt, að flestir
eru farnir að vara sig á því.
*
Þjóðviljinn er að brigzla Al-
þýðublaðinu um óheilindi við
stjórnarsamvinnuna, og „rök-
styður“ þau brígzl með því, að
það flytji öðru hvoru í dálk-
inum „Hvað segja hin blöðin?“
ummæli úr blöðum stjórnarand
stöðunnar, Tímanum og Vísi,
sem feli í sér gagnrýni á stjórn-
inni.
Það væri nú kapítuli út af
fyrir sig, hvernig fara ætti að
því að hafa slíkan dálk í nokkru
blaði án þess, að verða öðru
hvoru að ílytja í honum um-
mæli andstæðingablaða. En ber
sýnilega telur Þjóðviljinn, að í
þessum dálki Alþýðublaðsins
megi nú, vegna stjórnarsamvinn
unnar, ekki vitna í nein önnur
blöð, en Þjóðviljann og Morg-
unblaðið! Er slík þröngsýni og
slíkt ofstæki að vísu ekkert nýtt
úr þeirri átt; það hefir ævin-
lega verið „hugsjón“ og tak-
mark þeirra, sem trúa á einræði
og ofbeldi, að bæla niður allt
rnálfrelsi og prentfrelsi og
bægja frá fólkinu öllum öðrum
skoðunum, en skoðunum eða
blekkingum þeirra, sem við
völdin eru.
En Alþýðublaðið er ekkert
hrætt við það, að lesendur þess
eða aðrir fylgismenn núverandi
stjórnar hér á landi. yfirleitt,
fái að heyra það, sem andstæo-
ingar hennar segja um hana.
Það verður stjórninni aldrei að
fótakefli, ef heilindi ríkja í her
'búðum stjórnarinnar sjálfrar,
og allir, þar á meðal stjórnar-
blöðin, eu á eitt sáttir um, að
standa við þann samning, sem
gerður hefir verið um stefnu
hennar og framkvæmdir.
Þetta ætti Þjóðviljinn að at-
huga Fylgið við þau mál, sem
stjórnin hefir skuldbundið sig
til að knýja fram — það verður
í augum þjóðarinnar prófsteinn
inn á heilindi stjórnarflokkpnna
og stjórnarblaðanna í samstarf-
Bókarfregn:
Ferðabók Dufferins lávarðar
Ferðabók Dufferins lá-
varðar. Hersteinn Pálsson
íslenzkaði. Reykjavík, —
Bókfellsútgáfan h.f., 1944.
Q UMARIÐ 1856 var mikið
um dýrðir hér í Reykja-
vík. Glæsileg skip frá fjarlæg-
um ströndum lágu á höfninni,
og á fátæklegum götum milli
lágkúrulegra húsa spásséruðu
prúðbúnir hofmenn og aðals-
menn með öllum þeim fárán-
lega útbúnaði og umstangi, sem
löngum hefur fylgt erlendum
ferðamönnum á íslandi. íbúar
höfuðstaðarins störðu á þessa
tignu gesti eins og tröll á heið-
ríkju, karlmennirnir voru allir
á hjólum í kringum þá og
Eeykjavíkurstúlkurnar þá voru
eigi síður en nú hrifnar af
spengilegum og stimamjúkum
hðsforingjum. Og nærri má
geta hvílíku róti atburður eins
og dansleikurinn á frönsku
freigátunni ,,Artemise“ hefur
komið í ung meyjahjörtu í
öðru eins fásinni og þá hlýtur
að hafa grúft ýfir þessum smá-
bæ.
Engu er logið, þegar sagt er,
að hér hafi komið tignir gestir
sumarið 1856. Þá kom Napo-
leon Frakkaprins hér með
fríðu föruneyti, en hann var
frændi Napoíeons mikla. En
'koma annars manns varð þó
merkilegri fyrir ísland. Sá
maður var Dufferin, enskur lá-
verður, ' sem kom hingað á
skemmtisnékkju sinni þetta
sama sumar.
Dufferin lávarður var há-
menntaður maður og fjölhæf-
ur, skáldmæltur vel og hneigð-
ur til ritstarfa. Hann var af
ágætu fólki kominn og á létt-
asta skeiði, þegar hann fór
þessa för, um þrítugt. Síðar
komst hann til mikilla met-
orða, varð landísstjóri í Kanada
og varakonungur Indlands.
Dufferin hafði hér aðeins.
skamma viðdvöl, var nokkra
daga hér í Reykjavík og ferð-
aðist síðan til Þingvalla og
Geysis. En sú viðdvöl nægði
til þess, að þessi stórhöfðingi
minntist íslands jafnan síðan
rneð hlýju, svo mjög hreifst
hann af þessu fátæka eylandi í
Norðurhöfum. Og um þessa
ferð sína skpifaði hann merka
bók: Letters From High Lati-
tudes, sem kom út í Englandi
árið eftir, 1857. Oft hefur verið
vitnað til þessarar bókar í ís-
lenzkum ritum, en niú er hún
komin út í lýlenzkri þýðingu
Hersteins Pálssonar ritstjóra og
nefnist Ferðabók Dufferins lá-
varðar.
Eins og enski titillinn bendir
á, er bókin skrifuð í sendibréfs-
formi. Höfundurinn skrifaði
móður sinni þessi bréf á ferða-
laginu sjálfu. Segja bréfin frá
fleiru en ferðinni um íslands,
því að Dufferin og félagar hans
héldu héðan til Jan Mayen,
Spitzbergen og Noregs. Frá-
sagnarblærinn er viðfeldinn og
skemmtilegur, þrunginn af
ferðagleði höfundarins. í bók-
inni er mikill fróðleikur, eink-
um fyrir aðra en Íslendinga,
enda var hún að sjálfsögðu
ætluð enskumælandi fólki.
Okkur varðar auðvitað mest
um kaflana um ísland. í ferða-
bókum um Ísland er oft hægt
að finna ýmislegt merkilegt,
því að glöggt er gestsaugað á
menningu og þjóðháttu, ef
gesturinn er kominn til að sjá
og fræðast, án hleypidóma og
hroka. , íslendingar geta unað
vel við vitnisburð Dufferins lá-
varðar, svo góður er hann og
velviljaður. Hinu er ekki að
leyna, að kynning höfundarins
á landi og þjóð er ekki víðtæk,
sem varla er heidur von, og
hann hefur lítið séð af skugga-
hliðum þjóðlífsins. Hann sat
veizlur með höfðingjunum í
Reykjavík, en inn í kotin um-
hverfis ;hefur hann varla stigið
fæti sínum. Plann gisti í tjöld-
um á ferð sinni um Suðuriand,
hafði sérstakan matsvein og
þjón, svo að ekki þurfti margt
saman við bændurna að sælda.
En það, sém Dufferin lá-
varður sá hér, var hann glögg-
sýnn á og segir fjörlega og vel
frá því. Og óneitanlega er það
góður fengur að eiga þarna
bráðfyndna sögu úr samkvæm-
islífinu í Reykjavík fyrir 90
árum síðan. Óg Dufferin lýsir
þessu svo vel, að við liggur, að
maður finni á sér og sjái þá
Ijóslifandi fyrir sér, karlana,
Bjarna rektor, Hjaltalín land-
lækni, Þórð háyfirdómara og '
Plelga biskup Thordersen.
Dufferin lýsir landslagi og
náttúrufari með mikilli hrifn-
ingu. Hann hefur haft mikinn
hug á jarðfræði og skýrir í
bréfunum jarðmyndunarsögu
Þingvalla og segir frá tilgátum
um það, hvernig á Geysis-gos-
um standi,
Lávarðurinn segir frá mörgu
úr sögu íslands og bókmennt-
um og fer furðu rétt með. Má
vafalaust þakka það hinum
ágæta fylgdarmanni hans og
túlk, Sigurði L. Jónassyni, ís-
Ienzkum. menntamanni, s.íðar
starfsmanni í utanríkisráðu-
neytinu danska. Væri betur, að
allir útlendir ferðamenn hefðu
haft slíka fylgdarmenn um ís-
land, en sumir þessara fylgdar-
inu, en ekki væmið smjaður um
stjórnina sjálfa og menn henn-
ar samtímis ofstækisfullu níði
um andstæðingana.
*
En fyrir utan allt þetta, vill
nú svo til, að Þjóðviljinn hefir
undanfarnar vikur verið með
alveg einstakar svívirðingar um
annan samstarfsflokk kommún
ista í stjórnihni, Sjálfstæðis-
fiokkinn, kallað hann „lind
dauðans“ og ýmsum öðrum mið
ur vinsamlegum nöfnum. Hefir
Morgunblaðið í tilefni af slík-
um skrifum séð sig til þess knú
ið, að varpa fram þeirri spurn-
ingu, hvernig Þjóðviljinn geti
talið það lífsnauðsyn að hafa
samstaf við slíkan flokk um
stjórn landsins og vera slíkri
stjórn fylgjandi. '
Það situr því sizt á Þjóðvilj-
anum, að vera að brígzla öðrum
blöðum um óvinsamleg um-
mæli um samstarfsflokkana
og óheilindi við stjórnar-
samvinnuna í sambandi við
þau. En það er rétt eins og
hann haldi, að kommún-
istar hafi einhvern einkarétt til
þess að *svívirða samstarfs-
fiokkana, en séu sjálfir frið-
heilagir vegna stjórnarsamvinn
unnar við þá! Þannig er Þjóð-
viljinn á laugardaginn á þriðju
biaðsíðu með dólgsleg ummæli
um „hin fjölmörgu hneykslis-
mál íslenzku kratanna og svik
þeirra við íslenzkan verkalýð“,
eins og hann orðár það. Þessu
er nú vikið að þeim Finni og
Emil og flokki þeirra þann dag-
inn. En á fimmtu síðu segir
síðan: „Það er .... ekki fjarri
lagi, að ætla, að ef til sundrung
ar eða missættis kæmi innan
stjórnarinnar, yrðu margir til
að leita orsakanna hjá ritstjórn
Alþýðublaðsins“!
Jú, það eru heilindi slíkt og
þvílíkt. » 1
Olíukápur
• svartar, síðar, Amerískar og Enskar.
Sjóhattar, svartir og gulir.
Nýkomið.
Geysir hf.
Fatadeildin.
manna hafa allt fram að þessu
verið of líkír þeim stallþróður
siínum, sem benti á „Snorre
Sturlasöns Butik“ á Þingvöll-
um.
Kaflarnir um ísland eru
skemmtilegasti hluti bókarinn-
ar, en þó er, leiðangurinn til
Jan Mayen og Spitzbergen
meiri svaðilför og segir frá
töluverðum mannraunum, sem
þeir félagar lentu í.
Dufferin lýsir sumum sam-
ferðamönnum sínum skýrt og
skemmtilega. Einkum leggur
hann rækti við þjóninn Wilson,
og hendir mikið gaman að öllu
framferði hans, en Wilson þessi
var svo gallsúr bölsýnismaður,
að svo virtist sem honum þætti
jafnvel miður þegar vel rættist
fram úr ýmsum vandkvæðum
ferðarinnar, sem hann hafði
spáð hraklega fyrir.
Þýðing Hersteins Pálssonar
virðist vera ágæt, yfirlætislaus-
en kjarngóð. Hefur það vafa-
laust ekki verið áhlaupaverk að
þýða suma kaflana.' Myndir og
teikningár frá ferðinní eru í
bókinni. Hún er vél út gefin
og eiguleg.
Það má teljast góður fengur
að fá þessa bók Dufferins á ís-
lenzku.
Ragnar Jóhannesson.
FORELDRABLAÐIÐ, sem
er nýlega út komið, birtir
grei.n eftir Kristin Gíslason
um sumardvöl barna -í sveitum,
og er þar lögð nokkur áherzla
á, að tengja þurfi sumardvöl
barnanna meira en hingað til
hafi verið gert vi.nnu og starfs- *
löngun. — Greinarhöfundúrinn
segir:
„Sumardvöl reykvískra barna í
sveitum hófst fyrst í stórum stíl,
eftir að erlent herlið hafði setzt
hér að. Mönnum þótti sýnt, að
komu herliðsins til landsins mundi
fylgja árásahætta, einkum úr lofti.
Þá mátti líklegt teljast, að slíkum
árásum yrði einkum beint gegn
Reykjavúk, miðstöð samgöngu-
kerfisins. Brottflutningur barna úr
bænum var þá fyrst og fremst ör-
yggisráðstöíun, sem sjálfsögð þótti
veg'na árásahættunnar.
Nokkrum árum áður hafði fé-'
lagsskapur Oddfellowreglunnar í
Reykjavík látið reisa myndarlegt
barnaheimili að Silungapolli. Þar
höfðu dvalizt á hverju sumri um'
70 börn, sem að læknaáliti þurftu
sérstakrar aðhlynningar af heilsu-
farsástæðum. Rekstur þessa heim-
ilis þótti þegar í upphafi takast
með ágætum. Börn, sem áður
höfðu verið föl og veikluleg,
komu heim að hausti hress í
bragði og hraustleg útlits eftir
sumardvöl að Silungapolli. Orsak-
ir þesarar breytingar voru ekki
vandíundnar. Börnin höfðu lifað
reglubundnu lífi við hentug skil-
yrði og neytt þeirrar fæðu, er bc-zt
var fáanleg. Þá var hlutur hins
heilnæma lofts efalaust ekki létt-
astur á metunum.
Það kom brátt í ljós, að árang-
ur af dvöl barna á dvalarheimil-
um sumardvalarnefndár varð
mjög hinn sami og áður hafði
reynzt á Silungapolli. Börnih
voru að vísu í flestum 'tilfellum
heilbrigð, er þau fóru á heimilin,
en eigi að síður reyndust þau
hraustari og tápmeiri, þegar þau
komu aftur, svo að ekki varð um
villzt. Þetta var skiljanlegt. Flest
hin sömu skilyrði og á Silungapolli
voru fyrir hendi á öðrum barna-
heimilum. Því fór svo, að sumar-
dvöl barna í sveitum varð ekki
aðeins nauðsynleg öryggisráðstöf-
un vegna árásahættu, heldur átti
hún drjúgan þátt í að auka lireysti
barnanna. Það má því líklet telja,.
að flestir hlutaðeigendur óski
þess, að þessari starfsemi verði
'haldið áfram, eftir að árásahætta
er með öllu úr sögunni.“
Síð’ar í grein þessari segi.r:
„Að sumu leyti er stálpuðum.
börnum, heilsuhraustum, hollara
að dveljast á sveitaheimilum en.
barnaheimilum. Þar fá þauifæri á
að læra ýmiss konar störf við • sitt
hæfi, og þar geta þau fengið að
vinna eitthvað til gag'ns. Þess eru
líti.l tök á barnaheimilum, eins og
víðast er háttað. Leikir og íþróttir
geta ekki komið í stað vinnu,
nema að því leyti, er snertir nauð-
synlega hreyfingu og áreynslu á
likamann. En sú hlið málsins, er
veit að viðhorfi barnsins til vinn-
unnar, . qr ekki þýðingarminni.
Biörn virðast yfirleitt vera fúá til
starfa og hafa gaman af að virria
eitthvað til gagns. Ég minnist
drengja á aldrinum 6—12 ára, sem.
ég dvaldist með á barnaheimili
s.l. sumar. Iivenær sem ég þurfti
á drengjum að hailda til einhverra
smávika, sóttust allir eftir þeim.
Eniginn reyndi að komast hjá
iþeim, eins og' margur gæti haldið.
Hins vegar mátti gæta þess, að
ekki vaknaði misklíð, ef einn var
valinn til verksins fremur en ann-
ar. Þeir, sem ekki komust að í dag,
urðu að sitja fyrir á morgun, til
þess að fúllnægt yrði öllu réttlæti.
Mig gru'nar, að óbeit margra.
unglinga á vinnu eig'i rót sína að
rekja til þess, að þeir hafi r.kki
va-nizt henni á barnsaldri. Þegar
honum lýkur, þurfa þeir að vinna
fyrir sér, hvort sem þeim líkar
betur eða verr. Viðbrigðin verða
mikil eftir allt iðjuleysið, og get-
ur þá farið svo, að þeir skoði vinn-
una aðeins sem illa nauðsyn og
skerðinigu á frelsi sínu, en komist
aldrei í kynni við gleði þá, sem
er fyrstu launin fyrir hvert vel
unnið. vehk.“
Það munu margir verða til
þess að taka undir þessar at-
Framih. á 6. s48u.